همانطور که همه مشغول طی کردن زندگی روزمره مان هستیم، به ندرت پیش می آید که برای لحظه ای ایستاده و به تمام چیزهای منحصربفرد و عجیبی که اطرافمان می بینیم توجه کنیم. بسیاری از این اتفاقات دارای توضیحات علمی یا پیشینه ای هستند که هم جذاب بوده و هم باعث می شود آن اتفاقات یا پدیده ها به خوبی برایتان قابل درک شوند. در ادامه این مطلب قصد داریم به دلایل ۱۷ چیز هیجان انگیز و عجیبی بپردازیم که هر روزه با آن ها مواجه شده یا تجربه می کنیم بدون اینکه بدانیم چرا و اینکه معنایشان چیست؟
۱- چرا خواب هایی واضح می بینیم اما وقتی بیدار می شویم آن ها را فراموش کرده ایم؟
همه ما شاید زندگی های هیجان انگیزی در خواب داشته باشیم اما وقتی چشم هایمان را باز می کنیم، اغلب به یاد آوردن جزییات این خواب ها دشوار است، غیر از یک سری تصاویر مبهم و بدون ارتباط که نمی توانیم آن ها را توضیح دهیم. محققان با سال ها تحقیق توانسته اند به فرضیه هایی در این مورد دست یابند. به باور محققان، وقتی خواب می بینیم، بخش هیپوکامپوس مغز خاطرات کوتاه مدت (چیزهای کم اهمیت) را از خاطرات دراز مدت جدا می سازد. از این رو فراموش کردن چیزهای غیرحیاتی بسیار ساده تر رخ می دهد. ما تنها چیزهایی را به خاطر می آوریم که توجهمان را به خود جلب کرده یا باعث افزایش فعالیت در مغزمان شده باشند. این موضوع تشریح می کند که چرا ما اغلب خواب های عجیب و غریب، زیبا یا ترسناک را به یاد می آوریم اما خواب های معمولی و نه چندان مهم را فراموش می کنیم. وقتی از خواب بیدار می شویم، خاطرات مربوط به خواب های ذخیره شده در بخش حافظه کوتاه مدت از بین می روند.
۲- چرا همیشه رنگ بخشی از انتهای بدنه کشتی ها قرمز رنگ است؟
اگر کشتی ها را در حال خروج از محل ساخت یا تصاویر کشتی های خرابه را دیده باشید، متوجه می شوید که بخش انتهایی بدنه آن ها را رنگ قرمز رنگ آمیزی شده است. در اوایل دوران ساخت کشتی ها ، کشتی سازان از روکش مسی به عنوان ماده ضد حشره برای جلوگیری از خورده شدن چوب بدنه کشتی ها، محافظت از آن در برابر گیاهان دریایی و دیگر ارگانیسم های مضر استفاده می کردند. این روکش مسی باعث می شد که پایین ترین بخش بدنه کشتی ها به رنگ قرمز باشد. در دوران مدنر، دیگر نیازی به آفت کش برای ترکیب با رنگ های دیگر در کشتی ها نیست. اما برای اینکه با سنت های دریانوردی قدیمی سازگار باشد، سازندگان هنوز هم قسمت انتهایی بدنه کشتی را با رنگ قرمز رنگ آمیزی می کنند. دلیل دیگر این است که این رنگ بسیار واضح بوده و در شرایط اضطراری به سرعت توسط هلیکوپترها و دیگر ابزارهای نجات دیده می شود. همچنین از این رنگ قرمز برای برآورد مقدار بار کشتی های باری استفاده می شود و هر چه محموله کشتی سنگین تر باشد، بخش قرمز رنگ بیشتر در آب فرو خواهد رفت.
