تفاوت آلزایمر و زوال عقل چیست؟

گرچه این دو بیماری اغلب در یک گروه قرار گرفته و به جای هم مورد استفاده قرار می گیرند، اما آلزایمر و زوال عقل یکی نیستند.

زوال عقل اصطلاحی کلی است که بیماری های مختلفی، از جمله آلزایمر را دربرمی گیرد.

آلزایمر شایع ترین نوع زوال عقل است و به همین دلیل آن ها گاهی باهم اشتباه گرفته می شوند.

هر دو بیماری افراد زیادی را در سرتاسر دنیا به خود دچار ساخته اند و از عوامل اصلی مرگ و میر در دنیا به شمار می روند.

زوال عقل چیست؟

زوال عقل یک بیماری به خصوص نیست، بلکه اصطلاحی کلی است که برای اشاره به بروز اختلال در به خاطر آوردن، فکر کردن یا تصمیم گیری گفته می شود که انجام فعالیت های روزانه را مختل می کند.

تاکنون موارد بسیار زیادی از ابتلا به زوال عقل در سرتاسر دنیا شناسایی شده است، اما مبتلایان زیادی هم هستند که هنوز شناسایی نشده اند و بی خبر از بیماری خود با آن زندگی می کنند.

زوال عقل انواع زیادی دارد که علت هر کدام نوع خاصی از آسیب سلول های مغزی است.

زوال عقل می تواند به ۲ دسته ی اصلی تقسیم شود اما برخی بیماری ها در هر ۲ دسته قرار می گیرند.

• قشری (Cortical) که باعث اختلال شدید در حافظه می شود (مانند آنچه در آلزایمر رخ می دهد)
• زیرقشری (Sub-cortical) که تحرک و سرعت تفکر را تحت تأثیر قرار می دهد (مثل آنچه در بیماری پارکینسون وجود دارد)

شایع ترین نوع از زوال عقل بعد از آلزایمر، زوال عقل عروقی (Vascular Vementia) است. ابتلا به آلزایمر و زوال عقل عروقی در افراد زیر ۶۵ سال امری نادر است.

زوال عقل پیشانی گیجگاهی (Frontotemporal Dementia) یکی دیگر از اشکال رایج زوال عقل است که اغلب در افراد زیر ۶۵ سال رخ می دهد.

زوال عقل با اجسام لویی (Dementia with Lewy Bodies) هم از انواع رایج زوال عقل است که با تشدید تدریجی آسیب عصبی همراه است، امری که باعث کُند شدن حرکات می شود.

آلزایمر چیست؟

آلزایمر شایع ترین نوع زوال عقل است.

آلزایمر یک بیماری تخریب گر مغز است که بر اثر تغییرات پیچیده ی مغزی رخ می دهد، تغییراتی که به دنبال آسیب سلولی به وجود می آیند.

علت دقیق بیماری آلزایمر هنوز روشن نیست.

اما کارشناسان بر این باورند که این بیماری احتمالاً زمانی رخ می دهد که میزان زیادی پروتئین، سلول های مغزی را احاطه می کند، امری که باعث وارد شدن آسیب به سلول ها و مرگ آن ها می شود. این اتفاق سپس موجب از میان رفتن تدریجی ارتباط میان سلول های مغز می شود.

این موضوع معمولاً ابتدا بر روی سلول های مغزی درون قسمت هیپوکامپ مغز اثر می گذارد، امری که کار به خاطر سپردن را دشوار می کند، چون هیپوکامپ مرکز یادگیری و حافظه در مغز است.

آلزایمر منجر به بروز علائمی از زوال عقل می شود، مانند ایجاد مشکلاتی در حافظه کوتاه مدت و سخت شدن به خاطر سپردن قرارها.

علائم به مرور تشدید می یابد، به طوری که فرد ممکن است توانایی صحبت یا نوشتن به شکل مناسب، انجام کارهای روزانه ای مثل لباس پوشیدن یا به خاطر آوردن اقوام خود را از دست دهد.

فرد مبتلا به آلزایمر همچنین می تواند به راحتی سردرگم و پرخاشگر شود و گاهی رفتارهای خشمگینانه یا خشونت آمیز انفجاری داشته باشد.

