۱۰ فیلم برتر تاریخ سینما با موضوع پارانویا برای کسانی که عاشق تنش و تعلیق هستند

مفهوم پارانویا عموماً با جنبه هایی مانند توهم تحت تعقیب قرار گرفتن، حسادت بی دلیل، خود بزرگ بینی شدید و بسیاری دیگر مرتبط است. البته که این مباحث برای تجربه کردن خوشایند نیستند و در حالی که این ویژگی ها را باید منفی و ناخوشایند دانست، فیلم های بی شماری هستند که در مورد این شرایط روانشناختی ساخته شده اند. ایده پارانویا و توهم به فیلمساز اجازه می دهد تا با مفاهیمی مانند ترس، تردید، شک و بی اعتمادی دست و پنجه نرم کند که مکالمه های پیچیده، داستان های رازآلود و تصاویر خیره کننده را در پی خواهد داشت. پارانویا می تواند در داخل روابط، در درون خود، در سازمان ها یا حتی سیاست وجود داشته باشد. با موضوعات و تم های متنوعی که پارانویا می تواند با آن ها در هم آمیخته شود، در ادامه این مطلب قصد داریم شما را با ۱۰ فیلم برتر تاریخ سینما در مورد پارانویا و توهم توطئه آشنا کنیم.

۱- The Game (1997)

در حالی که به عنوان یکی از شاهکارهای دیوید فینچر شناخته نمی شود، فیلم The Game یک فیلم به شدت سرگرم کننده است که تا پایان مخاطب را در تعلیق و در حال حدس زدن نگه می دارد. The Game داستان یک سرمایه گذار بانکی ثروتمند به نام نیکلاس ون اورتون با بازی مایکل داگلاس را روایت می کند که از برادرش (شان پن) یک هدیه رازآلود دریافت می کند. هدیه او در واقع یک بازی است که وارد زندگی روزمره او می شود. در حالی که مرز بین واقعیت و بازی برای شخصیت اصلی داستان رفته رفته مبهم تر می شود، نیکلاس با کابوسی مواجه می شود که فرار از آن غیرممکن به نظر می رسد. یکی از مهم ترین فاکتورهایی که فیلم The Game را جذاب می سازد علاقه و درک فینچر نسبت به وسواس فکری و پارانویا است. در فیلم فینچر، هر شخصیت از دیدگاه شک و تردیدی به تصویر کشیده می شوند که تمامی مخاطبان فیلم آن را حس می کنند.

روش استفاده فینچر از تاریکی و سایه ها باعث ایجاد سردرگمی و تشکیک می شود که به شکلی ماهرانه اجرا شده و می توان آن را با مهارت های هیچکاک و ژاک تورنور در ایجاد تنش و تعلیق مقایسه کرد. در کنار تکنیک های فیلمسازی، فینچر خوب می داند که چطور با مخاطب خود بازی کند. در سراسر فیلم مخاطب بارها فکر می کند واقعیت ماجرا را می داند اما وقتی او به اطمینان از ماجرا می رسد به یکباره همه تصورات او فرو می ریزد و با بدست آوردن پاسخ یک سوال، ۵۰ سوال دیگر از راه می رسند. شخصیت پردازی کاراکتر اورتون اما چیزی است که مهم ترین عامل در تکان دهنده بودن فیلم به شمار می آید. ترومای گذشته، در کنار ترس و ماهیت انزواگرای اورتون نیاز او به کنترل را نشان می دهد و فینچر به شکلی هوشمندانه این موضوع را به تصویر می کشد.

۲- The Thing (1982)

اگر چه اکران اولیه آن در سال ۱۹۸۲ یک شکست تجاری بزرگ بود اما ارزیابی مجدد The Thing نشان داد که این فیلم یک بررسی بی نقص و حیرت انگیز بی اعتمادی و پارانویا در انسان است. فیلم The Thing داستان گروهی از محققان آمریکایی در قطب جنوب را روایت می کند که یک انگل فرازمینی را کشف می کنند. در حالی که این گونه زیستی متخاصم شروع به نفوذ به گروه محققان می کند، وحشت بر آن ها حاکم شده و در می یابند که دیگر نمی توانند به یکدیگر اعتماد کنند. کرت راسل در فیلم در نقش آر جی مک ریدی خلبان هلیکوپتر و شخصیت اصلی فیلم ظاهر می شود. این فیلم یکی از بهترین نمونه ها در نشان دادن قدرت فضا در فیلم است. در حالی که شخصیت های فیلم در ابتدا بسیار دوستانه و مهربان رفتار می کنند، همواره حسی از ترس و وحشت در فضا موج می زند و موسیقی فیلم نیز تکمیل کننده این حس است.