۳- دست اندازهای کوچکی که در جاده ها وجود دارد برای چیست؟
جاده ها می توانند در مورد خطر به ما هشدار بدهند. دست اندازهای کوچکی که به شکل خط کشی های برجسته روی جاده ها می بینید را اسکرید (rumble strips) یا شیارهای لرزاننده یا خطوط خواب می نامند. این خطوط برجسته هشدار دهنده زمانی که راننده از مسیر مستقیم رانندگی خارج می شود به او هشدار می دهند. وقتی لاستیک خودرو روی این خطوط برجسته می رود، یک حس لرزش قابل درک و سروصدایی ایجاد می شود که از طریق چرخ ها به بدنه منتقل می شود. این صدا در ادامه به راننده منتقل شده و وی در می یابد که از مسیر مستقیم خارج شده است. این خطوط در قسمت وسط یا دو طرف جاده و یاد شانه های بزرگراه ها نصب می شوند. همچنین این شیارهای لرزاننده با یک روکش انعکاسی رنگ آمیزی می شوند تا وضوح بیشتری داشت باشند، به ویژه در شرایطی که بارندگی وجود دارد.
۴- سوراخ ریزی که در ته قفل ها وجود دارد برای چیست؟
همه ما سوراخ ریزی که در انتهای قفل ها وجود دارد را دیده ایم اما کمتر کسی است که بداند این سوراخ برای چیست. قفل ها معمولاً برای استفاده در بیرون از خانه و فضای باز طراحی شده اند و باید توانایی تحمل شرایط آب و هوایی سخت و بارندگی را داشته باشند. اگر آب وارد قفل شود، این سوراخ مانند یک سیستم زهکشی عمل کرده و اجازه می دهد که آب از آن خارج شده و از زنگ زدگی و خراب شده مکانیسم داخلی قفل جلوگیری می کند. با خارج کردن سریع آب، این سوراخ از یخ زدگی سریع آب در داخل قفل که می تواند به آن آسیب دائمی بزند جلوگیری می کند. یک هدف اضطراری دیگر نیز برای تعبیه سوراخ انتهای قفل ها وجود دارد. اگر قفل شما گیر کند و کلید به خوبی نچرخد تا آن را باز کند، می توانید کمی روغن روان کننده از طریق این سوراخ به داخل قفل تزریق کنید تا باز شود.
۵- چرا فشار آوردن به قلب از طریق ورزش مفید اما از طریق استرس، کافئین، نیکوتین و غیره خطرناک است؟
فشار آوردن به قلب از طریق ورزش کردن و استرس تاثیرات متضادی روی قلب شما دارند. به قلبتان به چشم یک بالن نگاه کنید. وقتی به طور مرتب ورزش می کنید، این کار باعث اتساع عروقی طبیعی می شود که باعث می شود ضربان قلب برای تامین اکسیژن بیشتر در جریان خون افزایش یابد. هر بار که ورزش می کنید، همزمان بین قلبتان از یک طرف و ریه ها، خون و عضلات هماهنگی و سازگاری ایجاد می کنید. در نتیجه قلبتان باید کمی کمتر باز شود تا همان مقدار قبلی خون را پمپاژ نماید. اما در طرف دیگر، کافئین و یکوتین باعث انقباض عروقی و افزایش ضربان قلب می شوند که فشار بیشتری به قلب وارد می کند زیرا باید بیشتر کار کند تا بتواند اکسیژن مورد نیاز خون را تامین کند. این موضوع همچنین تاثیر معکوسی روی دیگر ساختارهای سیستم قلبی عروقی داشته و به آن ها آسیب می رساند و باعث می شود که برای باز شدن و باد کردن این بالن تلاش بیشتری مورد نیاز باشد. به همین خاطر است که افراد با قلب های ضعیف زودتر خسته شده و تنگی نفس بیشتری را تجربه می کنند.
۶- چرا کفش های ورزشی یک سوراخ بند اضافی دارند؟
آیا می دانید چرا کفش های پیاده روی یا ورزشی تان یک سوراخ بند اضافی نزدیک به مچ پایتان دارند؟ به احتمال فراوان بارها متوجه این سوراخ بند اضافی شده اما هیچگاه از آن استفاده نکرده اید. اما این سوراخ اضافی با هدف خاصی تعبیه شده است. دونده ها از این سوراخ اضافی برای محکم نگه داشتن کفش هایشان هنگام دویدن استفاده می کنند. با محکم نگه داشتن کفش ها از طریق انداختن بند کفش در این سوراخ های اضافی نزدیک به مچ پا، پاشنه هایتان در داخل کفش دچار اصطکاک نشده و از تاول زدن های دردناک جلوگیری می کند. از این سوراخ اضافی با نام «قفل پاشنه»، «قفل بند» یا «حلقه دونده ها» نیز نام برده می شود و باعث می شود که حفاظت بیشتری از پاشنه و مچ پا صورت گیرد.
