از زمان آغاز شیوع ویروس کرونا در دنیا بحثی دائمی درباره ی لزوم استفاده یا عدم استفاده ی مردم عادی از ماسک در مکان های عمومی وجود داشته.
ابتدا گفته می شد که مردم عادی نیازی به استفاده از ماسک ندارند چون زدن ماسک فرد را به طور کامل در برابر ویروس کرونا ایمن نمی کند و خرید ماسک توسط مردم عادی منجر به کمبود این وسیله ی ضروری برای نیروهای درمانی می شود.
اما بعدتر گفته شد که گرچه ممکن است ماسک ها آنچنان که باید نتوانند مانع از گسترش ویروس کرونا شوند، اما زدن ماسک شاید بهتر از نبود هیچ گونه محافظتی باشد، به خصوص در مورد کسانی که تصور می کنند بیمار نیستند اما در حقیقت در مراحل نهفتگی ویروس به سر می برند و بدون داشتن هیچ نشانه ای، بیماری را به بقیه ی مردم انتقال می دهند.
با این وجود، دنیا با بحران اقلام محافظتی از جمله ماسک رو به رو شده و حالا برای آنکه هم مردم عادی بتوانند از خود در برابر ویروس کرونا محافظت کنند و هم بیش از این به کمبود ماسک دامن زده نشود، در بسیاری از کشورها مقامات توصیه کرده اند مردم از ماسک های پارچه ای یا روسری و لباس به عنوان ماسک استفاده کنند.
هنوز معلوم نیست این روش تا چه حد در برابر ویروس کرونا مؤثر است و چیزهای زیادی هست که ما هنوز درباره ی این ویروس، نحوه ی گسترش آن و اینکه چه نوع پارچه هایی بهترین محافظ در برابر آن هستند، نمی دانیم.
ماسک های پارچه ای به اندازه ی ماسک های جراحی یا N95 مؤثر نیستند اما برای جلوگیری از نفوذ قطرات ریز دهانی بهتر از هیچ اند
تحقیقاتی درباره ی میزان مؤثر بودن ماسک ها در برابر ویروس کرونا صورت گرفته که در بهترین حالت می توان گفت هنوز ناتمام محسوب می شوند و نتوانسته اند نتیجه ی قطعی ای در این مورد ارائه دهند. بیشتر چیزهایی که فعلاً درباره ی ماسک ها، از نوع N95 گرفته تا پارچه های معمولی، می دانیم بر اساس تحقیقاتی است که در مورد آنفلوانزا و سایر ویروس های تنفسی صورت گرفته اند.
هنوز روشن نیست که ویروس کرونا از نظر اندازه و نحوه ی حرکت در هوا شبیه به ویروس های دیگر است یا به کلی متفاوت از آن ها.
به طور کلی، تحقیقات بیان می کند ماسک های جراحی و N95 در جلوگیری از گسترش ذرات ویروسی، به میزان قابل توجهی مؤثرتر از پارچه هستند.
در تحقیقی در سال ۲۰۱۵ مشاهده شد ماسک های پارچه ای تنها مانع ۳ درصد از ذرات شده بودند و این در حالی بود که این میزان در ماسک های پزشکی ۵۶ درصد ذرات و در ماسک های اِن نود و پنج ۹۹/۹ درصد ذرات بود. این تحقیق نشان داد نیروهای درمانی ای که از ماسک پارچه ای استفاده می کردند، احتمال ابتلا به بیماری های شبه آنفلوانزا در آن ها به میزان چشمگیری بیشتر بود. تحقیقی در سال ۲۰۱۳ هم نشان داد از ماسک های پارچه ای ساخته شده از تیشرت های نخی، روبالشی ها یا حوله های ظرفشویی فقط به عنوان آخرین گزینه باید استفاده کرد چون مقدار ایروسلی (قطرات ریز معلق در هوا) که این ماسک ها مانع از نفوذ آن ها می شوند فقط یک سوم مقداری است ماسک های جراحی مسدود می کنند، گرچه همین تحقیق نشان داده بود استفاده از ماسک های پارچه ای بهتر از نداشتن هیچگونه محافظی است.
تحقیقات دیگری هم نشان داده ذرات ویروسی کوچک تر از آن هستند که اغلب ماسک های پارچه ای بتوانند جلودار آن ها باشند.