فضای وسیع و باز قطبی احساس انزوا و تاریکی را ایجاد می کند که همیشه حاضر است. تنهایی و وحشت با پرتنش شدن شرایط بدتر و بدتر می شود که بر سطح تعلیق فیلم می افزاید. موجود فضایی نیز خود یکی از عوامل پارانویا است زیرا می تواند بدون نقص از حرکات میزبان تقلید کرده و مشخص نیست که این گونه زیستی توقف ناپذیر کی و چگونه خود را نشان می دهد. آخر از همه فیلم کارپنتر را باید به خاطر هوشمندی اش ستود. دیدگاه فیلم به وحشت نهیلیستی که از بین رفتن اعتماد بین دوستان، جامعه و حتی اعتماد به بدن خود را نیز نشان می دهد نه تنها هوشمندانه بلکه بدون تاریخ مصرف است.

۳- Repulsion (1965)

اولین فیلم انگلیسی زبان رومن پولانسکی یکی از فیلم هایی است که باید دید، فیلمی که دیوانگی در کنار پارانویا را به تصویر می کشد. داستان فیلم Repulsion در مورد یک آرایشگر جوان به نام کارول و ترس او از مردان است. وقتی خواهر و هم خوانه ایش برای تعطیلات خانه را ترک کرده و او را تنها می گذارد، فوبیای کارول بیشتر آشکار شده و هوشیاری و سلامت روانی او را تهدید می کند. تاکتیک هایی که در این فیلم به کار گرفته شده آن را به یک سفر واقعی و پرآشوب در ذهن یک بیمار روانی تبدیل می کند. چه حرکات دوربین باشد و چه موسیقی متنی پر از صداهای ناخوشایند، ضربان قلب و تیک های صوتی، مخاطب همواره حس فشار و دویوانگی درون کارول را حس می کند. علاوه بر این ها، تصاویر سمبولیک دیوانگی کارول نیز بسیار خلاقانه و موثر طراحی شده اند. شکاف رو به بازتر شدن دیوار خانه به خوبی روح و روان رو به نابودی کارول را به تصویر کشیده و غذای در حال فساد نیز تمثیلی از فاسد شده مداوم ذهن شخصیت اصلی فیلم است. حتی پس از پایان نیز فیلم Repulsion همچنان مخاطب را درمانده و مبهوت نگه می دارد. Repulsion نقبی عمیق در ترس یک زن است که به بهترین شکل ممکن مخاطب را در حیرت و ابهام فرو می برد.

۴- The Conversation (1974)

The Conversation که فیلمی تقریباً بی نقص است یکی از گزینه هایی است که نه تنها علاقمندان به ژانر تریلر بلکه تمام دوستداران صنعت سینما باید در فهرست تماشای خود قرار دهند. هری کال با بازی جین هکمن نقش یک کارشناس تجسس را بازی می کند که استخدام شده تا مکالمات یک زوج جوان را استراق سمع کند. کال که از نتایج فاجعه بار ماموریت قبلی خود در رنج است از دادن نوارهای ضبط شده به کسی که او را اجیر کرده خودداری نموده و سعی دارد بفهمد چرا زوج مذکور در خطر قرار دارند. لازم به ذکر است که بازی جین هکمن در نقش هری کال را باید بهترین نقش آفرینی این مرد افسانه ای هالیوود دانست. در حالی که داستان و افشاگری های آن بسیار قوی ارائه می شوند، فیلم بیشتر شبیه مطالعه یک شخصیت است؛ بررسی ترومای کال از ماموریت قبلی اش که به فاجعه ختم شده و همچنین بی اعتمادی که نه تنها به انسانیت بلکه به دنیای خود نیز دارد.

تنها باری که کال احساس آرامش کرده و گارد بی اعتمادیش را پایین می گیرد زمانی است که است به تنهایی در آپارتمانش ساکسوفون می نوازد و این تصویر بسیار هولناک است. با بازی خیره کننده هکمن و نویسندگی و کارگردانی بی نقص فرانسیس فورد کوپولا، کال را باید یکی از موثرترین و تراژیک ترین شخصیت های تاریخ سینما دانست. نکته مهم دیگر در فیلم، استفاده کوپولا از روایت فیلم برای نشان دادن خطرات و تهدیدهای تکنولوژی برای سلامت انسان و جامعه است. The Conversation از لحاظ فرهنگی و تاریخی فیلم بسیار مهمی است که به بی نقص ترین و موثرترین شکل ممکن، قدرت عمیق سینما را نشان می دهد.