۷- کشتی ها در آب های بسیار عمیق چگونه لنگر می اندازند؟ آیا لنگر آن ها در آب های با عمق ۱۰ هزار پا باید ۱۰ هزار پا طول داشته باشد؟
پاسخ این است که چنین نیست. لنگر انداختن در آب های عمیق به خاطر عمق زیاد آب امکانپذیر نیست. نیروی اصلی که کشتی ها را در این شرایط نگه می دارد وزن زنجیر در ته دریاست. تمامی لنگرها باید در کف دریا باشند تا بتوانند تاثیر داشته باشند. ممکن است باد باعث حرکت کشتی شود اما زنجیر لنگر همیشه سرجایش باقی می ماند.. اینکه لنگر چقدر پایین می رود به عمق دریا و طول زنجیر بستگی دارد. به عنوان یک قانون، معمولاً به زنجیری نیاز خواهید داشت که طول آن تا ۵ تا ۷ برابر عمق دریا باشد. از این رو در آبی که ۲۰ فوت عمق دارد، کشتی به زنجیری دستکم با طول ۱۰۰ فوت نیاز دارد. به همین خاطر امکان ندارد که در دریاهای بسیار عمیق لنگر انداخت زیرا در واقع داشتن و حمل لنگری با زنجیری با طول کافی غیرممکن است. اما راه های دیگر برای لنگر انداختن در دریاهای عمیق وحود دارد. کشتی ها معمولاً از لنگر دریایی یا مهار چتری برای نگه داشتن کشتی در حالت خاصی در روی آب استفاده می کنند. لنگر دریا به شکل چتر است و از طریق دماغه کشتی رها می شود در حالی که مهار به شکل مخروطی از قسمت عقب کشتی رها می شود. این دو ابزار باعث می شوند که کشتی در اثر برخورد موج ها از دو طرف حرکت نکند.
۸- چرا پرندگانی که روی کابل های برق می نشینند دچار برق گرفتگی نمی شوند؟
صدها پرنده روی سیم های برق نشسته و با هم گفتگو می کنند و این منظره ای است که همه ما بارها و بارها شاهد آن بوده ایم. اما چرا این پرنده ها دچار برق گرفتگی نمی شوند؟ این موضوع به بدن پرندگان بر می گردد که از سلول ها و بافت هایی تشکیل شده که رسانای خوبی برای برق نیست.. بدن پرندگان کوچک و کروی بوده و نمی تواند مقدار زیادی جریان الکتریسیته در خود ذخیره کند. از این رو اگر چه وقتی پرنده روی سیم برق است، جریان برق به صورت مداوم وارد پاهایش شده و از آن خارج می شود اما این حجم جریان برق آنقدر کم است که مشکلی برایش پیش نمی آورد. ماهیت الکتریسیته این است که از طریق حامل هایی با کمترین مقاومت ممکن عبور کند. از این رو وقتی پای پرندگان روی سیم ها در میان باشد، الکتریسیته آن ها را نادیده گرفته و به جریان خود از طریق سیم ادامه می دهد. اما با همین منطق، اگر یک پرنده با چیزی جامد تماس فیزیکی داشته باشد یا روی فلزی در تماس با زمین بنشیند، می تواند الکتریسیته را به زمین منتقل کرده و خود دچار شوک شود. از این روست که پرندگان از نشستن روی تیر برق های چوبی خودداری کرده و ترجیح می دهند روی سیم ها بنشینند که بسیار ایمن تر هستند.
