شاید شما نیز این روزها در پی درگیری های نظامی روسیه و اوکراین بارها نام و تصاویری در ارتباط با کوکتل مولوتف یا کوکتل مولوتوف شنیده و از خود پرسیده باشد معنای این عبارت چیست و از کجا آمده است. در ادامه این مطلب شما را با کوکتل مولوتف و پیشینه نامگذاری آن آشنا خواهیم کرد.
امروز ششمین روز حمله روسیه به اوکراین است و مردم و نظامیان اوکراینی مقاومتی باورنکردنی را از خود نشان داده اند. در تصاویر زیادی دیده می شود که مردان و زنان اوکراینی در سنین مختلف دست به تولید کوکتل مولوتف و پرتاب کردن آن ها به سمت تانک ها و خودروهای زرهی می زنند. صفحه کوکتل مولوتف در ویکی پدیای اوکراینی در طول تنها یک روز ۶۰ هزار بازدید کننده داشته و به دومین صفحه پربیننده ویکی‌پدیا به زبان اوکراینی تبدیل شده بود. در حالی که ولادیمیر زلنسکی ، رییس جمهور اوکراین مردم کشورش را به دفاع ملی از کشورشان فرا خوانده، دیده می شود که برخی از کارخانه های تولید نوشیدنی های الکلی در اوکراین نیز از خط تولید خود برای تهیه کوکتل مولتف استفاده می کنند.
بحث ما در این مطلب در مورد یکی از قدیمی ترین و البته موثرترین و رایج ترین ابزارهای جنگ های شهری است: کوکتل مولوتف. کوکتل مولوتف (Molotov cocktail) نزدیک به یک قرن است که به عنوان سلاحی ساده و دست ساز برای اهداف متعدد و به خصوص توسط غیرنظامیان به کار گرفته می شود. کوکتل مولوتف با نام هایی مثل بطری بمبی، نارنجک فقرا و یا بمب آتشی نیز شناخته شده و عمدتاً برای آتش زدن یک هدف و نه نابودی و انفجار آن به کار گرفته می شود.
عبارت کوکتل مولوتف از کجا آمده است؟
این سلاح ساده که نماد مقاومت مدنی در دوران مدرن است،تاریخی پیچیده دارد. داستان این سلاح حدود ۷۰ سال پیش در جنگل های فنلاند آغاز شد. در ۳۰ نوامبر ۱۹۳۹، اتحاد جماهیر شوروی ۶۰۰,۰۰۰ سرباز را به مرزهای شمالی خود با فنلاند فرستاد. بدنبال امضای توافقنامه عدم تجاوز بین شوروی و آلمان نازی در آگوست ۱۹۳۹ که با عنوان پیمان مولوتف-ریبنتروپ نیز شناخته می شود، اتحاد جماهیر شوروی این آزادی را یافت که تاثیر خود بر شمال و شرق اروپا را که در گذشته بخش هایی از امپراطوری روسیه بودند افزایش دهد و بار دیگر این مناطق را تحت سلطه روس ها درآورد. سربازان اتحاد جماهیر شوروی با موفقیت در مناطق بالتیک پیاده شده و پس از فتح این مناطق در ماه سپتامبر به سمت شمال به راه افتادند.
ویاچسلاو مولوتف، وزیر امور خارجه اتحاد جماهیر شوروی در دوران جنگ جهانی دوم
فنلاندی ها برای مقابله با تهاجم روس ها و نسبت به مناطق بالتیک در شرایط بهتری قرار داشتند. فنلاند جمعیت و سلاح بیشتری داشته و خط دفاعی و استحکامات موسوم به مانرهایم در موازات مرزهای پر از درخت انبوه این کشور شرایط را برای پیشروی ارتش شوروی دشوار ساخته بود. اما حتی در شرایطی که فنلاند از تهاجم قریب الوقوع روس ها آگاه بود نیز نیروهای این کشور یک پنجم نیروهای روسی بوده و تجهیزات نظامی شان نیز به هیچ عنوان با قدرت نظامی روس ها قابل مقایسه نبود. در این میان، فنلاندی ها هیچ تکنولوژی خاصی برای مقابله با تانک های قدرتمند و پرتعداد ارتش شوروی نداشت. وقتی که نیروهای اتحاد جماهیر شوروی در اواخر نوامبر ۱۹۳۹ از مرز گذشتند، استراتژیست های نظامی این کشور برآورد کرده بودند که این نبرد تنها یک تا دو هفته به طول خواهد انجامید.