۵- Parallax View (1974)

تهیه کردن فهرستی از بهترین فیلم های تاریخ سینما بدون نام بردن از فیلم آلن جی پاکولا کامل نخواهد بود. به عنوان دومین فیلم در سه گانه «پارانویا»ی پاکولا، The Parallax View داستان یک گزارشگر سیاسی به نام جو فریدی با بازی وارن بیتی را روایت می کند که بعد از ترور یک سناتور، به این باور می رسد که شاید یک کمپانی رازآلود در این ماجرا دست داشته باشد. هر چه فریدی بیشتر در مورد ماجرا تحقیق می کند، کسانی که با او هم عقیده اند بیشتر و بیشتر از بین می روند، از جمله رییس خود او. در نهایت فریدی یک توطئه را کشف می کند و باید کمپانی پارالکس را از قتل یک هدف دیگر باز دارد. این فیلم که از The Conversation متفاوت است، بیشتر بر روی پیچش های داستانی تاکید دارد تا بررسی شخصیت. اما این بدان معنا نیست که فریدی یک شخصیت تک بعدی است. بیتی شخصیتی بامزه داشته و گاه دیالوگ های نغز و لطیفه وار به زبان می آورد. همچنین در شخصیت او جذابیت و اعتمادی وجود دارد که متفاوت از آن بیتی است که همیشه مخاطبان از آن لذت می بردند. فیلم Parallax View به بررسی توطئه های سیاسی و پارانویا به سبکی می پردازد که تنها از آلن جی پاکولا بر می آید.

۶- Hour of the Wolf (1968)

با یک رویکرد هنرمندانه، فیلم Hour of the Wolf ساخته اینگمار برگمان به شکلی منحصربفرد به بررسی موضوعات پارانویا و دیوانگی می پردازد. داستان فیلم در مورد مفقود شدن یک نقاش به نام یوهان بورگ با بازی مکس فون سیدو است که در جزیره ای همراه با همسرش زندگی کرده و قبل از مفقود شدنش از توهم و بی خوابی رنج می برد. بعد از تماشای این فیلم، به وضوح می بینید که Hour of the Wolf فیلمی نیست که برای سرگرم کردن مخاطب ساخته شده باشد زیرا برای رسیدن به این هدف، بیش از حد شخصی ساخته شده است. فیلم برگمان به تعلیق بی اعتمادی و ناباوری نیاز دارد که تنها می تواند برای مخاطبان معدودی قابل درک و جذاب باشد. Hour of the Wolf بیشتر نگران وارد کردن ایده هایی انتزاعی به زندگی است. واقعیت هر چه که باشد، برگمان در این فیلم خود را نگران پاسخی واقعی به ماهیت شرایط ذهنی و روانی شخصیت اول فیلم نمی کند. چیزی که فیلم Hour of the Wolf را جذاب می سازد توانایی آن در تفسیر است تا ساختار.

۷- Jacob’s Ladder (1990)

همانطور که در یکی از جملات ماندگار در مورد فیلم Jacob’s Ladder می آید: «ترسناک ترین چیز در مورد کابوس جیکوب سینگر این است که او خواب نمی بیند». بعد از بازگشت به خانه از جنگ ویتنام، جیکوب سینگر با بازی تیم رابینز، نمی تواند سلامت عقلانی خود را حفظ کند. در داستان فیلم به خاطر اینکه بیش از حد اطلاعات به مخاطب داده نشود، کمتر توضیح داده می شود. به همین دلیل Jacob’s Ladder فیلمی است که بهتر است با کمترین میزان اطلاعات به تماشای آن نشست. اول از همه باید تیم رابینز را به خاطر بازی خود در این فیلم ستود. در کنار بازی هایی قوی از الیزابت پنیا و دنی آیلو، رابینز به شکلی ویژه استعدادهای بازیگری خود را به نمایش می گذارد. بازی رابینز در نقش جیکوب به عنوان یک مرد عادی چیزی است که باعث می شود مخاطب با او ارتباط برقرار کند.

رابینز چنان نقشی انسانی و واقعی در قالب شخصیت جیکوب دارد که درد و عدم اطمینان او در مورد چیزهای هولناکی که می بیند، برای مخاطب تکان دهنده است. در کنار بازی رابینز، این کارگردانی آدرین لین و سناریو بروس جوئل روبین است که یک بنیان گیج کننده را با یک هدف خاص در اختیار مخاطب قرار می دهد. تصویرسازی پارانویا داستان فیلم را به پیش برده و نمی گذارد فیلم احساس جان کندن و تقلا برای رسیدن به پایان داشته باشد. سرگذشت پرآشوب سینگر و تصاویر ارائه شده عجیب و غریب جلوه نمی کنند و این نکته بسیار متفاوت فیلم لین است. تماشای فیلم Jacob’s Ladder به شدت دشوار است زیرا احساس غم، درد و درماندگی را با ذره ای از امید که به سرعت رنگ می بازد به تصویر می کشد.

