متفورمین چیست و آیا افراد غیردیابتی می‌توانند برای کاهش وزن آن را مصرف کنند؟

یکی از داروهایی که برای دیابت و قند خون بالا استفاده می‌شود متفورمین (Metformin) است. اما این دارو می‌تواند فراتر از راهکاری برای بهبود کنترل قند خون باشد و به کاهش وزن هم کمک کند. در این مطلب می‌خواهیم بدانیم متفورمین چیست، چگونه عمل می‌کند و چرا باعث کاهش وزن می‌شود. آیا افرادی که دیابت ندارند هم می‌توانند متفورمین استفاده کنند؟ در ادامه هرآنچه باید در مورد متفورمین و کاهش وزن بدانید آورده‌ایم.

اگر دیابت نوع ۲ را با گلوکوفاژ (متفورمین) مدیریت می‌کنید، ممکن است به‌خوبی با عوارض جانبی ناخواسته این دارو، یعنی ناراحتی معده، اسهال، دردهای عضلانی و خواب آلودگی آشنا باشید. اما اگر برای کاهش وزن تلاش می‌کنید ممکن است از یکی از این عوارض جانبی متفورمین با آغوش باز استقبال کنید.

متفورمین برای کاهش وزن طراحی نشده اما محققان ارتباطی بین این دارو و کاهش وزن پیدا کرده‌اند. تحقیقات پشیین نشان داده که این دارو می‌تواند به عنوان درمانی برای اضافه وزن عمل کند، اگرچه مطالعات بیشتری مورد نیاز است.

متفورمین چیست و چگونه عمل می‌کند؟

متفورمین یک داروی رایج برای درمان دیابت نوع ۲ است که سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) آن را برای درمان قند خون بالا یا هایپرگلیسمی در افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ تایید کرده است.

متفورمین به عنوان اولین درمان برای دیابت نوع ۲ در نظر گرفته شده است و عمدتا با کاهش میزان گلوکز آزادشده توسط کبد عمل می‌کند. همچنین به هورمونی به نام انسولین کمک می‌کند تا با کمک به ماهیچه‌ها در استفاده مؤثرتر از گلوکز، بهتر کار کند. وقتی انسولین بهتر کار می‌کند و حساسیت به انسولین بهبود می‌یابد، سطح انسولین فرد نیز پایین می‌آید.

هیچ درمانی برای دیابت نوع ۲ وجود ندارد، اما ترکیب مناسب دارو و سبک زندگی سالم می‌تواند سطح قند خون را تثبیت کرده و در برخی موارد حتی دیابت نوع ۲ را بهبود بخشد که البته این هدف نهایی هرگونه درمان دیابت است.

از آنجایی که این دارو به بدن شما کمک می‌کند تا سطح کلی قند خونتان را کاهش دهد و توانایی پاسخ به انسولین را بازیابی کند، نه تنها احساس بهتری خواهید داشت، بلکه ممکن است خطر عوارض بعدی قند خون بالا، مانند بیماری قلبی، آسیب کلیوی، آسیب عصبی یا نوروپاتی دیابتی و آسیب چشم (رتینوپاتی) را هم کاهش دهید.

چرا متفورمین باعث کاهش وزن می‌شود؟

رابطه بین متفورمین و وزن نامشخص است، اما چندین نظریه برای توضیح نوسانات وزنی ناشی از متفورمین وجود دارد.

به عنوان مثال، متفورمین ممکن است بر علائم گرسنگی تأثیر بگذارد. در یک مطالعه کوچک، به ۱۲ زن مبتلا به چاقی و دیابت نوع ۲ که انسولین مصرف نمی‌کردند، به طور تصادفی دو سطح متفورمین – ۸۵۰ میلی گرم (میلی گرم) یا ۱۷۰۰ میلی گرم – یا دارونما داده شد. که هر فرد سه بار در روز به مدت سه روز مورد بررسی قرار گرفت تا هر دو دوز و دارونما را دریافت کرده باشد.

شرکت‌کنندگان در هر سه روز آزمایش شدند و میزان گرسنگی خود را قبل از صرف غذا ارزیابی کردند. محققان دریافتند که سطح گرسنگی در گروه متفورمین به ویژه در مورد دوز ۱۷۰۰ میلی گرمی در مقایسه با دوز کمتر متفورمین یا دارونما به‌طور قابل‌توجهی کمتر بود.

