با مرگبارترین ویروس های تاریخ آشنا شوید

در سال های اخیر اینگونه به نظر می رسد که گویی سر و کله ی ویروس ها یکباره از ناکجا پیدا می شود.

اما بسیاری از این بیماری های مرگبار، قرن ها در میان ما، در اعماق جنگل ها و زیر زمین، پنهان شده بودند.

تغییرات اقلیمی، تجاوز انسان به جنگل ها، افزایش تجارت حیوانات وحشی و رشد جمعیت، همگی در انتشار این بیماری ها نقش دارند.

در بعضی از این موارد، با کمک واکسن هایی مؤثر موفق به ریشه کردن آن ها شده ایم.

با این حال، بسیاری از این بیماری ها هنوز سالانه هزاران نفر و در بعضی موارد، میلیون ها نفر را مبتلا می کنند و به کام مرگ می کشانند.

طی هفته های اخیر، موارد ابتلا به آنفلوانزا در دنیا افزایش یافته و این در حالی است که هنوز با بیماری کرونا دست و پنجه نرم می کنیم.

در عین حال، کشور اوگاندا این روزها درگیر گونه ی خطرناکی از ابولا شده است که در حال حاضر هیچ واکسن تأیید شده ای برای آن وجود ندارد.

در ادامه با تعدادی از مرگبارترین ویروس های تاریخ آشنا خواهیم شد و می خواهیم ببینیم کدام یک از آن ها هنوز هم وجود دارد.

۱- ویروس ماربورگ

بیماری ویروس ماربورگ (Marburg virus) شبیه به ابولا است و می تواند به سرعت از فردی به فردی دیگر منتقل شود.

این بیماری جان ۸۸ درصد مبتلایان خود را می گیرد و هیچ درمان قطعی یا روش مراقبتی ای برای آن وجود ندارد.

این ویروس اولین بار در سال ۱۹۶۷ هم در شهرهای ماربورگ وفرانکفورت ِ آلمان و هم در بلگراد، پایتخت صربستان شناسایی شد.

منشأ انتشار ویروس آزمایشگاه هایی بود که در آن ها از میمون های سبز آفریقایی منتقل شده از اوگاندا استفاده می شد.

بیماری ناشی از این ویروس معمولاً به سرعت و با علائم شدیدی همچون تب بالا، سردرد، احساس کسالت و ناخوشی، اسهال و حالت تهوع آغاز می شود.

مبتلایان این بیماری به دلیل خستگی شدید حالتی «شبح وار» پیدا می کنند.

اغلب بیماران ظرف یک هفته دچار خونریزی می شوند. در موارد مرگبار، این خونریزی ها از نقاط متعددی همچون بینی، لثه ها و واژن رخ می دهند.

مرگ ناشی از این ویروس معمولاً در فاصله ی روزهای هشتم و نهم پس از آغاز بیماری رخ می دهد که عمده دلیل آن خونریزی شدید و شوک است.

مدتی قبل یک مورد ابتلا به این بیماری در کشور آفریقایی گینه شناسایی شد. پس از مرگ این شخص در روز دوم اوت، معلوم شد وی به این ویروس مبتلا بوده است. این نخستین مورد از ابتلا به بیماری ویروس ماربورگ در آفریقای غربی است.

۲- ویروس ابولا

بیماری ویروس ابولا (Ebola virus) که قبلاً به آن تب خونریزی دهنده ی ابولا گفته می شد یک عفونت ویروسی است که در انسان ها و نخستی سانان رخ می دهد.

این ویروس باعث یک بیماری شدید و جدی می شود که در صورت درمان نشدن، اغلب کشنده است.

این بیماری با علائمی همچون تب، خستگی، دردهای عضلانی و گلو درد آغاز می شود. بعد از آن، نوبت به استفراغ و اسهال و خونریزی داخلی و خارجی می رسد.

به طور متوسط ۵۰ درصد از مبتلایان ویروس ابولا جان خود را از دست می دهند.

با این حال، میزان مرگ و میر در موارد قبلی شیوع این بیماری بین ۲۵ تا ۹۰ درصد در تغییر بوده است.

آخرین مورد از شیوع این ویروس که تاکنون ادامه دارد، از سال ۲۰۱۸ در منطقه ی کیووی جمهوری دموکراتیک کنگو بوده که میزان کلی مرگ و میر آن حدود ۶۷ درصد از مبتلایان بوده است.

۳- بیماری هاری

هاری (Rabies) یک ویروس کشنده است که مغز را عفونی می کند.

این بیماری معمولاً از طریق گاز یا چنگ حیوان آلوده به ویروس هاری منتقل می شود، مثل سگ ها، خفاش ها، روباه ها، راکون ها، راسوها و کایوت ها.