۹- چرا قیمت ها همیشه در حال افزایش هستند و هیچ وقت شاهد قیمت چیزی نیستیم؟
این موضوع به تورم باز می گردد. در اقتصادی که رشد می کند، قیمت ها نیز افزایش می یابند و درآمد نیز به همان شکل بالا می رود. تصور کنید که از رییستان پول لیشتری می خواهید. رییس باید آن پول اضافی را با درخواست پول بیشتر از مشتریان شرکت تامین کند. این نشانه ای از اقتصاد خوب است و به همین خاطر است که در نهایت قیمت ها بالا می رود. اما اگر عکس این اتفاق رخ دهد چه می شود؟ اگر می دانستیم که قیمت یک کالا، برای مثال یک خودرو، سال آینده کاهش می یابد، همه صبر می کردند تا سال آینده ماشین بخرند. این موضوع باعث تورم منفی می شد. تورم منفی بدتر از تورم است و رکورد اقتصادی را در پی دارد. از این رو تورم کنترل شده و قابل تحمل همیشه برای اقتصاد خوب است. به عبارت ساده، قیمت ها همیشه در حال افزایش هستند که به رشد اقتصادی باز می گردد و افزایش رشد اقتصادی معمولاً به مقدار کمی تورم منجر می شود.
۱۰-چطور قطارها هنگام باریدن باران و برق یا بالا رفتن از یک شیب تند دچار لغزش نمی شوند؟
مهم ترین موضوع در اینجا قانون اصطکاک است. برای قطارها، چرخ ها و ریل ها هر دو از فولاد ساخته شده اند و به همین خاطر اصطکاک کمتری نسبت به خودروها در حال حرکت روی جاده ایجاد می شود. پس چه چیزی است که به قطارها کمک می کند سریع تر حرکت کنند؟ واگن های قطار بسیار سنگین هستند که به صورت اتوماتیک نیرویی بین چرخ ها و ریل ایجاد می کند. همچنین این موضوع دلیل اصلی برای نلغزیدن چرخ ها و سریع رفتن آن ها روی ریل های مستقیم و مسطح است. اغلب قطارها مجهز به سیستم بررسی لغزیدن چرخ هستند که کنترل لغزش را امکانپذیر می سازد. همچنین قطارها یک سیستم شن ریزی دارند که برای جلوگیری از لغزیدن چرخ ها، روی ریل شن می ریزد. اما به محض اینکه قطار به یک شیب رو به بالا می رسد، وزن توزیع می شود و یک اصطکاک بسیار کم ایجاد می شود که قطار را روی ریل نگه می دارد. به همین خاطر است که قطارها نمی توانند از شیب های بسیار تند بالا بروند. ریل های مخصوص قطارهای سریع السیر اما ساختار قوی تری داشته و تعداد چرخ قطارها نیز بیشتر است که باعث می شود حرکت کردن روی ریل ها تا شیب ۴ درصد نیز امکانپذیر باشد در حالی که در قطارهای معمولی این عدد باید کمتر و حدود ۱.۵ درصد باشد.
۱۱- اعضای بدن اهدا شده بر طبق بدن اهدا کننده پیر می شوند یا سن بدن جدید دریافت کننده؟
داده های بسیاری در مورد تاثیر سن اهدا کننده عضو بر نتیجه پیوند عضو وجود دارد. اما این تحقیقات به اندازه کافی مورد استفاده قرار نگرفته و کافی نیست. اگر اهدا کننده مسن تر باشد، تاثیرات منفی بر روی نتیجه پیوند در دریافت کننده خواهد داشت. اما نرخ پیری در اعضای بدن متفاوت است و بسیار پیچیده تر از آن چیزی که به نظر می رسد. اینکه چرا سلامت ارگان مهم تر از سلامت اهدا کننده است دلیل خاص خود را دارد، به ویژه وقتی پای اهدای عضو از اهدا کننده زنده در میان است. کبد معمولاً بازسازی شده و جوان می شود اما در مورد کلیه چنین نیست.
