سالگرد تلخ ترین سانحه دریایی ایران؛ همه چیز درباره حادثه سانچی

فردا سالگرد یکی از تلخ ترین و پر ابهام ترین حوادث دریایی ایران، حادثه سانچی است، یک کشتی نفتکش ۲۷۴ متری متعلق به شرکت ملی نفتکش ایران که با پرچم پاناما در دریا تردد می کرد و ۳۲ سرنشین از جمله ۳۰ ایرانی و ۲ تبعه بنگلادشی داشت.

در روز شنبه ۱۶ دی ماه سال ۹۶ نفتکش سانچی که جهت تحویل میعانات گازی عازم کره جنوبی بود، در نزدیکی سواحل شهر شانگهای چین با یک کشتی فله‌بر چینی به نام کریستال که بار غله داشت، برخورد کرد.

محموله ی نفتکش سانچی نفت فوق سبک با درجه ی اشتعال بسیار بالا بود که این امر سبب آتش‌ سوزی فوق‌ سریع سانچی و وقوع انفجار در آن پس از این برخورد شد.

به دنبال این حادثه عملیات امداد و نجات و اطفاء حریق آغاز شد. گروهی از تکاوران نیروی دریایی ارتش ایران به محل حادثه اعزام شدند. مقامات چین در مجموع هشت کشتی و گارد ساحلی کره جنوبی یک کشتی و یک بالگرد برای کمک به عملیات جستجو به محل حادثه فرستادند. آمریکا نیز یک فروند هواپیمای گشت دریایی را از پایگاه هوایی جزیره اوکیناوای ژاپن به منظور یافتن ملوانان رهسپار محل کرد تا به همراه دیگر نیروهای امداد در این عملیات شرکت کند.

در روز ۲۳ دی ماه تعدادی از اعضای تیم نجات چین که با لباس‌های مخصوص وارد نفتکش سانچی شده بودند جعبه سیاه نفتکش را پیدا کردند که در نهایت بر اساس کنوانسیون‌ های بین‌ المللی به کشور صاحب پرچم نفتکش یعنی پاناما تحویل داده شد.

با وجود همه ی تلاش ها اما نفتکش سانچی در نهایت در روز ۲۴ دی ماه پس از ۹ روز سوختن در آتشی که به گفته ی کارشناسان دمای آن در آخرین دقایق به ۹۰۰ درجه سانتیگراد رسیده بود، غرق شد.

از ۳۲ سرنشین سانچی، ۲۹ نفر آن ها ناپدید شدند و جسد تنها ۳ نفر پیدا شد که همگی از خدمه ی ایرانی نفتکش بودند.

کشتی چینی اما صدمه ی جدی ندید و تمام سرنشینان آن از این حادثه جان به در بردند.

دولت ایران، به احترام جانباختگان حادثه نفتکش سانچی و خانواده‌ های داغدار آنان، روز دوشنبه ۲۵ دی ۹۶ را در سراسر ایران عزای عمومی اعلام کرد.

ارزش نفتکش سانچی

نفتکش سانچی حامل ۱۳۶ هزار تن میعانات گازی، معادل حدود یک میلیون بشکه نفت بود. به گفته ی رویترز، ارزش محموله حدود ۶۰ میلیون دلار و ارزش خود نفتکش حدود ۶۰ میلیون دلار بود.

فاجعه زیست محیطی حادثه سانچی

انفجار و غرق شدن سانچی، بدترین فاجعه ی زیست محیطی دریایی از سال ۱۹۹۱ تا به آن زمان را رقم زد. در پی این حادثه یک لکه نفتی به وسعتی بیش از ۱۸ کیلومتر در سطح دریا در نزدیکی ساحل شانگهای چین به وجود آمد. به گفته ی کارشناسان، سوخت کشتی به دلیل سنگین بودن روی دریا قابل رؤیت نیست اما به شدت سمی است و موجب آلوده شدن آب و نابودی آبزیان می‌ شود.

علت حادثه سانچی

روند رسیدگی به پرونده غرق شدن نفتکش سانچی با حضور نمایندگان کشورهای پاناما (کشور صاحب پرچم)، هنگ کنگ (کشور صاحب پرچم کشتی فله‌بر کریستال)، کشور چین (کشور محل وقوع حادثه) و در نهایت ایران و بنگلادش آغاز و نتیجه ی بررسی‌ ها ۱۵ اردیبهشت ۹۷ اعلام شد.