مطالعه دیگری که در سال ۲۰۲۰ نشان داد که وقتی شرکت کنندگان دوز متفورمین خود را ۱۰۰۰ میلی گرم یا بیشتر افزایش دادند، به طور قابل توجهی وزن بیشتری را نسبت به کسانی که دوز متفورمین خود را تغییر ندادند یا دوز خود را کاهش دادند، از دست دادند.

گزارش های کنونی چاقی نیز نشان می‌دهد که متفورمین همچنین ممکن است درنتیجه تغییرات در مراکز اشتها در مغز، تغییر در میکروبیوم روده و معکوس شدن تغییرات متابولیک منجر به کاهش وزن شود که معمولا با افزایش سن اتفاق می‌افتد.

از طرفی این احتمال وجود دارد که عوارض جانبی دارو بر مصرف غذای شما تأثیر بگذارد زیرا برخی از افرادی که متفورمین مصرف می‌کنند ممکن است عوارض جانبی گوارشی مانند حالت تهوع و اسهال را تجربه کنند.

بر اساس مطالعات انجام‌شده در سال ۲۰۱۷ عوارض جانبی گوارشی شکایت اولیه کسانی است که قرص متفورمین را به‌عنوان درمان اصلی خود دریافت می‌کنند. شایع ترین علائم استفراغ، اسهال و حالت تهوع است که بین ۲ تا ۶۳ درصد افراد مصرف کننده دارو را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این ناراحتی‌ها می‌تواند به قدری شدید باشد که تمایلی به خوردن زیاد نداشته باشید و متعاقبا کالری کمتری مصرف کنید. طبق بررسی‌های گذشته، انواع پیوسته رهش متفورمین عوارض جانبی مستند‌شده کمتری دارند.

آیا کاهش وزن بلندمدت با متفورمین امکان پذیر است؟

با وجود اینکه متفورمین ممکن است منجر به کاهش وزن شود، مقدار وزنی که از دست می‌دهید ممکن است بسیار کمتر از حد انتظار باشد. طبق تحقیقات گذشته، میزان کاهش وزن پس از یک سال مصرف متفورمین به طور متوسط تنها ۲.۷ کیلوگرم است. بنابراین نمی‌توان آن را راه حلی معجزه‌آسا برای کاهش وزن دانست و منتظر تغییرات چشمگیر بود.

به عبارت دیگر، اگر فردی تغذیه سالم و فعالیت بدنی لازم را نداشته باشد، مصرف متفورمین منجر به کاهش وزن نخواهد شد.

به خاطر داشته باشید که اگرچه ممکن است در هنگام مصرف این دارو، عدد روی ترازو کاهش یابد، اما این کاهش وزن ممکن است موقتی باشد. پس از قطع مصرف دارو و بازگشت اشتها به حالت عادی، ممکن است کیلوهای ازدست‌رفته را دوباره به دست آورید. از این رو سبک زندگی سالم اهمیت دارد.

آیا افراد غیردیابتی می‌توانند متفورمین مصرف کنند؟

اگر دیابت نوع ۲ نداشته باشید چه؟ آیا می‌توان متفورمین را برای کاهش وزن مصرف کرد؟ جواب مثبت است.

برخی شواهد حاکی از آن است که متفورمین به طور قابل توجهی شاخص توده بدنی (BMI) را در نوجوانان و بزرگسالان دارای اضافه وزن و چاقی بدون دیابت کاهش می‌دهد.

اما به خاطر داشته باشید که این دارو فقط با نسخه در دسترس است و برای افراد بدون دیابت نوع ۲ مورد تایید FDA نیست.

اگر دیابت نوع ۲ ندارید و در تلاش برای کاهش وزن هستید، ممکن است پزشک این دارو را برایتان تجویز کند. اما باز هم متفورمین جایگزینی برای تغذیه سالم و ورزش منظم، که کلیدهای کاهش وزن پایدار هستند، نیست. اگر دیابت نوع ۲ دارید اما به دلیل عوارض شدید نمی‌توانید متفورمین مصرف کنید هم همین عادات باعث کاهش وزنتان می‌شود.