۱۲- چرا پس از تجربه تروماهای عاطفی، از لحاظ فیزیکی نیز احساس بیماری می کنیم؟
تجربیات ترومایی ذهنی یا عاطفی اغلب اوقات باعث می شوند که از لحاظ جسمی نیز احساس بیماری کنیم، از جمله به شکل خستگی، ناتوانی، دل درد و دل پیچه، تهوع و غیره. دلیل عمدتاً به آزاد شدن هورمون های استرس زا مانند کورتیزول و آدرنالین باز می گردد. وقتی احساس ترومای ذهنی یا خطر می کنیم، بخش های بدوی سیستم عصبی مان مانند سیستم اعصاب سمپاتیک که واکنش «مبارزه یا فرار» را کنترل می کنند و سیستم عصبی پاراسمپاتیک که باعث می شود از کار افتاده و انرژی ذخیره کنیم، فعال می شوند و بیماری فیزیکی را در پی دارند. در این شرایط ضربان قلب و فشار خون بالا رفته، سیستم گوارشی سرکوب شده و سیستم ایمنی نیز تحت تاثیر قرار می گیرد. به همین خاطر است که بعد از تروماهای عاطفی و ذهنی دچار دل پیچه، حال بهم خوردگی و غش کردن می شویم. اما دانشمندان می گویند که رابطه بین ترومای ذهنی و ناراحتی جسمی خطی نیست. برخی ممکن است مشکلی نداشته باشند و برخی دیگر واکنش منفی شدیدی نشان می دهند.
۱۳- چرا شنیدن صدای خودمان با چند ثانیه تاخیر، به مغزمان فشار می آورد؟
باید صدای حرف زدن خودمان را بشنویم. و تاخیر در بازخورد شنوایی باعث اختلال در مکانیسم مغز و بروز استرس می شود که صحبت کردن را دشوار می کند. آیا متوجه شده اید که در صورت اختلال در شبکه های تلفن، صدای خودمان را با کمی تاخیر می شنویم و آنگاه در صحبت کردن و درک درست گفتگو به مشکل می خوریم؟ یک مکانیسم پیچیده، گوش های ما را قادر می سازد تا لرزش های مکانیکی صدا را به انرژی الکتریکی تبدیل نمایند تا مغزهای ما بتوانند این سیگنال ها را به درستی پردازش و تفسیر کنند. برای فردی با شنوایی نرمال، مسیر خلق صدا (صحبت کردن) تا دریافت، پردازش و تفسیر آن (شنیدن) بسیار حیاتی است. و تاخیر در این فرآیند باعث گیج شدن مغز و به هم زدن کارکرد نرمال آن می شود.
۱۴- چرا گرمای خورشید را علیرغم فاصله ۹۳ میلیون مایلی حس می کنیم اما وقتی تکه ای ابر بین ما قرار می گیرد، این گرما کاهش می یابد؟
گرمای خورشید در حدود هشت دقیقه و ۲۰ ثانیه به ما می رسد و از طریق خلاء و پدیده ای به نام تابش یا پرتوافشانی (radiation) به ما می رسد. پرتوافشانی نوعی از گرما است که وقتی دستمان را روی بخاری می گیریم حسش می کنیم، و گرما از طریق امواج الکترومغناطیسی و بدون استفاده از ذرات منتقل می شود. به همین شکل، انرژی گرمایی خورشید از طریق همرفت و رسانش در سراسر زمین پخش می شود و اجسام جامد، زمین و آب ها و غیره را گرم می کند. این انرژی بدن ما را گرم می کند اما چرا نمی تواند از ابر عبور کند؟ چرا وقتی آسمان ابری است به وضوح احساس گرمای کمتری دارید؟ این موضوع به عایق بودن گرمایی باز می گردد. پوشش عایقی ابر باعث ایجاد نوعی مانع بین گرما و سرما شده و از انتقال انرژی گرمایی جلوگیری می کند. ابرها شبیه عایق های گرمایی عمل کرده و باعث می شوند که گرما در اتمسفر به دام بیفتد و همچنان ما را گرم نگه دارند و بدین ترتیب ابرها برای حفظ دمای بهینه در کره زمین حیاتی هستند.
