آیا انسان ها تحت تاثیر پیام هایی قرار می گیرند که نمی توانند ببینند یا بشنوند؟ آیا رفتار افراد تحت تاثیر پیام های بصری سابلیمینال یا زیر آستانه ای قرار می گیرد؟
در دهه ۱۹۵۰، یک محقق حوزه بازاریابی به نام جیمز وایکاری اعلام کرد که توانسته فروش نوشابه کوکاکولا و پاپ کورن را در سالن های سینما با نشان دادن پیام های بصری سابلیمینال (زیر آستانه ای) وی صفحات نمایش که به سینماروها می گفته کوکا کولا بنوشند و پاپ کورن بخورند افزایش داده است. وایکاری مدعی شد که توانسته با این روش فروش پاپ کورن را ۵۸ درصد و کوکا کولا را ۱۸ درصد در سینماهای ایالات متحده افزایش دهد. همانطور که انتظار می رفت، تحقیقات و آزمایشات وایکاری توجهات بسیاری را از روانشناسی گرفته تا بازاریابی به خود جلب کرد اما نکته مهم جلب توجه عموم به این تحقیقات بود.
باز هم مطابق انتظار، گروه های ناظر مدافع حقوق مصرف کنندگان نگرانی خود را از این موضوع اعلام کردند که ممکن است تبلیغ کنندگان شروع به استفاده از پیام های سابلیمینال برای دستکاری رفتارهای افراد و ترغیب کردن آن ها به خرید کالاها نمایند. و شاید هم بدتر، دولت ها و گروه های مذهبی و قومی شیطانی از پیام های سابلیمینال برای شستشوی مغزی افراد جامعه استفاده کنند بدون آنکه در هر مورد افراد خود از این موضوع اطلاع داشته باشند. اما یک مشکل نیز وجود داشت و آن اینکه وایکاردی چند سال بعد تایید کرد که نتایج تحقیقات او کاملاً ساختگی بوده و تحقیقات بعدی حتی وجود و اجرای تحقیقی در این مورد توسط او را زیر سوال برد. محققانی که سعی در تکرار نتایج بدست آمده توسط وایکاردی از طریق پیام های سابلیمینال داشتند موفق نشدند افراد را به این روش به انجام کار خاصی وادارند.
پیام های بصری سابلیمینال
محرک سابلیمینال چیست؟ محرک سابلیمینال در واقع محرکی است که نمی توان آگاهانه آن را درک کرد و در زیر آستانه آگاهی فرد قرار دارد بدین ترتیب به نحوی ناخودآگاهانه است. برای مثال، اگر یک واژه یا تصویر را به مدت تنها ۴۰ میلی ثانیه روی صفحه نمایش کامپیوتر بیندازیم، آن را نخواهید دید، دستکم به شکل آگاهانه. اما سوال این است که آیا اطلاعات موجود در واژه یا تصویر به مغز شما می رسد، حتی بدون اینکه آن را به شکل آگاهانه دیده و تجزیه و تحلیل کرده باشید؟ و اگر چنین است، آیا پیام متنی یا تصویری سابلیمینال می تواند فکر شما، احساس شما و رفتار شما را تحت تاثیر قرار دهد؟ اگر پیام «پاپ کورن بخور» را به ناخودآگاه شما نشان دهیم- زیر آستانه آگاهی هوشیار- آیا این پیام احتمال این که پاپ کورن بخواهید را تحت تاثیر قرار می دهد؟
سوپ یا پاپ کورن؟
بحثی در این نیست که ما تحت تاثیر چیزهایی قرار می گیریم که خود از آن ها اطلاعی نداریم و به طور ناخودآگاه بر ما تاثیر می گذارند. شما مدام فکر می کنید و کارهایی را انجام می دهید که هیچ اطلاعی در محرک آن ها ندارید. بدون شک شما از فرآیندهای درون مغزتان بی خبر هستید، فرآیندهایی که شما را به افکار و رفتارهایی که در عمل انجام می دهید سوق می دهند. برای مثال فکر کنید هیچ در مورد چیزی که قرار است برای ناهار بخورید فکر نکرده اید و ناگهان به خود می گویید که امروز ناهار سوپ می خورید. چه چیزی باعث شد به این فکر برسید؟ از تمام چیزهایی که می توانستید امروز برای ناهار بخورید چرا سوپ را انتخاب کردید؟ در واقع به احتمال فراوان چیزی باعث شده شما سوپ را به چیزهای دیگر ترجیح دهید اما معمولاً از این عامل تصمیم ساز مطلع و آگاه نیستید. بدین ترتیب جای تردید نیست که ما به طور دائم تحت کنترل چیزهایی هستیم که از آن ها آگاهی نداریم.
واکنش های احساسی به محرک های بصری سابلیمینال
یک راه برای پاسخ دادن به سوالات بالا مطالعه واکنش های احساسی افراد به محرک های بصری سابلیمینال است. اگر یک تصویر ناراحت کننده به طور طبیعی به فرد نشان داده شود، به طوری که بتواند به طور کامل آن را ببیند، این موضوع به واکنش ها و تحریکات احساسی در مورد منجر می شود که می توان آن را با ثبت کردن واکنش های فیزیولوژیکی مانند ضربان قلب یا واکنش پوستی گالوانیک اندازه گیری کرد. در واقع محرک های بصری سابلیمینال مانند تصاویر می توانند واکنش های احساسی بسیار متفاوتی را سبب شوند. در مطالعات مختلف، نشان دادن تصاویر ناخوشایند به شکل ناآگاهانه احساس تنفر در افراد را افزایش داده و نشان دادن تصاویر ترسناک حس ترس افراد را افزیش می دهد.
تاثیرات محرک های بصری سابلیمینال شاید فراتر از ایجاد احساس خوب و بد در افراد باشد. در یک مطالعه مشهور، دانشجویان فارغ التحصیل دانشگاه میشیگان با تصویر اخم کرده رییس دپارتمان یا تصویری از یک شخص خندان روبرو شدند. این تصاویر تنها به مدت ۲ میلی ثانیه برای آن ها به تصویر کشیده شد و هیچ یک از شرکت کنندگان از چیزی که دیده بودند اطلاع نداشتند. سپس در مورد ایده های تحقیق خود دانشجویان در مورد آن ها پرسیده شد و از آن ها خواسته شد نظرشان را در مورد اورجینال و بااهمیت بودن تحقیقات خود اعلام کنند. در کمال ناباوری، نتایج نشان داد دانشجویانی که تصویر شخص عبوس برای آن ها پخش شده بود بیشتر از گروه دیگر دیدگاه منفی نسبت به پروژه های تحقیقاتی خود داشتند. بدین ترتیب نمایش یک تصویر ناخوشایند به مدت ۲ میلی ثانیه به طوری که هیچ کدام متوجه آن نشدند، تاثیر بزرگی بر برآورد دانشجویان از خود و ایده های تحقیقی شان داشت.
بدون نظر