به گفته ی محققان، پارچه های معمول دارای منافذی هستند که برای ویروس ها و اغلب قطرات ریز دهانی حاوی ویروس که از طریق هوا منتقل می شوند، بیش از اندازه بزرگ محسوب می شوند. قطر ویروس ها حدود ۱۰۰ نانومتر است و در مقابل، اندازه ی منافذ پارچه ها اغلب در اندازه ی میکرومتر است که هزار برابر بزرگ تر از نانومتر است. اندازه ی منافذ پارچه های نخی معمولاً به ۱۰ تا ۲۰ میکرومتر یا در واقع ۱۰ هزار تا ۲۰ هزار نانومتر می رسد.
اما محققان در پژوهشی در سال ۲۰۰۸ به این نتیجه رسیدند که گرچه ممکن است ماسک های پارچه ای به اندازه ی ماسک های جراحی یا N95 نتوانند از فرد، به خصوص در برابر ایروسل های ریز محافظت کنند، اما با این وجود هم احتمالاً می توانند از سرایت پذیری ذرات ویروسی به میزان اندک اما چشمگیری بکاهند.
برخی دانشمندان همین میزان را برای تأثیرگذاری کافی می دانند. به گفته ی آن ها، اینکه گفته می شود همه ی افراد باید از ماسک استفاده کنند به این خاطر نیست که این کار از بیمار شدن افراد جلوگیری می کند، بلکه به این دلیل است که با این اقدام از سرعت گسترش ویروس در جامعه اندکی کاسته می شود. به گفته ی این دانشمندان، این کار تا به امروز هم تأثیرگذار بوده و این تأثیرگذاری گرچه اندک بوده اما مفید واقع شده.
کارشناسان به خصوص استفاده از ماسک را نه برای افرادی که سعی دارند از ابتلا به ویروس خودداری کنند، بلکه در خصوص کسانی مفید می دانند که به ویروس مبتلا شده اند، چرا که شواهد و مدارک از این حکایت دارد که افراد مبتلا به ویروس کرونا قبل از آشکار شدن علائم هم می توانند ناقل باشند. برای این منظور، تشویق مردم به استفاده از ماسک، حتی انواع کمتر مؤثر آن، ممکن است مانع از آن شود که افراد بی خبر از بیماری خود، ویروس را در مکان های شلوغ مثل فروشگاه ها و وسایل نقلیه ی عمومی به سایرین انتقال دهند.
بعضی ماسک های پارچه ای ممکن است عملکرد بهتری نسبت به بقیه در جلوگیری از نفوذ ذرات بیماری زا داشته باشند
بعضی ماسک های پارچه ای خانگی ممکن است عملکرد مؤثرتری نسبت به سایرین داشته باشند که این مسأله به میزان متراکم بودن بافت پارچه بستگی دارد.
دانشمندان در تحقیقی در سال ۲۰۱۰ میزان نفوذ ذرات ریز به پارچه های لباس های مختلف مثل سوییشرت ها، تیشرت های نخی، روسری ها و حوله های ظرفشویی را مورد آزمایش قرار دادند.
نتایج این آزمایش حاکی از آن بود که سوییشرت ها در مقایسه با تیشرت ها به میزان اندکی محافظت بیشتری ایجاد می کردند، به طوری که سوییشرت ها مانع ۲۰ تا ۳۰ درصد ذرات می شدند اما تیشرت ها ۱۴ درصد ذرات را مسدود می کردند. حوله های نخی هم مؤثرتر از روسری ها بودند، به طوری که ۳۴ تا ۴۰ درصد ذرات را مسدود می کردند اما روسری ها تنها مانع ۱۱ تا ۲۷ درصد ذرات می شدند.
البته هیچ کدام به اندازه ی ماسک های N95 از فرد محافظت نمی کنند. محققان نتوانستند در مورد اینکه کدام نوع پارچه مثل پارچه های نخی، پلی استر یا ترکیبی، به طور کلی مؤثرتر است، نتیجه گیری کنند. هنوز معلوم نیست که هر نوع پارچه ای تا چه حد ممکن است مانع نفوذ ویروس کرونا شود.
عواملی مثل تعداد دفعات استفاده از پارچه یا شستشوی آن هم در میزان تأثیرگذاری آن دخیل است: ماسک های جراحی به گونه ای طراحی شده اند که یک بار مصرف شوند و بعد از آنکه در تماس با ذرات عفونی قرار گرفتند دور انداخته شوند. استفاده ی مجدد از یک ماسک بدون شستشوی آن ممکن است میزان تأثیرگذاری آن را کاهش دهد.
