چرا گاهی چیزی که جلوی چشم مان است را نمی بینیم؟ معمای هاروارد پاسخ این سؤال را می دهد

گلریز برهمند جمعه، ۱۰ مرداد ۱۳۹۹

اگر تا به حال برایتان پیش آمده که ساعت ها دنبال چیزی بگردید که درست جلوی چشم تان بوده، شاید با کمک معماهای پیش رو بتوانیم برای آنچه که در چنین مواقعی در مغز ما رخ می دهد توضیحی پیدا کنیم.

روانشناسان دانشگاه هاروارد با همکاری وبسایت Babylon Health دست به یک آزمایش بصری زده اند که در آن شرکت کنندگان باید گل رزی که در سه تصویر شلوغ وجود داشت را پیدا می کردند.

تصویر سه «مدل» مختلف از همان گل رز هم موجود بود که به عنوان راهنما، یکی از آن ها را قبل از انجام معما به شرکت کنندگان نشان می دادند. مثلاً به بعضی شرکت کنندگان تصویر معکوسی از گل را نشان می دادند و به بعضی دیگر تصویر گل را با رنگی متفاوت.

بعد از آن معماها را برای شرکت کنندگان به نمایش درمی آوردند و مدت زمانی که طول می کشید تا گل رز را در آن ها پیدا کنند اندازه می گرفتند.

دانشمندان پی بردند وقتی تصویر گل در معما متفاوت از آنچه بود که در تصویر راهنما وجود داشت، مدت زمان بیشتری طول می کشید تا شرکت کنندگان گل رز را پیدا کنند.

مثلاً بیشترین مدت زمانی که به طور متوسط برای پیدا کردن گل رز طول کشید مربوط به شرکت کنندگانی بود که یک تصویر رنگی از گل را از قبل به آن ها نشان داده بودند.

دانشمندان معتقدند احتمالاً علت این مسأله آن است که مغز انتظار دارد جایی در تصویر یک رز رنگی ببیند، به همین دلیل رز سیاه و سفید را نادیده می گیرد، حتی اگر دقیقاً به همان شکل باشد.

این مسأله در مورد شرکت کنندگانی هم صدق می کرد که تصویر دو گل رز عمودی را به عنوان راهنما به آن ها نشان داده بودند، چون رزهایی که در معماها هستند شکلی زاویه دار دارند.

اما کار پیدا کردن گل رز بیشتر از هر گروهی برای شرکت کنندگانی طول کشید که هیچ تصویری از گل رز از قبل به آن ها نشان داده نشده بود. دلیل این مسأله احتمالاً آن است که در این حالت مغز هیچ مرجعی که از آن برای جستجو استفاده کند ندارد.

دو هزار نفر در این تست شرکت کردند که محققان آن ها را به چهار گروه تقسیم کردند. هر گروه با یکی از چهار حالت مختلف درنظر گرفته شده (یک حالت بدون تصویر راهنما و سه حالت با تصاویر راهنمای مختلف) به معما پاسخ دادند.

نیها داوان، محقق حوزه ی روانشناسی دانشگاه هاروارد توضیح داده که یافته های این پژوهش چطور به توضیح رفتار مغز در زندگی روزمره کمک می کنند.

او گفته: «بیشتر ما این حالت را تجربه کرده ایم که دنبال چیزی می گردیم که آن را جای دیگری گذاشته ایم اما حتی وقتی که درست جلوی چشم مان است هم نمی توانیم پیدایش کنیم.»

«ما معتقدیم که بخشی از علت آن می تواند این باشد که ما معمولاً تصویر محدودی/ کمرنگی از شکل اشیاء در ذهن مان داریم.»

«پس وقتی که سعی می کنیم آن شئ را پیدا کنیم، به دنبال شکل ثابتی از آن می گردیم، با این تصور که دقیقاً به همان شکلی است که ما انتظار داریم. گرچه بیشتر اوقات شیئی که به دنبالش می گردیم آن شکلی نیست که انتظارش را داریم.»

داوان گفته برای زودتر پیدا کردن اشیاء باید سعی کنیم «تصویرآگاهانه تر یا بازتری» از چیزی که به دنبالش هستیم در ذهن مان پیدا کنیم.

این محقق همچنین درباره ی یافته های این تحقیق گفته: « نکته ی جالب دیگری که به آن پی بردیم این است که شرکت کنندگان مسن تر که تصویر متفاوتی از گل رز را به عنوان راهنما به آن ها نشان داده بودند (حالت شماره ۲)، در مقایسه با شرکت کنندگانی که این تصویر به آن ها نشان داده نشده بود (حالت شماره ۱)، گل رز پنهان شده را زودتر پیدا کردند.»

«این یافته (در صورتی که تکرار شود و معنی پیدا کند) این پتانسیل را دارد که نحوه ی تفکر ما درباره ی مقوله ی سن و پیری را به چالش بکشاند. چون این تصور کلیشه ای وجود دارد که صرفاً به خاطر بالا رفتن سن، احتمال پیدا کردن اشیاء جا به جا شده در افراد مسن تر پایین تر است.»

«شاید به جای آنکه سن شما مشکل ساز باشد، این تصور ثابت شما از اشیاء باشد که سرعت شما در پیدا کردن آن ها را پایین می آورد. و این چیزی است که ما به راحتی می توانیم آن را اصلاح کنیم، آن هم با تشویق افراد به اینکه تصویر فکر شده تری از آن شئ را در ذهن خود جایگزین کنند.»

شما هم خودتان را محک بزنید

سه تصویری که در ادامه می بینید همان معماهایی هستند که به ۲ هزار شرکت کننده ی آزمایش دانشگاه هاروارد ارائه شدند. برخلاف عمده ی شرکت کنندگان آن آزمایش، تصویری از گل رز به عنوان راهنما به شما نشان داده نمی شود، که این بدان معنی است که شما باید تلاش بیشتری برای پیدا کردن گل رز پنهان شده در این تصاویر کنید.

مدت زمانی که طول می کشد گل رز را در هر تصویر پیدا کنید اندازه بگیرید و آن را با رقمی که در بخش «بدون راهنما»ی جدول (حالت شماره ۴) آمده مقایسه کنید. این رقم مدت زمانی است که به طور متوسط طول کشیده بود تا شرکت کنندگانی که شرایط مشابه شما را داشتند گل رز را پیدا کنند.

جواب معماها را در انتهای مطلب می توانید چک کنید.

جدول زیر مدت زمانی که به طور متوسط برای هر گروه طول کشیده بود تا گل رز را در تصاویر پیدا کنند را نشان می دهد. اما اگر مایل باشید می توانید به کمک آن آزمایش را به همان صورت کاملی که توسط محققان دانشگاه هاروارد انجام گرفته بود هم انجام دهید، به این ترتیب که بار دیگر با در نظر گرفتن تصاویر راهنمای سه حالت دیگر، برای حل معماها تلاش کنید و زمان را دوباره اندازه بگیرید.