داستان «کپکان»: اسناد و تصاویری از پایگاه جاسوسی سیگنالی CIA در ایران

کپکان یا کبکان نام یک روستا در ایران است که در دی ماه ۹۹ به دلیل پخش سریال روزهای ابدی به کارگردانی جواد شمقدری، در کانون توجه ایرانیان قرار گرفت.

در سریال روزهای ابدی که از ۸ دی هر شب ساعت ۲۲:۱۵ روی آنتن شبکه اول سیما می رود، داستان ها و روایت های مربوط به تسخیر لانه جاسوسی آمریکا از بهمن ۵۷ تا آبان سال ۵۸ را به تصویر می کشد و به نظر می رسد پس از پایان سریال امنیتی خانه امن، پربیننده ترین سریال شبکه ۱ در سال کرونایی ۹۹ باشد.

در سریال روزهای ابدی در ۳ قسمت اول، یک سایت نظامی در اختیار نیروهای آمریکایی به نمایش در می آید که در منطقه ای به نام کپکان بوده و سایت محرمانه معرفی می شود. کپکان همان طور که در ابتدای گفتار عرض کردیم، نام یک روستا در ایران است.

روزنامه نیویورک تایمز آمریکا در سال ۱۹۷۹ میلادی نوشت که رئیس جمهور وقت آمریکا (جیمی کارتر) به آخرین سفیر آمریکا در ایران (ویلیام سولیوان) دستور داده بود که نگاه ویژه ای به همکاری سیا و رژیم شاه درباره ۲ سایت نظامی مهم آمریکا در بهشهر و کپکان داشته باشد. ژانویه ۱۹۷۹، شاه از ایران رفت و ۲ سایت نظامی سیا که برای پایش لحظه ای فعالیت های موشکی شوروی سابق احداث شده بود، در اختیار نیروهای دولت موقت قرار گرفت.

سریال روزهای ابدی نگاهی دارد به فعالیت های این ۲ پایگاه نظامی جاسوسی سیا در ایران که در دهه پنجاه میلادی طراحی و ساخته و آنتن های بزرگی در آن نصب شده بود.

کپکان در دهستان میانکوه بخش چاپشلو شهرستان درگز استان خراسان رضوی قرار دارد و نام دیگر آن، کبکان یا کوکان است. سایت نظامی کبکان یا کپکان در دهه پنجاه هری شمسی، توسط نیروهای آمریکایی تاسیس شده بود و فعالیت های شنود در آن هدایت می شد.

سازمان CIA و افسران پنتاگون در این سایت فعال بودند. در قسمت سوم سریال روزهای ابدی، دستگاه ها و ابزارهای کنترلی و فنی مستقر در سایت کپکان که مجهز به دوربین های مدار بسته سیاه و سفید بود به نمایش گذاشته می شود.

احتمالا پس از اتمام شیوع بیماری کووید ۱۹ در ایران ، روستای کبکان که در زمستان ۹۹ معروف شده است، یکی از مقصدهای گردشگری و روستاگردی استان خراسان رضوی از تابستان سال ۱۴۰۰ شمسی به بعد شود. جایی که تا پیش از سریال روزهای ابدی، کمتر درباره آن شنیده و خوانده بودیم. پلکان نادری روستای کپکان یکی از آثار تاریخی این روستای خراسان رضوی محسوب می شود.

پلکان نادری در روستای کپکان در واقع یک عارضه سنگی است که از ارتفاع پانصد متری کوه های الله اکبر آغاز و حدود ۱۰۰۰ متر طول داشته و در امتداد جاده به فاصله هشتصد متری خط الراس کوه اطرافش، به پایان می رسد. عرض هر پله نیز ۲ تا ۳ متر است. دامنه شمالی کوه الله اکبر به دشت درگز منتهی می شود. روستاهای اینچه کیکانلو، آق مزار، خارانلو، گپی و کپکان در اطراف تاسیسات نظامی مستقر در استان قرار دارند.

بهمن ۹۳، بی بی سی در مصاحبه ای با فیلیپ مک کیب آمریکایی، که یکی از افسران بلند پایه CIA در پایگاه نظامی کپکان امریکا بود، گفت و گو کرد. این افسر بازنشسته ارتش آمریکا، اکنون یک میلیونر در زمینه صنعت گردشگری است. اما سرمایه اولیه زندگی خود را در زمان کار در بهشهر مازندران و کپکان خراسان در ۴۰ سال پیش بدست آورد.

هر دو جایی که نام بردیم، پایگاه نظامی جاسوسی امریکا در ایران پیش از انقلاب اسلامی بود. آقای فیلیپ، متخصص رصد اطلاعات موشکی و فضایی شوروی در ایران بود و در زمینه فرکانس های موشکی و ماهواره ای تخصص داشت. وی کارشناس ارشد CIA در سایت نظامی کپکان و بهشهر بود.

