بن والاس، وزیر دفاع بریتانیا، ماجرای بدهی کشورش به ایران را تایید کرده و تایید کرده است که این کشور به دنبال راهی برای پرداخت بدهی ۴۵۰ میلیون پوندی خود به ایران است که می تواند باعث آزادی نازنین زاغری رتکلیف شود، زنی ایرانی الاصل و دارای تابعیت بریتانیایی که از سال ۲۰۱۶ به جرم جاسوسی در زندان به سر می برد. اما ماجرای این بدهی ۴۵۰ میلیون پوندی بیش از ۴۰ ساله و کشمکشی که سالهاست بر سر بازگرداندن آن وجود دارد چیست؟ پیش از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷، دولت ایران و بریتانیا روابط بسیار نزدیکی داشته و دولت بریتانیا در مقابل اعطای امتیازاتی در زمینه نفت و بانکداری پذیرفته بود از ایران حمایت کند.
اما رابطه ایران و بریتانیا همیشه تا به این حد نزدیک نبود به طوری که مدتی قبل تر و در اوایل دوره حکوم محمد رضا شاه در سال ۱۳۳۲، بریتانیا سازمان سیا را متقاعد کرده بود که نخست وزیر قانونی وقت، محمد مصدق، که نفت را ملی کرده بود با طراحی یک کودتا از قدرت پایین بکشد. با بازگشت شاه به قدرت، ایران دیگر یک متحد به شمار آمده و بریتانیا می توانست به این کشور تسلیحات نظامی بفروشد. با فراگیر شدن رویکردهای ناسیونالیستی در کشورهای عرب همسایه ایران در سال ۱۹۷۱ تا ۱۹۷۶ مانند عراق و مصر و دیگر کشورها، شاه برای خرید مقادیر زیادی تانک به سراغ بریتانیایی ها رفت. بدین ترتیب بود که شاه سفارش خرید ۱۵۰۰ دستگاه تانک چیفتن پیشرفته و تعمیر ۲۵۰ دستگاه دیگر را به بریتانیایی ها داد.
ارزش این قرارداد در کل بیش از ۶۵۰ میلیون پوند بود و شاه تصمیم گرفت که پیش از دریافت تانک ها، بخش زیادی از این مبلغ را پیشاپیش به صورت نقد بپردازد. بریتانیا تا زمان سقوط شاه تنها ۱۸۵ دستگاه از این تانک ها را به تهران تحویل داده و بعد از انقلاب از دادن باقیمانده تانک ها خودداری می کرد زیرا دیگر دولت ایران را متحد خود نمی دید. با رفتن شاه از ایران و مستقر شدن دولت اسلامی، رابطه لندن و تهران به سرعت به سردی گرایید و بریتانیا تمامی روابط دیپلماتیک خود با ایران را قطع کرد. بدین ترتیب ایران دیگر متحد نزدیک بریتانیا نبوده و لندن نیز هیچ دلیلی نمی دید که باقیمانده تانک های پیشرفته را بر اساس قراردادی که با شاه بسته و هزینه آن ها را دریافت کرده بود به ایران بفرستد.
دولت تازه تاسیس در ایران نیز خواهان بازگرداندن ۴۵۰ میلیون پوند از ۶۵۰ میلیون پوند پرداخت شده توسط شاه بر اساس قرارداد فی مابین دو طرف بود، درخواستی که همواره توسط دولت بریتانیا نادیده گرفته شد. بسیاری از تانک های چیفتنی که قرار بود به ایران فرستاده شوند، بعدها به صدام حسین فروخته شده و در جنگ بین ایران و عراق توسط نیروهای صدام مورد استفاده قرار گرفتند. بدین ترتیب نزدیک به سه دهه کشمکش حقوقی بین دولت ایران و بریتانیا آغاز شد تا اینکه در سال ۲۰۰۹ دادگاه لاهه دستور داد که بریتانیا باید مبلغ ۴۵۰ میلیون پوند را به ایران بپردازد. با این وجود هنوز هم دولت بریتانیا به بهانه های مختلف از بازگرداندن این مبلغ به ایران خودداری می کند و مبلغ مورد نظر بر اساس توافق کمپانی تولید تانک های چیفتن سفارشی ایران (کمپانی خدمات نظامی بین المللی) و وزارت خزانه داری بریتانیا در یک حساب جداگانه نگهداری می شود.