نادر پسندیده، مدیر کل امور دریایی سازمان بنادر و دریانوردی ایران هنگام گزارش نتیجه ی کار این کمیته اعلام کرد که سه کشور ایران، پاناما و بنگلادش علت اصلی حادثه را «تغییر مسیر کشتی فله‌بر کریستال ۱۵ دقیقه قبل از حادثه» دانسته‌ اند اما چین و هنگ کنگ معتقدند که «کشتی سانچی در این رویداد به عنوان کشتی راه دهنده حضور داشته که باید پیش از برخورد با کشتی چینی تغییر مسیر می‌ داده و در این زمینه کشتی کریستال مقصر نیست.» به گفته ی او هر دو کشتی سانچی و کریستال بخش‌ هایی از مقررات ایمنی دریانوردی را نادیده گرفتند.

با این وجود بسیاری از کارشناسان منتقد می‌ گویند که نمی‌ توان این موضوع را نادیده گرفت که محل حادثه منطقه‌ ای پرتردد و مملوء از صدها کشتی ماهیگیری بوده و به همین دلیل قدرت مانور نفتکش سانچی بسیار کم بوده است. بنابراین نفتکش برای هر تغییر مسیری نیاز به زمان زیادی داشته است.

به علاوه، سانچی به سیستمی مشابه ترمز مجهز نبوده و به همین دلیل در این کشتی‌ ها تنها می‌ توان موتور نفتکش را متوقف کرد که توقف کشتی بعد از خاموش کردن موتور نیز به زمان زیادی نیاز دارد. در مورد چرخاندن سکان کشتی و تغییر مسیر نیز باید گفت که این کار در مسیرهای پرتردد خطر بالایی دارد.

شایعات درباره ی علت حادثه سانچی

از حادثه سانچی چند روزی بیشتر نگذشته بود که شایعه شد علت حادثه نه برخورد نفتکش ایران با کشتی چین، بلکه حمله ی موشکی ارتش آمریکا به سانچی بوده چرا که مقصد نهایی آن کره شمالی بوده است. اما مقامات کشورمان این شایعه را رد کردند.

پس از وضع تحریم‌ های نفتی علیه کره شمالی در سال ۲۰۱۷ از سوی شورای امنیت و پیش از وقوع حادثه سانچی، کره جنوبی چند کشتی نفتکش با پرچم‌ های پاناما و هنگ‌کنگ را به خاطر احتمال انتقال نفت به کره شمالی و نقض تحریم‌ ها توقیف کرده بود و چین نیز متهم شده بود اجازه می دهد مخفیانه به کره شمالی نفت منتقل شود.

ماجرای پرچم پاناما

نفتکش سانچی به دلیل اینکه در پاناما ثبت شده بود با پرچم این کشور تردد می کرد. به گفته ی سخنگوی کمیته اضطرار نفتکش سانچی، استفاده از پرچم پاناما ربطی به تحریم‌ ها نداشت و به دلایل مارکتینگ انجام شده بود. وی گفت: «ما اداره‌ کننده ی کشتی بودیم و از نظر فنی و نفرات ما آن را اداره می‌ کردیم اما این کشتی متعلق به شرکتی غیر ایرانی بود اما اداره ی آن با ما بود.»

انتشار فایلی صوتی از جعبه سیاه نفتکش سانچی

در سال ۹۸ فایلی صوتی از آخرین مکالمات خدمه سانچی پیش از وقوع انفجار منتشر شد که از جعبه سیاه این نفتکش به دست آمده بود.

این فایل صوتی دلخراش که در آن فقط می توان صدای افسر سوم نفتکش و دیگر خدمه ی حاضر در اتاق فرمان کاپیتان سانچی را شنید، لحظات سختی که از زمان برخورد با کشتی چینی تا وقوع انفجار بر آن ها گذشته بود را فاش کرد.

تماس های مشکوک با خانواده خدمه سانچی

وقوع اتفاقاتی مشکوک خانواده ی برخی خدمه سانچی را به این نتیجه رسانده که آن ها هنوز زنده هستند و احتمالاً در آخرین لحظات پیش از وقوع انفجار به گونه ای خود را نجات دادند و حالا در جایی اسیر یا گرفتار شده اند.

