بیماری فاویسم یا باقلایی نوعی اختلال ژنتیکی محسوب می‌شود که در پی آن میزان آنزیم گلوکز ۶ فسفات دهیدروژناز (یا همان G6PD) به سطح پایینی در خون می‌رسد. این آنزیم (یا پروتئین) از آن جهت اهمیت بسیاری دارد که واکنش‌های بیوشیمایی گوناگون را در بدن تنظیم می‌کند. از دیگر نقش‌هایی که آنزیم G6PD در بدن ایفا می‌کند این است که سلامت گلبول‌های خون را تا چرخه‌ی طبیعی زندگی‌شان را طی کنند. کمبود آنزیم G6PD گلبول‌های خون پیش از بلوغ از بین می‌روند. این تخریب سلولی زودهنگام به خون‌کافت (یا همولیز) معروف است که در نهایت به کم‌خونی همولیتیک منجر خواهد شد.
کم‌خونی همولیتیک هنگامی روی می‌هد که گلبول‌های قرمز خون سریع‌تر از آنکه جایگزین شوند از بین می‌روند و در نتیجه سطح اکسیژن خون در بدن پایین می‌آید. بنابراین بیمار دچار خستگی، زردی پوست و چشم و تنگی نفس می‌شود.
در افرادی که از بیماری فاویسم رنج می‌برند کم‌خونی همولیتیک ممکن است پس از خوردن باقالی یا برخی حبوبات خاص بروز کند. کم‌خونی همولیتکی همچنین ممکن است به واسطه‌ی عفونت‌هایی خاص یا مصرف داروهایی خاص نیز در بدن ایجاد شود که از میان آن‌ها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
آفریقا نخستین رتبه‌ی ابتلا به بیماری فاویسم را دارد و بیش از ۲۰ درصد ساکنان این منطقه با این بیماری دست به گریبانند. البته شایان ذکر است که بروز این بیماری در آقایان شایع‌تر است.
در بسیاری از بیماران دارای فاویسم معمولاً هیچ علائمی بروز نمی‌کند. با این حال برخی ممکن است پس از مصرف دارو، غذا یا ابتلا به التهابی خاص دچار تخریب گلبول‌های قرمز شوند. اما اگر بتوان ریشه‌ی این بیماری را یافت و درمان کرد علائمش معمولاً پس از چند هفته از بین خواهند رفت.
علائم بیماری فاویسم
علائم بیماری فاویسم عبارتند از:
ضربان بالای قلب
تنگی نفس
ادرار به رنگ تیره یا زرد متمایل به نارنجی
تب
خستگی
گیجی
رنگ‌پریدگی
زردی (یا یرقان)
چه مسائلی موجب بروز بیماری فاویسم می‌شوند؟
از آنجایی که بیماری فاویسم نوعی اختلال ژنتیکی است باید از یک یا هردوی والدین به انسان منقل شود. ژن معیوبی که منشأ این بیماری است روی کروموزوم ایکس قرار دارد. مردها فقط یک کروموزوم ایکس دارند و زن‌ها دو کوروموزم ایکس. وجود نوعی از همین ژن معیوب در بدن مردان کافی است تا به بیماری فاویسم ختم شود. اما برای ابتلای زنان به این بیماری باید تغییر ژنتیکی در هر دو ژن رخ دهد. از آنجایی که بسیار بعید است زنان دارای دو ژن معیوب باشند بنابراین مردان بیشتر از زنان در خطر ابتلا به این بیماری قرار می‌گیرند.
عامل خطر برای ابتلا به بیماری فاویسم چیست؟
چنانچه دارای هر یک از شرایط زیر باشید خطر ابتلا به این بیماری نیز افزایش می‌یابد:
مرد باشید
آفریقایی باشید
اصل و نسبتان به خاورمیانه برگردد
اقوامتان دچار بیماری بوده باشند
البته نباید فراموش کرد که وجود تنها یک یا چند عامل از موارد بالا لزوماً به ابتلا به بیماری فاویسم ختم نمی‌شود. بنابراین اگر احساس می‌کنید نگران ابتلا به این بیماری هستید کافی است با پزشک خود مشورت کنید.
روش‌های تشخیص بیماری فاویسم
برای تشخیص وجود این بیماری کافی است فرد آزمایش خون دهد و پزشک میزان آنزیم G6PD را چک کند. از دیگر روش‌های تشخیص این بیماری عبارتند از: «شمار کامل خون (یا هموگرام)»، «تست هموگلوبین سرم» و «شمارش رتیکولوسیت». تمام این آزمایش‌ها اطلاعاتی در مورد گلبول‌های قرمز خون در بدن ارائه می‌کنند. همچنین پزشک با استفاده از همین آزمایش‌ها می‌تواند ابتلا به بیماری کم‌خونی هملولیتیک را نیز تشخیص دهد. به خاطر داشته باشید که حتماً هنگام معاینه‌ی پزشک رژیم غذایی و داروهایی را که مصرف می‌کنید برای پزشکتان شرح دهید.
راه درمان بیماری فاویسم چیست؟
راه درمان بیماری فاویسم این است که عامل محرکش را شناسایی و از بین ببرید. اگر التهابی منشأ این بیماری باشد باید عضو ملتهب‌شده درمان شود. همچنین بیمار از مصرف داروهایی که ممکن است باعث تخریب گلبول‌های قرمز شود منع خواهد شد. در این موارد اغلب بیماران بدون انجام کار خاصی بهبود می‌یابند. اما در مواردی که بیماری فاویسم پیشرفت کرده باشد و به مرحله‌ی کم‌خونی همولیتیک رسیده باشد، درمان بیشتری مورد نیاز است. اکسیژن درمانی و انتقال خون به منظور جایگزینی گلبول‌های قرمز خون و افزایش میزان اکسیژن و گلبول‌ها مؤثر است. برای انجام این نوع روش‌های درمانی باید در بیمارستان بستری شوید چون بیمار در مورد کم‌خونی همولیتیک باید تحت مراقبت‌های ویژه باشد تا بهبودی کامل حاصل شود.
روش‌های مراقبت و پیشگیری از ابتلا به بیماری فاویسم چیست؟
همانطور که پیش‌تر نیز اشاره شد بسیاری از افرادی که دچار این بیماری هستند هیچ نشانه و علائمی در آن‌ها بروز نمی‌کند. همچنین در مورد بیمارانی که منشأ ابتلا به این بیماری کشف و درمان شده از علائم فاویسم کاملاً بهبود یافته‌اند. با این حال باید بدانید که چطور از شرایط را کنترل و از پیشرفت علائم بیماری فاویسم جلوگیری کنید. بسیاری از مواردی که منجر به بروز بیماری فاویسم می‌شوند ریشه در مواد غذایی و داروهایی دارند که محرک بیماری محسوب می‌شوند. کاهش میزان اضطراب نیز می‌تواند در کنترل علائم این بیماری مؤثر باشد. بنابراین از پزشکتان بخواهید فهرستی شامل رژیم غذایی مناسب و منع مصرف دارو برایتان تهیه کند.
بدون نظر