۱۵- چطور است که نوزادان به محض تولد نفس می کشند در حالی که هرگز، در مدت ۹ ماه حضور در شکم مادر، چنین تجربه ای نداشته اند؟
ریه ها در همان ماه های اول بارداری شروع به شکل گرفتن می کنند اما تا هفته ۲۴ تا ۳۶ اُم بارداری، کیسه های هوا شکل نمی گیرند که با اکسیژن پر می شوند. این کیسه ها در واقع نفس کشیدن نوزاد در بیرون از رحم را ممکن می سازند. جالب است بدانید که ریه ها تنها سیستم بدن هستند که تا زمان تولد بلااستفاده و خاموش باقی می مانند. قبل از آن، بند ناف که به جفت متصل است، اکسیژن مورد نیاز نوزاد را تامین می کند. بدین ترتیب ریه ها پیش از تولد نمی توانند تمرین نفس کشیدن داشته باشند، برخلاف دیگر اندام ها که معمولاً در دوران حضور در رحم مادر نیز به کار افتاده و فعال هستند. به محض تولد که با تغییر ناگهانی در محیط زندگی همراه است- مانند تغییرات دمایی، نداشتن مایع آمنیوتی و قرار گرفتن در معرض هوا- این تغییر محیط باعث می شود نوزاد تحریک شود اولین نفسش را بکشد که در عرض ۱۰ ثانیه اول تولد رخ می دهد. معمولاً در این زمان، ریه ها به طول کامل رشد کرده اند. معمولاً اولین نفس کودک شبیه یک نفس بریده است اما پس از آن نفس کشیدن به سادگی انجام می شود.
۱۶- چرا در طول عمرمان تنها دو جفت دندان می توانیم داشته باشیم؟
انسان ها جزو موجودات موسوم به diphyodont هستند و این بدان معناست که در طول عمرشان تنها می توانند دو جفت دندان داشته باشند که اولی موقتی و دومی دائمی است. اولین دسته ۲۰ دندان، دندان های موقتی هستند شامل دندان های کودکانه، دندان شیری و دندان های افتادنی هستند. این دندان ها باعث می شوند شکل آرواره شما در دوران رشد شکل گرفته و مستحکم باقی بماند و با بزرگ شدنشان سایز صورت ما را شکل می دهند. با ریختن دندان های موقتی، دسته جدید دندان های که دائمی هستند شروع به رشد می کنند. اما در مورد دسته سوم و شاید بیشتر چه؟ پاسخ منفی است. این بدان خاطر است که دی ان ای ما تنها دستورالعمل هایی برای دو دسته دندان دارد و نه بیشتر. به همین خاطر این دو دسته دندان در زمانی که برایشان تعیین شده رشد کرده و بعد از رشد موفقیت آمیز ۳۲ دندان دیگر رویش دندان جدیدی در کار نخواهد بود. اگر بخواهیم این سیکل چند بار دیگر تکرار شود باید چالش هایی ایجاد شود که مستقیماً بقای فرزندان ما را به خطر بیندازد. اما این اتفاق رخ نمی دهد زیرا دائماً در حال نرم تر کردن و ظریف تر کردن غذاهایمان هستیم. از این رو از نگاه تکاملی، به دسته سوم دندان ها نیاز نداریم و چنین چیزی در انسان ها به وجود نمی آید.
۱۷- چرا بیشتر جوش ها و جوش های سرسیاه روی صورتمان ایجاد می شوند؟
تعداد جوش ها و جوش های سرسیاه به حساسیت غده های چربی وابسته است. غده های چربی زیر سطح پوست قرار دارند و به فولیکول های مو متصل هستند. این غده ها، نوعی ماده چرب تولین می کنند که پوست را مرطوب کرده و از آن محافظت می کند. آکنه یا جوش نتیجه ترشح بیش از حد این ماده روغنی است. وقتی غده های چربی در تولید این مایع زیاده روی می کنند، محفظه های پوستی بسته شده و باعث رشد باکتری می شوند. در ادامه، التهابی روی پوست ایجاد می شود که آکنه، جوش های سرسیاه، جوش های سرسفید و کورک را در پی دارد. اما چرا این اتفاق عموماً روی پوست صورت رخ می دهد؟ در انسان ها، غده های چربی در تمام بدن وجود دارند اما بیشترین تعداد آن ها در صورت و کف سر است. صورت ما به طور ویژه به ازای هر سانتیمتر مربع تا ۹۰۰ غده تولید چربی دارد. از این رو، جای تعجب ندارد که صورت ما نسبت به دیگر نقاط بدن، بیشتر نسبت به جوش زدن آسیب پذیر است.
خیلی خوب بود ????