علائم اصلی زوال عقل چه هستند؟

علائم زوال عقل بر حسب علت آن می تواند متفاوت باشد. اما علائم رایج به شرح زیر است:

تغییرات شناختی

• اختلال در حافظه که معمولاً اطرافیان فرد متوجه آن می شوند
• سردرگمی و گیجی مثل در رفتن زمان و مکان از دست فرد
• دشوار شدن صحبت کردن یا پیدا کردن کلمات
• دشوار شدن دنبال کردن یک مکالمه
• بروز مشکل در توانایی های بصری و فضایی، مثل گم شدن در هنگام رانندگی
• دشوار شدن استدلال یا حل مسائل
• دشوار شدن انجام کارهای پیچیده
• دشوار شدن برنامه ریزی
• بروز مشکل در هماهنگی حرکات و فعالیت های حرکتی

تغییرات روانی

• تغییرات شخصیتی
• افسردگی
• اضطراب
• رفتارهای نامناسب
• پارانویا
• پریشانی
• توهم

علائم مختص به آلزایمر

• اختلال در حافظه، مانند فراموشی مکرر وقایع اخیر، اسامی و چهره ها
• پرسیدن سؤالات تکراری
• دشوار شدن هر چه بیشتر انجام وظایف و فعالیت هایی که به برنامه ریزی نیاز دارد
• سردرگمی در محیط های ناآشنا
• دشوار شدن پیدا کردن کلمات مناسب
• دشوار شدن کار با اعداد و / یا حساب کردن پول در هنگام خرید
• منزوی یا مضطرب شدن هر چه بیشتر

زوال عقل چه مراحلی دارد؟

بسیاری از موارد ابتلا به زوال عقل با نشانه های هشداردهنده ی اولیه ای آغاز می شوند.

این مرحله ی ابتدایی که به آن اختلال شناختی گفته می شود، می تواند به سختی قابل تشخیص باشد یا با چیز دیگری مانند افسردگی اشتباه گرفته شود.

این مرحله می تواند خفیف باشد اما شامل علائم زیر می شود:

• پایین بودن سرعت تفکر
• سخت شدن برنامه ریزی
• بروز مشکلات زبانی
• سخت شدن توجه و تمرکز
• تغییرات خلقی یا رفتاری

این علائم می تواند نشان دهنده ی این باشد که مغز تا حدی آسیب دیده و پیش از تشدید علائم درمان باید فوراً آغاز شود.

این تغییرات اغلب در گام هایی ناگهانی تشدید می یابند که میان آن ها دوره های نسبتاً پایداری وجود دارد، گرچه سخت می شود زمان وقوع این گام ها را پیش بینی کرد، بنابراین اقدام به موقع نقشی کلیدی دارد.

علاوه بر نشانه های ذکر شده، دیگر علائم احتمالی عبارتند از احساس گیجی و سردرگمی، اختلال در حافظه و سخت شدن تمرکز، سخت شدن پیدا کردن کلمات مناسب و تغییرات شدید شخصیتی.

پرخاشگری، دشوار شدن راه رفتن، دشوار شدن کنترل ادرار و دیدن چیزهایی که وجود ندارد، از دیگر علائم احتمالی است.

آلزایمر زودرس نیز نشانه های مشابهی دارد، از جمله گم کردن مکرر وسایل، از یاد بردن مکالمات یا وقایع و گم شدن در مسیرهای آشنا.

زوال عقل چگونه درمان می شود؟

هیچ درمان قطعی ای برای زوال عقل وجود ندارد و متأسفانه راهی برای معکوس کردن صدمات وارد شده به مغز نیست.

با این حال، با مراقبت می توان سرعت پیشرفت بیماری را کاهش داد و هدف اصلی رسیدگی به عامل اصلی است تا جلوی بروز مشکلات بیشتر همچون سکته مغزی گرفته شود.

مصرف دارو و تغییر در سبک زندگی، از جمله تغذیه سالم، کاهش وزن در صورت نیاز، ترک سیگار، ورزش کردن و ترک الکل، مؤثر خواهد بود.

استفاده از روش هایی مانند فیزیوتراپی، کار درمانی و گفتار درمانی نیز کمک کننده است.

با این حال، زوال عقل می تواند طول عمر را به میزان چشمگیری کاهش دهد.

از زمان تشخیص زوال عقل در فرد تا مرگ وی بر اثر عوارض ناشی از آن، مانند ذات الریه یا سکته مغزی، معمولاً ۴ سال به طول می انجامد.