خانواده ی ۱۲ نفر از سرنشینان سانچی گفته اند که پس از این حادثه بارها با پیش شماره ی کشورهای مختلف با آن ها تماس گرفته شده است. به گفته ی آن ها، این تماس ها با خصوصی ترین شماره های خانواده ها صورت گرفته. در همه ی این تماس ها صحبتی انجام نشده اما گاهی هم تماس گیرنده که فردی انگلیسی زبان بوده ادعا کرده یک ایرانی این شماره ها را به او داده و درخواست کرده با آن ها تماس بگیرد و بگوید که آن ها زنده هستند. به گفته ی خانواده ها، در برخی موارد حتی نام خدمه نیز از سوی فرد تماس گیرنده مطرح شده و او مدعی زندانی بودن خدمه شده.

خانواده ی یکی از خدمه نیز گفته تا نزدیک به یک سال بعد از حادثه برای شماره ی همراه او قبض موبایل صادر می شد که همه ی آن هزینه ی رومینگ بود. همچنین به گفته ی آن ها، چند ماه بعد از حادثه، تلگرام او آنلاین شد و تمام پیام هایی که برایش ارسال کرده بودند سین شد و تیک آبی خورد، اتفاقی که چند ماه بعد نیز تکرار شد.

این خانواده ها که هنوز باور به زنده بودن عزیزان خود دارند خواستار پیگیری مقامات کشورمان در خصوص سرنوشت خدمه سانچی هستند. این در حالی است که مقامات ایرانی معتقدند امکان زنده ماندن خدمه ی این نفتکش وجود نداشته و آن ها در همان لحظات اولیه ی حادثه بر اثر استنشاق دود ناشی از گازهای سمی جان خود را از دست دادند.

ابطال گواهی فوت خدمه سانچی

در سال ۹۷ با درخواست علی ربیعی، رئیس کمیته رسیدگی به حادثه سانچی، گواهی فوت قطعی ۳۰ خدمه ایرانی آن صادر شد، اقدامی که امکان جستجوی خدمه از طریق سازمان هلال‌ احمر و صلیب سرخ جهانی را برای خانواده‌ ی آن ها از میان برد.

همین موضوع باعث شد که خانواده‌ ی برخی خدمه سانچی نسبت به صدور گواهی فوت به دادگاه شکایت کنند.

این شکایت موثر بود و در سال ۹۹ با رأی قاضی رضا احمدی‌ فیروزجایی در شعبه ۱۱۵ دادگاه عمومی حقوقی مجتمع شهید باهنر تهران، به دلیل نبود ادله ی کافی برای اعلام فوت، گواهی‌ فوتی که از سوی سازمان ثبت ‌احوال برای ۹ نفر از خدمه سانچی صادر شده بود، ابطال شد.

پرداخت خسارت به خانواده قربانیان حادثه سانچی

در سال ۹۸ کاپیتان شهرام فرحبد، مدیر بازرگانی شرکت ملی نفتکش ایران اعلام کرد تمام خدمه سانچی تحت پوشش بیمه بودند و به تمام خانواده هایی که مراحل قانونی را طی کردند تا آن زمان ۲/۵ میلیون دلار خسارت پرداخت شده بود.

به گفته ی او، شرکت ملی نفتکش ایران نیز در روزهای ابتدایی حادثه به هر یک از این خانواده‌ ها مبلغ ۷۰ میلیون تومان جهت برگزاری مراسمات و به عنوان هبه پرداخت کرده بود.

فرحبد همچنین از مصوبه هیأت مدیره ی این شرکت مبنی بر استخدام یک نفر از بستگان درجه یک هر کدام از این خانواده‌ ها در شرکت ملی نفتکش خبر داد و گفت تا آن زمان ۱۳ نفر از بستگان این خانواده‌ ها استخدام شده بودند.

همچنین به گفته ی او، مقرر شد نحوه ی پرداخت حقوق به خانواده و بازماندگان آن‌ ها با یک درجه ارتقای شغلی برای هر فرد، طبق ضوابط پرداخت به خانواده‌ های شهدای جنگ تحمیلی باشد.