۸- Dr. Strangelove or: How I Learned to Stop Worrying and Love the Bomb (1964)

فیلم Dr. Strangelove or: How I Learned to Stop Worrying and Love the Bomb (1964) که نیازی به معرفی ندارد یکی از بهترین هجویه ها بر پارانویا در تاریخ سینماست. در شاهکار استنلی کوبریک، جک ریپر که ژنرال نیروی هوایی ایالات متحده است دیوانه شده و قصد دارد بمب افکن های خود را برای نابودی اتحاد جماهیر شوروی به کار گیرد. اکنون رییس جمهور و مقامات ارشد ارتش و نیروی هوایی باید ژنرال دیوانه خود را از شروع پایان دنیا باز دارند. برخلاف بسیاری از فیلم های این فهرست که نگاهی جدی به مقوله پارانویا دارند، فیلم کوبریک از دیدگاه کمدی نگاهی متفاوت به این موضوع دارد. بازیگران و تیم سازنده به رهبری کوبریک به شکلی موثر و همراه با طنز، احساسی شدن بیش از حد، وطن پرستی نابجا و تثبیت ترس و بی اعتمادی غیرمنطقی که در دوران جنگ سرد وجود داشت را به نقد می کشند. انتخاب یک سکانس محبوب از این فیلم نمادین کار دشواری است، فیلمی که هنر طنز هجوآمیز را به خوبی به نمایش می گذارد. Dr. Strangelove فیلمی است که خوب می داند چگونه در مورد پارانویا، با لبخندی روی صورت و چشمکی هوشمندانه به مخاطب، صحبت کند.

۹- The Manchurian Candidate (1962)

شاید هیچ فیلمی در تاریخ سینما در ژانر تریلر سیاسی بهتر از The Manchurian Candidate نباشد. این فیلم که داستان آن در آستانه پایان جنگ کره رخ می دهد، داستان گروهی از سربازان آمریکایی را روایت می کند که توسط کمونیست های دستگیر شده و شستشوی مغزی داده شده اند. بعد از جنگ، گروهبان ریموند شاو در نگاه دسته اش به چشم یک قهرمان تجلیل می شود. اما فرمانده او، سروان بنت مارکو، با کابوس های هولناکی روبرو شده و همراه با یکی از سربازانش به یک کشف هولناک می رسند. نبوغ این فیلم را باید در کارکرد موثر چند لایه بودن آن دانست. فیلم The Manchurian Candidate می تواند یک کمدی سیاه باشد، یک تریلر نئونوآر، یک فیلم ترسناک، یک ملودرام و بسیاری دیگر. این فیلم به یک ژانر خاص محدود نبوده و تم ها و رویکردهای مختلفی را به نمایش می گذارد که تا به امروز نیز مربوط و قابل درک هستند. این فیلم به خوبی توطئه و پستی در سیاست را به نمایش می گذارد. The Manchurian Candidate فیلمی شجاعانه است که از عناصر ترسناک، حال بهم زن، سوررئال و شیطانی برای ایجاد یک سفر پر از تنش که فراموش کردن آن ساده نیست، استفاده می کند.

۱۰- Pi (1998)

با توجه به این که وسواس فکری یکی از بنیان های پارانویا به شمار می آید، جای تعجب ندارد که فیلم Pi جای خاص خود را در این فهرست داشته باشد. فیلم Pi داستان یک ریاضیدان منزوی به نام مکس را روایت می کند که فکر می کند همه چیز را می توان در قالب و بر حسب اعداد و ارقام درک کرد و به همین دلیل به دنبال عدد کلیدی است که الگوهای جهانی موجود در طبیعت را کشف می کند. شان گولت در نقش مردی خستگی ناپذیر، به شکلی ترسناک مصمم و بدون آرامش در راه علم بازی خارق العاده و بسیار قوی از خود انجام می دهد. او چهره مجسم این باور است که وقتی فردی به دنبال چیزی می گردد که ممکن است واقعی باشد، هر چه به آن چیز نزدیک تر شود دیوانه تر خواهد شد. Pi به عنوان اولین تجربه کارگردانی دارن آرونوفسکی نیز قابل توجه است.

حتی با یک بودجه ناچیز نیز آرونوفسکی از ترفندهای هوشمندانه برای تاکید بر تم پرتنشِ وسواس فکری استفاده می کند. کیفیتی فوق العاده در تصاویر دقیق فیلم وجود داشته و انتخاب تصاویر سیاه و سفید احساس ناآرامی و تنش موجود در داستان و شخصیت مکس را افزایش می دهد. اگر چه Pi نسبت به فیلم های بعدی آرونوفسکی فیلمی کوچک به شمار می آید اما او توانسته بازی بی نقصی از بازیگر اصلی فیلم گرفته و تصویری واضح از وسواس فکری فلج کننده را به تصویر بکشد که برای مخاطب بسیار جذاب است.

بیشتر بخوانید: ۱۰ فیلم ژانر تریلر توطئه که شما را دچار جنون و پارانویا خواهند کرد [قسمت اول]