علایم کمبود آهن؛ از خستگی غیرعادی تا احساس سرمای همیشگی

کمبود آهن یک مشکل بسیار شایع است که می‌تواند منجر به کم خونی فقر آهن شده و عوارض جانبی ناراحت کننده‌ای ایجاد کند.

ازجمله افرادی که بیش از همه در معرض این خطر قرار دارند می‌توان به زنان پیش از دوران یائسگی اشاره کرد. زیرا زنان به دلیل قاعدگی و از دست دادن خون، بیش از دو برابر مردان به آهن نیاز دارند.

همچنین زنان باردار برای کمک به جنین در حال رشد خود به ۵۰ درصد آهن بیشتری نیاز دارند. سایر گروه های در معرض خطر وگن ها و گیاهخواران هستند؛ زیرا غذاهای گیاهی عمدتا حاوی آهن «غیر هم» هستند که به آسانیِ آهن موجود در گوشت جذب نمی‌شود.

اما این‌ها تنها گروه‌هایی نیستند که مستعد کمبود آهن هستند و اگر مدام احساس سرما و خستگی می‌کنید می‌تواند به این معنی باشد که باید سطح آهن خود را افزایش دهید.

دلایل اصلی پایین بودن سطح آهن عبارتند از:

• نخوردن غذاهای غنی از آهن به اندازه کافی
• مشکل در جذب آهن
• از دست دادن خون

علائم کمبود آهن چیست؟

نشانه های کم خونی و علت کم خونی بسته به شدت آنمی، سرعت پیشرفت آن، سن و وضعیت سلامتی فعلی شما متفاوت است. در اینجا به ۱۰ مورد از نشانه های کم خونی و علائم کمبود آهن می‌پردازیم.

۱. احساس سرمای همیشگی

پزشکان هشدار می‌دهند که سردی دست ها و پاها می‌تواند ناشی از کم خونی فقر آهن باشد. افراد مبتلا به کم خونی گردش خون ضعیفی در سرتاسر بدن خود دارند، زیرا گلبول قرمز کافی برای تامین اکسیژن بافت خود ندارند. و اگر اکسیژن کافی به بافت بدنتان نرسانید، گرما و سرما را به‌طور نرمال احساس نخواهید کرد.

۲. احساس خستگی مداوم

احساس خستگی یکی از شایع‌ترین علائم فقر آهن است که بیش از نیمی از افراد مبتلا به کم خونی آن را تجربه می‌کنند. نتیجه ی عدم وجود آهن کافی در بدن، ناتوانی در تولید مقدار کافی ماده ای است که آن را قادر به حمل اکسیژن می‌کند. این موضوع باعث می‌شود که فرد دائما احساس خستگی کند. علایم دیگر در کنار خستگی احساس فرسودگی و مریض احوالی است.

۳. رنگ پریدگی

پوست رنگ پریده و رنگ پریدگی قسمت داخلی پلک‌های پایین از دیگر نشانه های کم خونی و فقر آهن است و در صورت مشاهده باید برای درمان کم خونی اقدام کرد. اگر پلک پایین خود را به سمت پایین بکشید، لایه داخلی باید به رنگ قرمز درخشان باشد. اگر صورتی کم رنگ یا زرد رنگ است، ممکن است نشانگر کمبود آهن باشد.

رنگ پریدگی در افراد مبتلا به کمبود آهن می‌تواند در تمام بدن ظاهر شود یا به یک ناحیه محدود شود، مانند صورت، لثه‌ها، داخل لب‌ها یا پلک‌های پایین و حتی ناخن‌ها.

۴. تنگی نفس

تنگی نفس یکی از علائم کمبود آهن است، زیرا سطح هموگلوبین پایین به این معناست که بدن قادر به انتقال اکسیژن موردنیاز عضلات و بافت ها نیست. اگر هنگام انجام کارهای عادی و روزمره‌ای که قبلا برایتان آسان بودند مانند پیاده‌روی، بالا رفتن از پله‌ها یا ورزش دچار تنگی نفس می‌شوید، کمبود آهن می‌تواند علت آن باشد.