بزرگ ترین مشکل ماسک های پارچه ای این است که پارچه ی آن ها برخلاف ماسک های جراحی می تواند ذرات ویروسی را به خود جذب کند
به گفته ی محققان، ماسک های پارچه ای ممکن است بیشتر آرامش خاطر ایجاد کنند تا آنکه واقعاً از فرد در برابر ویروس کرونا محافظت کنند.
یک تفاوت کلیدی میان ماسک های خانگی و دیگر انواع ماسک در نوع پارچه ی آن ها است. مثلاً اغلب ماسک های جراحی از یک لایه پارچه ی بافته نشده ساخته می شوند که می تواند نقشی کلیدی در به دام انداختن ذرات ویروسی داشته باشد.
پارچه های فیلتر مخصوص، به ویژه انواعی که بافته نشده هستند، از الیاف باریکی تشکیل شده اند که منافذ بسیار کوچکی ایجاد می کنند، به طوری که تمامی ذراتی که به سمت ماسک می آیند، توسط الیاف موجود در ساختار پارچه از نفوذ بازمی مانند.
اما اغلب لباس های پارچه ای و بافتنی که از نخ و کاموا ساخته شده اند و منافذ بزرگی در آن ها وجود دارد، اینگونه نیستند.
گرچه ممکن است شما این منافذ را به وضوع در پارچه های نخی و کاموایی نبینید، اما آن ها باز هم برای بسیاری از قطرات ریز دهانی که ممکن است حاوی ویروس باشند، بزرگ محسوب می شوند.
پس این احتمال وجود دارد که ماسک های پارچه ای مثل یک جاذب ویروس عمل کنند، به طوری که قطرات ریز دهانی حاوی ویروس کرونا را جذب و آن ها را به میزان خطرناکی به نزدیکی بینی و دهان فرد برسانند. برداشتن ماسک هم می تواند خطرآفرین باشد، چون ممکن است دست شما با ذرات ویروسی که بر روی قسمت بیرونی ماسک وجود دارند تماس پیدا کند و بعد از آن شما دست آلوده ی خود را به صورت تان بزنید.
تعداد تحقیقاتی که نشان دهد راهی برای کم کردن این خطرات برای عموم مردم وجود دارد به قدری اندک است که هیچ محسوب می شود. به همین دلیل برخی محققان به مردم توصیه می کنند مراقب خود باشند چون اینکه گفته می شود هر نوع ماسکی بهتر از هیچ است همیشه هم درست نیست.
کارشناسان کماکان توصیه می کنند تا حد ممکن در خانه بمانید و دست های خود را بشویید چون ماسک های پارچه ای ممکن است فقط توهم ایمنی ایجاد کنند
مسئولان حوزه ی سلامت عمومی هنوز در مورد استفاده از ماسک به توافق نظر نرسیده اند.
در هر صورت اما کارشناسان تأکید دارند مردم نباید به استفاده از ماسک به عنوان راه حلی جایگزین ماندن در خانه، شستن دست ها و رعایت فاصله گذاری اجتماعی نگاه کنند.
یکی از نگرانی های اصلی در مورد ماسک های پارچه ای این است که ممکن است به اشتباه حس ایمنی و مصونیت به فرد دهند در حالی که اینگونه نیست.
شستن دست ها، ضد عفونی کردن و محدود کردن تماس با دیگران، کماکان مؤثرترین روش ها برای جلوگیری از گسترش بیماری محسوب می شوند. تحقیقی در سال ۲۰۰۹ صورت گرفته که بیان می کند استفاده از ماسک شاید مؤثر باشد اما تنها در صورتی که افراد به طور دائم و صحیح از آن استفاده کنند و این کار زمانی بیشتر تأثیرگذاری را دارد که با شستشوی مناسب دست ها همراه باشد.
دکتر مایکل رایان، مدیر اجرایی سازمان جهانی بهداشت چند روز قبل در کنفرانسی مطبوعاتی اظهار کرد: «استفاده از ماسک به خودی خود بد نیست، اما این مسأله نباید منافی ضرورت شستشوی دست ها باشد. این کار نباید منافی ضرورت مراقبت از خود و تلاش برای مراقبت از دیگران باشد.»
بدون نظر