این بیماری در سرتاسر دنیا شایع است اما بیشتر در آسیا، آفریقا و آفریقای مرکزی و جنوبی دیده می شود.

بعد از گاز یا چنگ حیوان آلوده، می تواند هفته ها یا ماه ها طول کشد تا علائم شروع به ظاهر شدن کنند.

علائم معمولاً در ابتدا شبهه آنفلوانزا هستند و به مرور تشدید می شوند.

با ظهور علائم، میزان مرگ و میر ۱۰۰ درصد موارد ابتلا خواهد بود.

با این حال، واکسن مؤثری برای هاری تولید شده که در صورت شایع بودن این بیماری در محل زندگی یا مقصد سفرتان، باید آن را دریافت کنید.

۴- اِچ‌آی‌وی / ایدز

اِچ‌آی‌وی یک ویروس است که در صورت درمان نشدن می تواند دستگاه ایمنی بدن را ضعیف کند و باعث ابتلا به ایدز شود.

اِچ‌آی‌وی به خودی خود کشنده نیست اما ایدز چرا.

ایدز که مخفف سندرم نقص ایمنی اکتسابی است (Acquired Immune Deficiency Syndrome / AIDS) در حقیقت چند عفونت و بیماری بالقوه کشنده است که به دنبال صدمه ی شدید اچ‌آی‌وی به دستگاه ایمنی بدن رخ می دهند.

در حال حاضر هیچ درمان قطعی ای برای اِچ‌آی‌وی یا ایدز وجود ندارد.

اما داروهای ضد ویروسی قوی ای تولید شده که با کمک آن ها می شود سال ها با اِچ‌آی‌وی زندگی کرد، به گونه ای که تبدیل به ایدز نشود.

طبق تخمین ها، از زمان شناسایی این بیماری در دهه ی ۱۹۸۰ تاکنون، ۳۲ میلیون نفر در دنیا جان خود را بر اثر ابتلا به ایدز از دست داده اند.

اغلب مبتلایان اِچ‌آی‌وی ۲ تا ۶ هفته بعد از ابتلا به ویروس، یک بیماری کوتاه شبیه به آنفلوانزا را تجربه می کنند.

۵- آبله

آبله (Smallpox) زمانی در همه جای دنیا شایع بود.

این بیماری باعث عفونی شدن عروق خونی کوچک پوست، دهان و حلق می شد و پس از آن ویروس به سرتاسر بدن انتشار می یافت.

پس از انجام واکسیناسیون های گسترده در قرون نوزدهم و بیستم میلادی، سازمان جهانی بهداشت در سال ۱۹۷۹ اعلام کرد این بیماری در سرتاسر دنیا ریشه کن شده است.

اما تا پیش از آن، انسان هزاران سال با این بیماری مبارزه کرده بود. بنا به گفته ی سازمان جهانی بهداشت، نوع شدیدتر این بیماری به نام واریولا، جان نزدیک به ۳۰ درصد مبتلایان خود را گرفت.

آن هایی هم که از این بیماری جان به دربردند، جای زخم هایی عمیق و دائمی بر روی بدن شان باقی ماند و اغلب نابینا شدند.

آبله تنها در قرن بیستم، ۳۰۰ میلیون نفر را به کام مرگ کشاند.

۶- هانتا ویروس

سندرم ریوی هانتاویروس (Hantavirus) یک بیماری بسیار کشنده است اما تعداد قربانیان آن تاکنون نسبتاً کم بوده است.

این ویروس در جوندگان وجود دارد و تنها درصورتی به انسان منتقل می شود که مایعات بدن این حیوانات، مثل ادرار، مدفوع یا آب دهان آن ها را ببلعد.

احتمال مرگ در افرادی که به این ویروس مبتلا شوند ۶۰ درصد است.

مبتلایان علائمی همچون تب، خونریزی و آسیب کلیوی دارند.

در چین نزدیک به ۲۰ سال است که واکسن هانتاویروس در دسترس قرار دارد و واکسیناسیون مؤثرترین راه برای جلوگیری از این بیماری محسوب می شود.

۷- آنفلوانزا

آنفلوانزا (Influenza) سالانه جمعیت زیادی را مبتلا می کند و به کام مرگ می کشاند، با این حال واکسن هایی برای مقابله با این بیماری وجود دارد.

ویروس آنفلوانزا هر ساله تغییر می کند و واکسن ها با این تغییرات تطبیق داده می شوند.

واکسن های آنفلوانزا در جلوگیری از ابتلا در حدود ۴۰ تا ۶۰ موارد مؤثر هستند.

