چرا وقتی جای خواب مان عوض می شود بدخواب می شویم؟

اگر تا به حال حداقل یک شب را در هتل، خانه ی یک دوست یا هر جای دیگری جز خانه ی خود گذرانده باشید، احتمالاً می دانید که وقتی در رختخواب خود نباشید خوابیدن تا چه حد سخت می شود. دانشمندان دست به آزمایشی زدند که نشان داد توضیحی علمی برای این پدیده ی عجیب وجود دارد.

در ادامه می خواهیم ببینیم وقتی جای خواب مان عوض می شود چه اتفاقی در بدن مان رخ می دهد.

دانشمندان واقعاً نمی دانند چرا به خواب احتیاج داریم

قبل از پرداختن به آزمایش مذکور، ابتدا باید به یک سؤال اساسی پاسخ دهیم؛ اینکه اصلاً چرا به خواب احتیاج داریم. جالب آنکه دانشمندان واقعاً نمی دانند حیوانات و انسان ها چرا به خواب نیاز دارند. اغلب نظریات مطرح شده در اینباره می گویند یکی از دلایل احتمالی آن این است که خواب برای سلول های مغز و ترمیم عضلات ضروری است.

با این حال، فارغ از علل و آثار آن، خواب از جهت تکاملی فرآیند بسیار دردسرسازی محسوب می شود. مغز برای چندین ساعت خاموش می شود و حیوان توانایی تشخیص خطر و حفاظت از خود را از دست می دهد. به همین دلیل حیواناتی مانند نهنگ ها و دلفین ها سیستم خواب فوق هوشیاری دارند که در آن تنها یک بخش از مغز در آن واحد استراحت می کند. انسان ها هم از توانایی مشابهی برخوردارند.

بدن تان به مکان جدید واکنش نشان می دهد

به پدیده ی تقلا برای خوابیدن یا خوب خوابیدن در یک مکان جدید «اثر شب اول» گفته می شود. اثر شب اول مشکل رایجی است و بسیاری از پژوهشگران حوزه ی خواب به تحقیق درباره ی آن پرداخته اند. با این حال، هنوز محققان درباره ی علت وقوع این پدیده به نظر واحدی نرسیده بودند تا آنکه دانشمندان دانشگاه براون ِ آمریکا در تحقیقات خود به دلیل علمی اثر شب اول پی بردند.

تحقیقات آن ها نشان داد وقتی در محل جدید و ناشناخته ای می خوابید مغز آن را محیطی بالقوه خطرناک تشخیص می دهد و اجازه ی خواب کامل را به شما نمی دهد. به عبارتی دیگر، به این دلیل خوابیدن برایمان مشکل می شود که درست مانند دلفین ها وقتی در جای جدیدی می خوابیم تنها یکی از نیمکره های مغزمان استراحت می کند. دانشمندان دانشگاه براون می گویند ممکن است همان سیستمی که در نهنگ ها و دلفین ها وجود دارد به شکل مینیاتوری در مغز ما هم وجود داشته باشد.

آزمایش مذکور عدم توازن خواب را اثبات کرد

دانشمندان دانشگاه براون برای انجام آزمایش خود از ۳۵ فرد داوطلب که از سلامت جسمی برخوردار بودند استفاده کردند. از شرکت کنندگان خواسته شد ۲ شب را در یک آزمایشگاه مجهز سپری کنند. میان هر شب یک هفته فاصله وجود داشت و محققان به مطالعه بر روی فعالیت مغزی شرکت کنندگان پرداختند.

آن ها به عدم تقارنی که از جهت عمق خواب میان نیمکره های چپ و راست مغز وجود داشت پی بردند. عمق خواب در نیمکره چپ به اندازه ی نیمکره راست نبود. نیمکره چپ آسیب پذیری و حساسیت بیشتری در برابر اصوات عجیب (و در نتیجه، به طور بالقوه خطرناک) داشت. یک هفته بعد، در شب دوم حضور شرکت کنندگان در آزمایشگاه، عمق خواب در دو نیمکره بسیار متقارن تر شده بود.

محققان به راه غلبه بر اثر شب اول پی برده اند

گرچه اثر شب اول به عنوان یک پدیده، امر جالبی است، اما ممکن است برای کسانی که دائماً آن را تجربه می کنند مشکلات زیادی ایجاد کند. کمبود خواب ممکن است باعث بروز مشکلاتی مانند چاقی، فشار خون بالا یا دیابت شود. با این حال، وضع آنقدرها هم ناامید کننده نیست. دانشمندان می گویند وقتی زیاد اثر شب اول را تجربه کنیم مغز ما می تواند مقاومت در برابر آن را یاد بگیرد. به گفته ی دانشمندان دانشگاه براون، مغز انسان بسیار انعطاف پذیر است.

محققان حوزه ی خواب به چند ترفند کاربردی رسیده اند که به غلبه بر اثر شب اول و برخورداری از یک خواب خوب در هر مکانی کمک می کند. از آنجایی که اثر شب اول به خواب در یک مکان ناشناخته مربوط می شود، هدف اصلی آن است که مکان جدید را شبیه اتاق خواب خود کنید.

• یک چیز آشنا با خود همراه داشته باشید: بالش خودتان، لباس خواب مورد علاقه تان، یا یک نوشیدنی گرم که معمولاً پیش از خواب می نوشید.
• روتین خواب خود را در آنجا هم داشته باشید: سعی کنید دقیقاً همان زمانی به رختخواب بروید که معمولاً می روید و همان کارهایی را انجام دهید که در خانه پیش از خواب انجام می دهید.
• محیط اطراف تان را تا می توانید برای خود آشنا کنید: مثلاً سعی کنید اتاقی در هتل رزرو کنید که تختخوابش همان اندازه ی تخت خودتان در خانه باشد. اگر در خانه روی تخت دو نفره می خوابید، ممکن است خوابیدن روی تخت یک نفره برایتان عجیب باشد.