رنگ چشم هایتان درباره شما و اجدادتان چه می گوید؟

همه ی ما شنیده ایم که می گویند «چشم ها آینه ی روح اند». اما چه داستانی در پس رنگ چشم های ما است و این همه رنگ چشم مختلف و متنوع از کجا آمده است؟ پاسخ هر چه که باشد، یک چیز حتمی است؛ رنگ چشم ویژگی ای کاملاً منحصر به فرد همچون اثر انگشت است. یعنی رنگ چشم هیچ دو نفری دقیقاً مانند یکدیگر نیست. در حقیقت، پژوهش های جدید نشان داده رنگ چشم ها مقوله ای بسیار پیچیده تر از چیزی است که زمانی فکر می کردیم.

در ادامه می خواهیم ببینیم چه رازهایی در رنگ چشم های مختلف وجود دارد.

۱- در ابتدا رنگی جز قهوه ای نبوده

شاید عجیب به نظر برسد، اما در دوره ای از تاریخ رنگ چشم همه ی انسان ها قهوه ای بوده. پس از آن، یک روز جهشی ژنتیکی در ژن تعیین کننده ی رنگ چشم ها رخ داده. این جهش باعث شد تولید ملاتونین به حدی کاهش یابد که دیگر برای قهوه ای شدن رنگ چشم ها کافی نباشد و اینگونه بود که رنگ چشم آبی برای اولین بار به وجود آمد.

امروزه قهوه ای هنوز رایج ترین رنگ چشم در دنیا است. به لطف بالاتر بودن میزان ملانین آن، چشمان قهوه ای رنگ در برابر بعضی بیماری های چشمی مقاوم ترند. رنگ چشم قهوه ای روشن بیشتر در قاره های آمریکا، آسیای غربی و اروپا رایج است و رنگ چشم قهوه ای تیره بیشتر در آفریقا، آسیای جنوب شرقی و آسیای شرقی یافت می شود.

۲- همه ی چشم آبی های دنیا یک جد مشترک دارند

یک جهش در ژن های تولید کننده ی ملانین، انواع بی شماری رنگ چشم آبی، سبز، خاکستری و عسلی پدید آورد. این جهش ژنتیکی را به مربوط یک جد مشترک می دانند. دانشمندان معتقدند این جد یک فرد اروپایی اهل منطقه ی دریای سیاه بوده که احتمالاً بین ۶ هزار تا ۱۰ هزار سال قبل می زیسته.

سهم چشم آبی ها از جمعیت اروپا چیزی بین ۲۰ تا ۴۰ درصد است، در حالی که تنها ۸ تا ۱۰ درصد مردم دنیا چشم آبی هستند. رنگ چشم آبی بیشتر از هر جایی در دنیا، در اروپای شمالی رایج است. درصد نسبتاً بالای چشم آبی ها در قاره آمریکا (۲۷ درصد) تا حدی به دلیل وجود آمریکایی هایی است که ریشه ی اروپای شرقی، ایرلندی و بریتانیایی دارند.

۳- سیر تحول رنگ چشم ها در انسان با مهاجرت های اجدادمان مطابقت دارد

دانشمندان این نظریه را مطرح کرده اند که سیر تحول رنگ چشم ها در انسان با مهاجرت هایی که اجدادمان از مناطق گرم تر به مناطق سردتر داشتند، مطابقت دارد. اروپایی ها حالا بیشترین تنوع رنگ چشم را دارند، از آبی روشن گرفته تا قهوه ای تیره. علت رایج تر بودن رنگ چشم های تیره در مناطق گرم تر مانند آسیا و آفریقا، ملانین است که از چشم ها در برابر آسیب های خورشید و پرتوهای فرابنفش محافظت می کند.

۴- کمتر از یک درصد مردم دنیا چشمان خاکستری دارند

تا همین اواخر تصور می شد رنگ چشم ها را تنها یک ژن تعیین می کند. اما معلوم شده نزدیک به ۱۶ ژن در تعیین رنگ چشم ها نقش دارند، امری که می تواند باعث ایجاد طیف های رنگی نادر و منحصر به فردی در چشم ها همچون رنگ خاکستری شود. چشمان خاکستری شاید در نگاه اول آبی به نظر برسند، اما برخلاف چشمان آبی خالص، اغلب لکه های قهوه ای و طلایی هم دارند.

کمتر از یک درصد جمعیت دنیا چشمان خاکستری رنگ دارند، به همین دلیل خاکستری یکی از کمیاب ترین رنگ ها برای چشم ها محسوب می شود. رنگ چشم خاکستری طیف گسترده ای دارد، از خاکستری متمایل به سبز گرفته تا آبی دودی و خاکستری با لکه های قهوه ای – عسلی، امری که بیشتر به محیط به ویژه وضعیت نور بستگی دارد. رنگ چشم خاکستری بیشتر از هر جایی در دنیا، در اروپای شمالی و شرقی رایج است.

