موزه ایاصوفیه در استانبول که در ابتدا یک کلیسا بوده و بعدها بدست فاتحان عثمانی به مسجد تبدیل شد و سپس به موزه تبدیل گردید، بار دیگر به مسجد تبدیل شده است. رجب طیب اردوغان ، رییس جمهور ترکیه پس از لغو موزه بودن این مکان بسیار مشهور توسط دادگاه، خبر تغییر کاربری ایاصوفیه را اعلام کرد. ایاصوفیه حدود ۱۵۰۰ سال پیش به عنوان یک کلیسا ساخته شده و پس از تصرف قسطنطنیه توسط عثمانی در سال ۱۴۵۳ میلادی به مسجد تبدیل شد. در سال ۱۹۳۴ این مکان به دستور آتاتورک و به عنوان بخشی از برنامه دین زدایی و سکولاریسم او به موزه تبدیل شده و در ادامه به یکی از اماکن به ثبت رسیده در یونسکو تبدیل شد.
اسلامگرایان در ترکیه از دیرباز خواهان تغییر کاربری این موزه به مسجد بوده اند اما قانون سکولار دولت های پیشین ترکیه مانع از تحقق این خواسته ها شده بود. در حالی که تصمیم تبدیل این موزه به مسجد با انتقادهایی از طرف سکولارها و جوامع مسیحی همراه بوده است، رجب طیب اردوغان تصریح کرده که این کشور از حق حاکمیت خود برای تبدیل کردن این مکان به کاربری گذشته اش استفاده کرده است. او در یک کنفرانس خبری اعلام کرد که اولین نماز جماعت در ۲۴ جولای در این مکان خوانده خواهد شد. اردوغان تصریح کرد: «همانند تمامی مساجدمان، درهای ایاصوفیه به روی مردم محلی و خارجی ها، مسلمانان و غیرمسلمانان باز خواهد بود». بنای مشهور ایاصوفیه در قرن ششم میلادی ساخته شده و در دوران بیزانس و امپراطوری عثمانی به حیات خود ادامه داد.
علیرغم تبدیل شدن این مکان به مسجد، مقامات ترکیه اعلام کرده اند که نمادهای مسیحی موجود در آن، مانند طرح موزاییکی مریم مقدس، برداشته نخواهند شد. تغییر کاربری ایاصوفیه یک اقدام بسیار نمادین است. این کمال آتاتورک، موسس ترکیه مدرن، بود که تغییر کاربری این مکان از مسجد به موزه را اعلام کرد. اکنون اردوغان یک گام دیگر در از بین بردن میراث سکولاریسم آتاتورک برداشته و ترکیه را بر اساس دیدگاه خود بازسازی می کند. رییس جمهور ترکیه که خود را یک فاتح شبه پادشاهان عثمانی در دوران مدرن نشان می دهد، این تغییر را حق خود و مسلمانان کشورش می داند و ادعا می کند کسانی که با این تصمیم مخالفند حق حاکمیت ترکیه را مورد تعدی قرار می دهند.
تبدیل کردن موزه ایاصوفیه به مسجد بسیار مورد استقبال هسته طرفداران اردوغان- محافظه کاران مذهبی- و ملی گراهای ترکیه واقع شده اما منتقدان این اقدام را تلاشی برای منحرف کردن توجه مردم ترکیه از مشکلات اقتصادی ناشی از شیوع کرونا و سیاست های اردوغان می دانند. بسیاری دیگر نیز این مکان را متعلق به کل بشریت و نه تنها ترکیه می دانند و اصرار دارند که کاربری آن نباید تغییر داده شود. آن ها بر این باورند که ایاصوفیه پل بین دو دین بزرگ و نماد همزیستی بین آن هاست. مدتی کوتاهی پس از اعلام تغییر کاربری این مکان، اولین اذان در آن اقامه شده و صدای آن در تمامی شبکه های خبری عمده ترکیه پخش شد.
یونسکو این اقدام رجب طیب اردوغان را محکوم کرده و لینا مندونی، وزیر فرهنگ یونان، کشوری که میلیون ها مسیحی ارتدوکس دارد نیز این اقدام را «سرپیچی آشکار از دنیای متمدن» توصیف کرده است. وی در ادامه انتقاد خود از تصمیم رییس جمهور ترکیه چنین گفته است: «ملی گرایی که توسط رییس جمهور اردوغان نشان داده می شود… کشور او را ۶ قرن به عقب می برد». کلیسای روسیه که بزرگ ترین جماعت مسیحی ارتدوکس جهان را در خود جای داده نیز این اقدام را محکوم کرده است.
تاریخچه ایاصوفیه
ساخت ایاصوفیه در سال ۵۳۷ میلادی و در زمان ژوستینین، از پادشاهان امپراطوری بیزانس آغاز شد که می خواست کلیسایی بزرگ مشرف بر بندر گلدن هورن بسازد. با گنبد بزرگی که داشت، ایاصوفیه به بزرگ ترین کلسیای جهان تبدیل شده بود. در سال ۱۴۵۳، نیروهای سلطان محمد دوم از سلسله عثمانی استانبول که در آن زمان قسطنطنیه نام داشت را تسخیر کردند و فاتحان نماز جمعه را در داخل ایاصوفیه خواندند.
عثمانی ها خیلی زود آن را به مسجد تبدیل کرده و با اضافه کردن چهار مناره به فضای داخلی و پوشاندن نمادهای مسیحی و موزاییک های طلایی با صفحاتی از خوشنویسی عربی، ظاهری شبیه یک مسجد به آن بخشیدند. بعد از قرن ها حضور در قلب امپراطوری مسلمان عثمانی، این مکان در سال ۱۹۳۴ و در تلاش برای سکولار کردن ترکیه به موزه تبدیل شد. ایاصوفیه مشهورترین مکان تاریخی و گردشگری ترکیه است که سالانه بیش از ۳.۷ میلیون گردشگر را به خود جلب می کند.
بدون نظر