محمد رضا پهلوی به CIA آمریکا اجازه داده بود که در ارتفاعات روستا کپکان استان خراسان و صفی آباد بهشهر، تجهیزات رصد سیگنال های الکترونیکی برنامه هوا-فضای شوروی را نصب کنند تا این برنامه ها را رصد اطلاعاتی بکنند. فیلیپ بین سال های ۱۳۴۹ تا ۱۳۵۳ شمسی در بهشهر و کپکان مشغول به کار بود. مرکز CIA در بهشهر در کاخ صفی آباد مستقر بود. این مرکز یک سایت نظامی بود و کارکنان سازمان جاسوسی آمریکا تا ۱۰ ساعت در اتاق مملو از تجهیزات پیشرفته الکترونیکی مشغول به کار بودند.

طبق اعلام آقای مک کیب، او و ۲۰ همکارش، ۲۴ ساعته مشغول به کار بودند تا شلیک موشک های شوروی و فعالیت آن ها را رصد و تحلیل کنند. پلاک خودروهایی که فیلیپ و همکارانش در سایت های نظامی جاسوسی آمریکا در ایران استفاده می کردند، پلاک رسمی دولت ایران بود.

سایت جاسوسی کپکان کوچک تر از سایت جاسوسی صفی آباد بهشهر بود. اما سایت کپکان، چون نزدیک مرز شوروی بود، اهمیت بیشتری برای سازمان جاسوسی آمریکا در ایران پیش از انقلاب داشت.

سازمان جاسوسی امریکا در سایت کپکان به قدری به فعالیت های موشکی شوروی اشراف داشت که می توانستند سیگنال های با کیفیت بالا رصد کرده و این کار در بهشهر قابل رویت نبود.

کلیه فعالیت های مربوط به شلیک موشک های نظامی و فضایی روسیه در آن دوران توسط سایت نظامی جاسوسی کپکان رصد می شد. پس از سقوط رژیم پهلوی، کنترل این مراکز نظامی آمریکا از بین رفت و توانایی جمع آوری اطلاعات آمریکا از آزمایش های موشکی شوروی در این بخش کره زمین از این طریق، کاهش یافت.

روزنامه نیویوک تایمز آمریکا درتاریخ ۶ جون سال ۱۹۷۹ میلادی در گزارشی با عنوان : برنامه جدید آمریکا در رصد اطلاعاتی تست های موشکی اتحاد جماهیر شوروری می نویسد که پایگاه های جاسوسی CIA در ایران، مهم ترین مقرهای امریکا برای رصد اطلاعاتی حوزه موشکی شوروی سابق بود.

در کتاب THE WIZARDS OF LANGLEY که به موضوع شیوه های مدیریت علم و فناوری در سازمان جاسوسی امریکا اشاره دارد، جفری ریچلسون درباره سایت های نظامی CIA در ایران توضیح می دهد. این کتاب در سال ۲۰۰۱ میلادی توسط نشر Boulder co منتشر شد.

در بخش هایی از این کتاب که در سایت دانشگاه آمریکا بازتاب یافته آمده که مهم ترین سایت های عملیاتی سیا در دوران جنگ سرد، در ایران واقع شده بود و به نام TACKSMAN I و TACKSMAN II‌ شناخته می شد.

سایت اول، سایت تله متری بود و در دهه ۱۹۵۰ میلادی ساخته شد و در قصری به نام بهشهر ایجاد شد که در جوار دریای خزر بود. هدف، جمع آوری اطلاعات سیگنال ها از Tyuratam شوروی بود که سیا معتقد بود که یکی از ابزار های تست اصلی موشکی اتحاد جماهیر شوروری به شمار می رفت. دومین سایت نظامی تله متری سیا در ایران، در شمال شرقی ایران یعنی کپکان احداث شد که ۴۰ مایل از مشهد فاصله داشت.

این سایت ۶۵۰ مایل از جنوب غرب سایت نظامی Tyruatam شوروی فاصله داشت. این ۲ سایت، کارهایی می توانستند انجام بدهند که هیچ سایت نظامی امریکا در جهان برای رصد و پایش سیگنال های موشکی شوروی سابق، قادر به انجام نبودند.

این دو سایت، مانتیو لحظه ای اخرین فعالیت های تست موشکی شوروی شوروی را در دستور کار داشتند و اطلاعات فوق محرمانه درباره ابعاد موشک و شرایط فعالیتش را استخراج می کردند. در واقع این دو سایت نظامی سیا، تسلط کامل بر برنامه ICBM شوروی سابق داشتند.

اسناد فوق محرمانه منتشر شده CIA آمریکا درباره فعالیت های جاسوسی سیگنالی سیا در سراسر جهان را در این لینک مشاهده کنید. ویلیام سولیوان در خاطرات خود نصب دستگاههای جاسوسی در شمال ایران را از موفقیتهای وصف‌ناپذیر سیا و آمریکا در ایران ارزیابی می‌کند که به آنها امکان می‌داد فعالیتهای جاسوسی ـ استراتژیک و نظامی و موشکی شوروی را در عمق خاک گستردۀ آن کشور تحت کنترل و مراقبت قرار داده و اطلاعات لازم را کسب نمایند.

پایگاه شنود آمریکا در ایران، برای ضبط علائم رادیویی مرکز فضایی شوروی در بانکونور قزاقستان نیز استفاده می شد.

• حتما ببینید: گشتی در پایگاه فضایی بایکونور قزاقستان