۵. سردرد و سرگیجه

کمبود آهن ممکن است باعث سردرد شود. به نظر می‌رسد این علامت نسبت به بقیه شیوع کمتری دارد و غالبا با سبکی سر یا سرگیجه همراه است.

در صورت کمبود آهن، سطح هموگلوبین پایین در گلبول‌های قرمز به معنای نرسیدن اکسیژن کافی به مغز است. در نتیجه رگ‌های خونی در مغز متورم شده و باعث فشار و سردرد می‌شوند.

اگرچه دلایل زیادی برای سردرد وجود دارد، سردردهای مکرر، عود کننده و سرگیجه می‌تواند نشانه فقر آهن باشد.

۶. تپش قلب

در موارد کمبود آهن، قلب برای انتقال اکسیژن به بدن سخت کار می‌کند که می‌تواند به ضربان قلب نامنظم یا سریع یا حتی سوفل، بزرگ شدن قلب یا نارسایی قلبی منجر شود.

۷. مو و پوست خشک و آسیب پذیر

خشکی پوست و مو و شکنندگی ناخن ها می‌تواند از علائم فقر آهن باشد. چرا که وقتی بدن دچار کمبود آهن است، اکسیژن محدود خود را به سمت عملکردهای مهم‌تر مانند ارگان‌ها و سایر بافت‌های بدن هدایت می‌کند.

هنگامی که پوست و مو از اکسیژن محروم شوند، می توانند خشک و ضعیف شوند. موارد کم خونی شدید به ریزش مو مرتبط بوده و باید برای درمان فقر آهن شدید اقدام کرد.

کاملا طبیعی است که روزانه مقداری مو هنگام شستشو و شانه زدن بریزند، اما اگر میزان ریزش مو بیشتر از حد نرمال شود، می‌تواند به دلیل کمبود آهن باشد.

۸. تورم و درد زبان و دهان

زبان متورم، ملتهب، رنگ پریده یا به طرز غیرمعمول صاف از علائم فقر آهن به حساب می‌آیند.

پایین بودن هموگلوبین خون ناشی از فقر آهن می‌تواند باعث لکه دار شدن زبان شود، در حالی که سطوح پایین میوگلوبین می‌تواند باعث درد، صافی و تورم آن شود. میوگلوبین پروتئینی در سلول‌های قرمز خون است که از عضلات پشتیبانی می‌کند، مانند عضله‌ای که زبان را تشکیل می‌دهد.

کمبود آهن همچنین می‌تواند باعث خشکی دهان، ترک‌های قرمز رنگ در گوشه‌های دهان یا زخم‌های دهان شود.

۹. پاهای بی قرار

فقر آهن به سندرم پای بی‌قرار مرتبط است. سندرم پای بی قرار، احساس نیاز شدید برای تکان دادن پاها در حالت استراحت است. همچنین می‌تواند باعث احساس خارش ناخوشایند و عجیب در پاها شود. این مشکل، معمولا شب‌ها بدتر می‌شود، به این معنی که مبتلایان ممکن است برای خوابیدن، دچار مشکل شوند.

دلیل سندرم پای بی قرار همچنان ناشناخته است. با این حال، تصور می شود تا ۲۵٪ از افراد مبتلا به سندرم پای بی‌قرار، کم خونی و فقر آهن دارند و هر چه سطح آهن پایین‌تر باشد، علائم آن نیز شدیدتر است.