علائم آنفلوانزا شبیه به سرماخوردگی شدید است.

یکی از علائم این بیماری تب ۳۸ درجه و به بالا است.

تب بالا یکی از علائم بیماری کرونا هم محسوب می شود اما کارشناسان می گویند احتمال داشتن این علامت در زیرسویه ی اومیکرون کمتر است.

بدن درد و سرفه خشک، از دیگر علائم آنفلوانزا هستند.

علاوه بر این ها، ممکن است، بدخواب و کم اشتها شوید و احساس کسالت و ناخوشی کنید.

۸- تب دانگ

بیماری تب دانگ (Dengue fever) از طریق پشه ها در مناطق استوایی و زیر استوایی کره زمین منتقل می شود.

بنا به اعلام سازمان جهانی بهداشت، هر ساله ۱۰۰ تا ۴۰۰ میلیون نفر به تب دانگ مبتلا می شوند.

گرچه این بیماری نسبت به دیگر ویروس ها، نرخ مرگ و میر پایین تری دارد (حدود یک درصد)، اما این ویروس می تواند باعث بیماری ای شبیه ابولا به نام تب خونریزی دهنده ی دانگ شود.

نرخ مرگ و میر در این نوع از ویروس دانگ، در صورت درمان نشدن، ۲۰ درصد است.

در مناطقی که تب دانگ در آن ها شایع است، یک واکسن برای کودکان وجود دارد.

برای مسافران این مناطق، هیچ واکسنی علیه تب دانگ موجود نیست.

۹- روتاویروس

روتاویروس (Rotavirus) یک بیماری اسهالی است که سالانه جان نزدیک به ۲۰۰ هزار کودک را می گیرد.

این ویروس به سرعت و از طریق مدفوعی – دهانی منتقل می شود (زمانی که ذرات مدفوع بلعیده می شود).

واکسن این ویروس برای کودکان ساخته شده و در کشورهای پیشرفته در دسترس قرار دارد.

با این حال، این بیماری در کشورهای در حال توسعه ای که در آن ها امکانات درمانی به طور گسترده در دسترس قرار ندارد، یکی از عوامل مرگ و میر کودکان است.

۱۰- سارس

ویروس کشنده ی سارس که باعث سندرم تنفسی حاد می شود (Severe Acute Respiratory Syndrome / SARS)، نخستین بار در سال ۲۰۰۳ در جریان شیوع این بیماری در چین شناسایی شد.

این ویروس احتمالاً از خفاش ها به دیگر پستانداران منتقل شده بود و سپس به انسان ها انتقال یافته بود.

این بیماری علائمی شبهه آنفلوانزا مانند تب، لرز و بدن درد دارد.

بیماری سارس اغلب به ذات الریه منجر می شود، یک بیماری شدید که در آن ریه ها ملتهب و مملوء از چرک می شوند.

سارس جان نزدیک به ۹/۶ درصد مبتلایان خود را می گیرد.

با این حال، از اوایل دهه ی ۲۰۰۰ تاکنون هیچ مورد جدیدی از ابتلا به سارس گزارش نشده است.

۱۱- کووید

کووید (Covid) هم مانند سارس یک بیماری تنفسی است که اولین بار در سال ۲۰۱۹ در چین ظهور یافت.

از میان مبتلایان آن، تعداد کسانی که جان خود را از دست می دهند زیاد نیست اما این بیماری تاکنون ۶/۵۷ میلیون نفر را در سرتاسر دنیا به کام مرگ کشانده و مرگ و میرها بر اثر آن کماکان ادامه دارد.

این ویروس کسانی که مشکلات و بیماری های زمینه ای مانند دیابت، فشار خون بالا یا چاقی دارند را در معرض خطر بیشتری قرار می دهد.

علائم شایع آن عبارتند از: تب، سرفه، از دست دادن قدرت چشایی یا بویایی، تنگی نفس و علائم جدی تری مانند سخت شدن تنفس، درد قفسه سینه و ناتوانی از حرکت.

۱۲- مرس

مرس یا سندرم تنفسی خاورمیانه (Middle East Respiratory Syndrome / MERS)، اولین بار در سال ۲۰۱۲ در عربستان سعودی و سپس در سال ۲۰۱۵ در کره جنوبی پدیدار شد.

این بیماری نرخ مرگ و میر بالایی دارد و جان نزدیک به ۳۵ درصد مبتلایان خود را می گیرد.

با این حال، تا سال ۲۰۲۱ این ویروس تنها ۸۵۸ نفر را به کام مرگ فرستاده بود. علت آن این است که این بیماری به راحتی از فردی به فردی دیگر منتقل نمی شود و به همین دلیل به راحتی مهار می شود.