۵- چشم روشن ها تحمل درد بالاتری دارند

پژوهشی با شرکت ۵۸ زن باردار نشان داد زنان چشم روشن در مقایسه با زنان چشم قهوه ای یا چشم عسلی تحمل درد بالاتری داشتند. زنان چشم آبی و چشم سبز هنگام زایمان کمتر اذیت شده بودند. یک یافته ی جالب دیگر مربوط به افسردگی پس از زایمان بود. به لطف پایین تر بودن میزان ملانین، احتمال تجربه ی اضطراب و افسردگی در زنان چشم روشن کمتر از زنان چشم تیره بود.

۶- رنگ چشم سبز بیشتر در اروپای شمالی و مرکزی رایج است

تنها ۲ درصد از جمعیت دنیا چشمان سبز دارند و به همین دلیل سبز هم یکی از کمیاب ترین رنگ ها برای چشم ها در دنیا محسوب می شود. گرچه رنگ سبز مختص به نژاد خاصی نیست اما نزدیک به ۱۶ درصد چشم سبزها ریشه ی ژرمانیک (شامل بریتانیا، هلند، فریزلند و منطقه اسکاندیناوی) و سلتی دارند. دقیق تر اینکه، ۸۶ درصد ایرلندی ها و اسکاتلندی ها چشم سبز هستند.

۷- کهربایی خاص ترین رنگ چشم است

رنگ چشم کهربایی که گاهی به آن رنگ چشم طلایی هم گفته می شود، از خانواده ی رنگ چشم قهوه ای است، اما با ویژگی هایی منحصر به فرد. آنچه این رنگ را از رنگ های قهوه ای و عسلی متمایز می کند این است که در آن طیف های قهوه ای، نارنجی یا سبز وجود ندارد. برخلاف چشمان عسلی که ممکن است رگه هایی از رنگ های مختلف را داشته باشد، چشمان کهربایی، طلایی خالص است. چشم کهربایی ها اغلب ریشه ی اسپانیایی، آمریکای جنوبی، آفریقای جنوبی یا آسیایی دارند.

۸- رنگ چشم عسلی را اغلب با قهوه ای اشتباه می گیرند

بسته به نور محیط، چشمان عسلی می تواند قهوه ای روشن به نظر برسد. با این حال، چشمان عسلی در مقایسه با چشمان قهوه ای، طیف های رنگی متنوع تری در خود دارد. درون چشمان عسلی معمولاً می توان ترکیبی از قهوه ای، سبز و کهربایی را به شکل نقاط یا حلقه هایی درون عنبیه دید. چشمان عسلی از میزان متعادلی ملانین برخوردارند و به همین دلیل طیف هایی از سبز و قهوه ای دارند. نزدیک به ۵ درصد جمعیت دنیا چشمان عسلی دارند.

رنگ چشم عسلی گرچه مختص به نژاد خاصی نیست اما بیشتر در میان افرادی رایج است که ریشه ی خاورمیانه ای، برزیلی، اسپانیایی یا آفریقای شمالی دارند. عسلی رنگ چشم نسبتاً نادری است، به ویژه در میان کسانی که ریشه ی آفریقایی یا آسیایی دارند. بیشتر چشم عسلی ها احتمالاً ریشه ی قفقازی دارند.

۹- کمتر از یک درصد مردم دنیا رنگ چشم متفاوتی دارند

رنگ چشم ها در انسان می تواند از انواع حیرت انگیزی برخوردار باشد، از جمله موارد نادری از افراد مبتلا به هتروکرومیا یا همان ناهمرنگی عنبیه، یک حالت نادر که کمتر از یک درصد مردم دنیا به آن دچارند. این حالت زمانی رخ می دهد که غلظت ملانین در چشم ها نابرابر باشد. این امر می تواند سبب خلق چشمانی با رنگ هایی اندکی یا کاملاً متفاوت شود. دلایل مختلفی برای این امر وجود دارد، از جمله ژنتیک، برخی سندروم های نادر یا آسیب دیدگی فیزیکی چشم ها.

۱۰- چشمان واقعاً مشکی وجود ندارد

شاید چشمان بعضی افراد مشکی به نظر برسد اما این رنگ چشم واقعاً وجود ندارد. چشمانی که مشکی به نظر می رسند، قهوه ای بسیار تیره هستند که با مردمک تقریباً یکی شده اند و به همین دلیل مشکی به نظر می رسند.

علت اینکه داشتن چشمان مشکی رنگ به طور طبیعی ممکن نیست آن است که رنگ سیاه بیشتر از سایر رنگ ها پرتوهای فرابنفش را به خود جذب می کند. به همین دلیل، اگر چشمان مان کاملاً مشکی بود، در مواجهه با نور خورشید دچار مشکلاتی اساسی می شدیم. این امر مشکلاتی برای دید ما ایجاد می کرد و به سلامت چشم هایمان صدمه می زد.