۱۰. سایر علائم بالقوه کم خونی

چندین نشانه دیگر وجود دارد که می‌تواند بیانگر کمبود آهن باشد که معمولا به اندازه موارد قبلی شایع نیستند و به غیر از کمبود آهن با بسیاری از شرایط دیگر ارتباط دارند. با این حال علائم دیگر کم خونی و فقر آهن عبارتند از:

• هوس‌های عجیب: هوس کردن غذاهای عجیب و غریب یا مواد غیر غذایی که «پیکا» نام دارد. معمولا میل به خوردن یخ، خاک رس، خاک، گچ یا کاغذ است و می تواند نشانه کمبود آهن باشد. همچنین می‌تواند در دوران بارداری نیز رخ دهد.
• احساس اضطراب: عدم وجود اکسیژن موجود در بافت‌های بدن در کمبود آهن ممکن است باعث احساس اضطراب شود. با این حال، با اصلاح سطح آهن، این مورد بهبود یافته یا حل می‌شود.
• عفونت‌ های مکرر: از آنجا که آهن برای سیستم ایمنی سالم مورد نیاز است، فقدان آن ممکن است باعث شود بیشتر از حالت عادی مستعد بیماری‌ها باشید.

اقدامات ضروری برای درمان کم خونی چیست؟

اگر فکر می‌کنید کم خونی و فقر آهن دارید باید سریعا اقدام کنید زیرا خطرات ناشی از هموگلوبین پایین بسیار جدی است و باید توصیه‌های زیر را در نظر بگیرید.

با دکتر خون و آنکولوژی مشورت کنید

اگر فکر می‌کنید نشانه‌ها یا علائم کمبود آهن را دارید باید به پزشک مراجعه کنید. یک آزمایش خون ساده تأیید می‌کند که آیا شما کم خونی فقر آهن دارید یا خیر.

اگر پزشک تأیید کرد که دچار فقر آهن هستید، احتمالا با افزایش دریافت آهن از طریق رژیم غذایی یا مکمل‌ های آهن، می‌توانید آن را به راحتی درمان کنید.

در حد امکان اطمینان حاصل کنید که از طریق رژیم غذایی آهن مورد نیاز بدن را دریافت می‌کنید و تنها در صورت توصیه پزشک اقدام به مصرف مکمل آهن کنید.

غذاهای غنی از آهن بخورید

اگر نظر پزشک این است که کمبود آهن شما به دلیل کمبود آهن در رژیم غذایی است، غذاهای غنی از آهن که به تقویت جذب آهن کمک می‌کنند بخورید. غذاهایی مانند:

• گوشت قرمز و مرغ
• سبزیجات تیره برگدار مانند اسفناج و کلم
• میوه‌ های خشک مانند کشمش و زردآلو
• نخود فرنگی، لوبیا و سایر حبوبات
• غذاهای دریایی
• دانه‌ها و مغزها

نکته مهم: خوردن ویتامین C به بدن کمک می‌کند تا آهن را بهتر جذب کند. اطمینان حاصل کنید که به اندازه کافی غذاهای سرشار از ویتامین C، مانند میوه و سبزیجات را در برنامه غذایی خود دارید.

همچنین اجتناب از خوردن غذاهای خاصی که مصرف زیاد آن ها مانع از جذب آهن می شوند، می تواند مفید باشد. از جمله چای، قهوه و غذاهای پر کلسیم مانند لبنیات و غلات سبوس‌دار.

در صورت توصیه پزشک از مکمل‌ های آهن استفاده کنید

به طور کلی، شما فقط باید یک مکمل آهن و آن هم به عنوان آخرین راه حل و در صورت توصیه پزشک مصرف کنید. اگر نتوانید سطح آهن خود را تنها از طریق رژیم غذایی بازیابی کنید، این راه حل مناسبی برای رفع کم خونی است.

به خاطر داشته باشید که مصرف مکمل‌های آهن می‌تواند چند عارضه ناخوشایند به همراه داشته باشد. این موارد شامل درد معده، یبوست یا اسهال، سوزش قلب، حالت تهوع و مدفوع سیاه است. با این حال، این عوارض معمولا با گذشت زمان کاهش می‌یابد و بستگی به دوز آهن مصرفی شما دارد.

نکته مهم:‌ اگر مکمل آهن مصرف می‌کنید، همراه آن آب پرتقال بنوشید تا جذب آهن را تقویت کند.