اما تا ماه مارس (۴ ماه بعد) پیشرفت و پیشروی چندانی حاصل نشد و علت آن نیز استفاده فنلاندی ها از بمب های دستی کوکتل مولوتف بود. این سلاح برای اولین بار در دوران جنگ داخلی اسپانیا در سال ۱۹۳۶ مورد استفاده قرار گرفت اما شهرت واقعی و نام کنونی اش را در نبرد زمستان در جنگل های یخ زده فنلاند بدست آورد. فنلاندی ها عمداً و برای تمسخر وزیر امور خارجه آن زمان اتحاد جماهیر شوروی، ویاچسلاو مولوتف، و پس از آن که وی ادعا کرده بود بمب افکن های روسی برای کودکان گرسنه فنلاندی در هلسینکی غذا پرتاب می کنند (و نه بمب های خوشه ای)، این سلاح را کوکتل مولوتف نامیدند که آن را مکمل مناسبی برای «سبدهای نان مولوتف» می دانستند.
در واقع مولوتف در پاسخ به اعتراضات بین المللی در مورد بمباران غیرنظامیان فنلاندی ادعا کرده بود که ماجرای بمباران هلسینکی یک توطئه و دروغ تبلیغاتی توسط مقامات دولت فنلاند بوده و بمب افکن های روسی در واقع سبدهای نان برای فنلاندی ها پرتاب می کنند و فنلاندی ها نیز در جواب گفتند که این کوکتل (نوعی نوشیدنی) مکمل سبد نان روس ها و جواب فنلاندی ها به آن است. بدین ترتیب فنلاندی ها در پاسخ به لطف روس ها برای دادن سبدهای نان تصمیم گرفتند با یک نوشیدنی از سربازان روس تشکر کنند که کوکتل مولوتوف نام گرفت. اما چگونه یک سلاح دستی آتشین می توانست در برابر ماشین های جنگی غول پیکر روسی موثر باشد؟ جواب در تانک های شوروی متعلق به دوران جنگ جهانی دوم نهفته است. تانک های آن دوران نیز مانند همتایان خود در جنگ جهانی اول به سیستم تهویه برای رساندن اکسیژن به خدمه تانک و جریان داشتن هوا در درون محفظه داخلی آن نیاز داشتند. بمب های کوکتل مولوتوف نه خود تانک بلکه خدمه داخل آن را هدف می گرفت.
خاموش کردن شعله های تولید شده در اثر انفجار این بمب دستی در فضای بسته درون تانک بسیار دشوار بوده و هیچ راه فراری برای گرمای تولید شده توسط آن نیز وجود نداشت. بدین ترتیب تانک هایی که توسط این سلاح هدف قرار می گرفتند تخریب نشده بلکه به طور موقتی از نبرد خارج می شدند. وقتی که خدمه تانک برای فرار از آتش کوکتل مولوتف از تانک بیرون می پریدند، خارج از پوسته حفاظتی شان به اهدافی ساده و آسیب پذیر برای نیروهای پیاده فنلاندی که کمین کرده بودند تبدیل می شدند. با این تاکتیک، فنلاندی ها توانسته بودند تانک های اتحاد جماهیر شوروی را زمین گیر کنند. اما کوکتل مولوتوف سلاح بی نقصی نبوده و نقطه ضعف آن کاملاً واضح بود. کوکتل مولوتوف تنها در صورتی موثر بود که سرباز فنلاندی می توانست به اندازه کافی به تانک نزدیک شده و آن را به سمت قسمت خاص و بسیار کوچکی از تانک (دریچه تنفسی) پرتاب نماید که خدمه را تحت تاثیر قرار می داد.
تنها یک راه برای انجام این عملیات وجود داشت و آن اینکه سربازان فنلاندی با شجاعت و هوش بالا به اندازه کافی به تانک نزدیک شده و پس از پرتاب کوکتل مولوتوف خود و قبل از هدف قرار گرفتن توسط خود تانک یا سربازان اطراف آن فرار کنند. فنلاند در نهایت در اوایل ماه مارس و پس از نزدیک به ۴ ماه مقاومت در برابر نیروهای شوروی و البته عبور نیروهای روس از خط دفاعی مانرهایم و وارد شدن به قلمرو اصلی فنلاند به دنبال صلح برآمد. این پیروزی کوچک برای روس ها به قیمت خلع ژنرال ها و بیش از ۳۰۰,۰۰۰ نفر تلفات در مقابل بدست آوردن مقدار کمی زمین تمام شد.
بدون نظر