کشته شدن رافیکی گوریل مشهور اوگاندایی به دست شکارچیان غیر مجاز

شکارچیان غیرمجاز یک گوریل کوهستانی مشهور اوگاندا را به قتل رساندند، امری که دهه ها تلاش برای حفظ زیرگونه ی در معرض انقراض گوریل پشت نقره ای را به عقب برگرداند.

به دنبال مرگ رافیکی، یک گوریل ۲۵ ساله ی پشت نقره ای که رهبر یک گروه ۱۷ نفره از گوریل های پارک ملی اوگاندا در غرب این کشور از سال ۲۰۰۸ بود، مقامات اوگاندایی چهار مظنون از شکارچیان غیر مجاز را دستگیر کردند.

این گوریل که گردشگران زیادی برای دیدن او به این پارک ملی می رفتند، بعد از آنکه یک شکارچی غیر مجاز جسم تیزی را در شکم آن، تا درون اندام های داخلی اش فرو برد، جان خود را از دست داد. آخرین باری که یک گوریل کوهستانی به دست انسانی کشته شده بود سال ۲۰۱۱ بود.

مرگ رافیکی به ویژه از آن جهت اهمیت دارد که او تنها گوریل نر گروه تحت رهبری اش بود.

یک روز بعد از گم شدن رافیکی در روز اول ژوئن، گروه جستجو بدن بی جان او را پیدا کردند. مأموران جنگلبانی رد فرد مظنون را تا یکی از دهکده های مجاور زدند و در مکان او علاوه بر گوشت حیوانات وحشی، تله، نیزه و زنگوله هایی که به قلاده ی سگ های شکارچی وصل می شوند پیدا کردند. این شکارچی غیرمجاز اقرار کرد که او و سه تن دیگر در پارک ملی بز کوهی شکار می کردند و اینکه او رافیکی را که به او حمله برده بود برای دفاع از خود کشته بود.

طبق قوانین سختگیرانه ی اوگاندا، این چهار مرد در صورتی که به جرم کشتن یک گونه ی در معرض انقراض گناهکار شناخته شوند، یا به حبس ابد یا به پرداخت جریمه ی نقدی سنگینی به مبلغ ۵/۴ میلیون دلار محکوم خواهند شد.

گرچه رافیکی برای گوشتش شکار نشده بود، اما پیش از این حادثه طرفداران محیط زیست و مقامات دولتی اوگاندا هشدار داده بودند شیوع ویروس کرونا و تعطیلی های به دنبالش ممکن است مردم محلی را از سر ناچاری وادار سازد به شکار غیر مجاز روی آورند . قرنطینه ی سراسری اوگاندا باعث تعطیلی پارک های ملی این کشور و به تعلیق درآمدن تورهای طبیعت گردی ای شده که به منظور تماشای گوریل ها در زیستگاه های طبیعی شان برگزار می شدند، امری که اصلی ترین منبع تأمین هزینه های حفاظت از گوریل ها به شمار می آمد.

به گفته ی مقامات اوگاندا، فعالیت های انسانی در قلمرو گوریل های کوهستانی بیشتر از معمول شده که عمده ی آن ها هم فعالیت های غیرقانونی است.

شکار غیر مجاز ممکن است مردم را در برخورد مستقیم با گوریل های کوهستانی قرار دهد، همان اتفاقی که در مورد رافیکی رخ داد، و ریسک انتقال ویروس کرونا به گوریل ها را هم بالا می برد، چرا که با توجه به شباهت ژنتیکی میان ما و آن ها مکان انتقال بیماری های تنفسی انسان ها به آن ها وجود دارد.

با وجود این عقبگرد بزرگ اما هنوز جای امیدواری هست

بعد از دهه ها جنگ ویرانگر داخلی و شکار بی رویه ی غیرمجاز که باعث کاهش جمعیت گوریل ها در دهه ی ۱۹۸۰ به ۳۵۰ مورد شده بود، گونه ی گوریل کوهستانی در سال های اخیر جان دوباره ای پیدا کرده. حالا جمعیت این گونه به بیش از هزار مورد می رسد. در سال ۲۰۱۸ اتحادیه بین‌ المللی حفاظت از طبیعت وضعیت گونه ی گوریل های کوهستانی را از «به شدت در حال انقراض» به «در حال انقراض» تغییر داد.

بخشی از استراتژی موفقی که برای احیای این گونه به کار گرفته شده کار با افراد محلی و حمایت از تلاش های آن ها برای رونق طبیعت گردی بوده. اما نبود گردشگر در ماه های اخیر باعث نابودی معیشت باربرها، کاسبان، کارکنان هتل ها و دیگر افراد شاغل در مناطق اطراف حاشیه ی پارک ملی اوگاندا شده.

گرچه برخی مردم محلی می توانند با روی آوردن به کشاورزی از این طریق گذران زندگی کنند، اما نبود بارندگی در فصل پیش‌رو باعث کاهش محصولات کشاورزی و وخیم تر شدن اوضاع اقتصادی آن ها خواهد شد.

گذشته از مسأله ی شکار غیر مجاز، طرفداران محیط زیست نگرانند مرگ رافیکی باعث فروپاشی خانواده ی او شود.

گوریل های پشت نقره ای مانند رافیکی نقش بسیار مهمی در ثبات و همبستگی گروه دارند، به همین خاطر این فقدان تأثیر زیادی بر این گروه خواهد داشت.

ممکن است گوریل پشت نقره ای دیگری بر گروه مسلط شود که آنچنان به انسان ها خو نگرفته باشد، مسأله ای که باعث دوری کردن این حیوانات از گردشگران خواهد شد و لطمه ی بیشتری به اقتصاد این منطقه خواهد زد.

در موارد مشابه، در گذشته وقتی گوریل پشت نقره ای جان خود را از دست داده بود، باقی اعضای گروه اغلب میان گروه های دیگر پراکنده شده بودند که این مسأله باعث کشته شدن بچه گوریل ها توسط دیگر گوریل های پشت نقره ای شده بود.

علیرغم چالش های موجود، طرفداران محیط زیست اما مصمم اند اجازه ندهند نتیجه ی دهه ها تلاش برای حفظ گوریل های کوهستانی بر باد رود.

به گفته ی مقامات مسئول این اتفاق گرچه یک عقبگرد محسوب می شود اما همزیستی مسالمت آمیز چیزی نیست که یک شود به دست آید و باید برای آن تلاش شود.