دولت بریتانیا مدعی است که به دلیل تحریم های بین المللی اجازه انتقال این مبلغ را به بانک های ایرانی ندارد. در دوران باراک اوباما و بعد از توافق برجام، به نظر می رسید که شرایط برای بازگرداندن این مبلغ به حساب وزارت دفاع ایران مهیاست اما باز هم این اتفاق رخ نداده و با سر کار آمدن دونالد ترامپ و خروج ایالات متحده از برجام بار دیگر شرایط بازگشت ۴۵۰ میلیون پوند در هاله ای از ابهام قرار گرفت. برای ایران، بازپس گیری این مبلغ از بریتانیا یک پیروزی بزرگ محسوب می شود، هم از لحاظ اعتبار سیاسی و هم اینکه چنین مبلغی در شرایط بحران اقتصادی و تحریمی می تواند کمک زیادی به کشور باشد.
در سال های گذشته همواره از ارتباط این پرونده با پرونده نازنین زاغری سخن گفته شده هر چند هر دو کشور ارتباط این دو پرونده را رد کرده و گفته اند که با دو پرونده مجزا روبرو هستیم. با این وجود به نظر می رسد که در صورت بازگشت ۴۵۰ میلیون پوند به ایران، شرایط برای گفتگو بر سر پرونده نازنین زاغری و آزادی او مهیا شود. قرارداد تانک های چیفتن بزرگ ترین قرارداد در میان ۶۰ قرارداد بین ایران و بریتانیا بود که با سقوط حکومت شاهنشاهی در سال ۱۳۵۷ توسط دولت وقت بریتانیا کنسل شد.
گروگانگیری تو این قضایا خیلی وقته انجام میشه.
گروگانای سفارت امریکا که یه سری انجام دادن و در عوضش میخواستن امریکا انقلابی بشه. ههههه
دانشجوهای جاسوس که تو استرالیا دستگیر شدن و بعدم دوتا توریست استرالیایی رو دستگیر کردن و چندماه بعد باهم مبادله شدن تو تهران. استرالیا یه جت خصوصی با یه فرمانده نظامی فرستاد تهران تا مبادله بشن.
تو سوئد یه خبرنگار هلندی-ایرانی رو با یه قاضی به جرم جاسوسی و جنایت بر علیه بشریت دستگیر کردن. الان دوتا سوئدی رو اینجا دستگیر کردن تا مبادله کنن.
یه زمان یه ایرانی رو تو هلند دستگیر کردن چون جاسوسی میکرد. بعدش تو تهران یه ایرانی-هلندی رو دستگیر کردن. هلند مقاومت کرد و اون ایرانی رو تحویل نداد. بعدش ایران اون هلندی ایرانی رو اعدام کرد. سپاه اعدام کرد. حتی دول و وزارت اطلاعات اعلام کردن که اون زن جاسوس نیست. اما سپاه زور داشت اعدامش کرد.
گروگانگیری تو این قضایا خیلی وقته انجام میشه.
گروگانای سفارت امریکا که یه سری انجام دادن و در عوضش میخواستن امریکا انقلابی بشه. ههههه
دانشجوهای جاسوس که تو استرالیا دستگیر شدن و بعدم دوتا توریست استرالیایی رو دستگیر کردن و چندماه بعد باهم مبادله شدن تو تهران. استرالیا یه جت خصوصی با یه فرمانده نظامی فرستاد تهران تا مبادله بشن.
تو سوئد یه خبرنگار هلندی-ایرانی رو با یه قاضی به جرم جاسوسی و جنایت بر علیه بشریت دستگیر کردن. الان دوتا سوئدی رو اینجا دستگیر کردن تا مبادله کنن.
یه زمان یه ایرانی رو تو هلند دستگیر کردن چون جاسوسی میکرد. بعدش تو تهران یه ایرانی-هلندی رو دستگیر کردن. هلند مقاومت کرد و اون ایرانی رو تحویل نداد. بعدش ایران اون هلندی ایرانی رو اعدام کرد. سپاه اعدام کرد. حتی دول و وزارت اطلاعات اعلام کردن که اون زن جاسوس نیست. اما سپاه زور داشت اعدامش کرد.