آنژیوگرافی قلب یا رگ نگاری (Angiography) روندی است که در آن از اشعه ایکس برای تصویربرداری و معاینه رگ‌های خونی قلب استفاده می‌شود. به کمک آنژیوگرافی پزشک می‌تواند بفهمد که آیا چیزی جریان خون به قلب را مسدود کرده است یا خیر. در این مقاله می‌خواهیم ببینیم آنژیوگرافی چیست؟ چرا و چگونه انجام می‌شود؟ آیا آنژیوگرافی عوارض دارد؟ پاسخ به این پرسش‌ها و اطلاعات بیشتر درباره آنژیوگرافی قلب را در ادامه خواهید یافت.
آنژیوگرافی چیست؟
آنژیوگرافی تصویربرداری با اشعه ایکس از عروق خونی است که با استفاده از مواد کنتراست تزریق شده به جریان خون از طریق یک لوله پلاستیکی نازک (کاتتر) مستقر در رگ خونی صورت می‌گیرد. تصاویر گرفته شده آنژیوگرام نامیده می‌شوند.
آنژیوگرافی اطلاعاتی در مورد اختلالات رگ های خونی مانند تنگ شدن، انسداد، التهاب، گسترش غیرطبیعی و خونریزی را فراهم می‌کند.
باید به این نکته اشاره کنیم که آنژیوگرافی تنها یک روش تشخیصی است نه یک روش درمانی. درنتیجه پس از آنژیوگرافی درصورت لزوم، پزشک می‌تواند با اقداماتی مانند آنژیوپلاستی، گرفتگی رگ‌ها را درمان کند.
چرا آنژیوگرافی انجام می‌شود؟
اما دلایل انجام آنژیوگرافی چیست؟ آنژیوگرافی یکی از بهترین و قطعی‌ترین روش‌های تشخیص در بیماری های عروق خونی است. پزشک ممکن است به دلایل زیر آنژیوگرافی را به شما توصیه کند:
تعیین شدت و محل تنگی و انسداد رگ های خونی که موجب ایجاد علائم بیماری در شما شده است
آغاز درمان برای یک رگ خونی
محل یابی محل خونریزی
محل یابی و از بین بردن لخته خون در رگ های خونی و بازگرداندن جریان خون
درمان انواع خاصی از تومورها با مسدود کردن عرضه خون به آنها
گرفتن نمونه خون از مناطق خاص برای کمک به تشخیص وضعیت شما
ساخت یک نقشه از رگ های خونی قبل از عمل
چه کسانی باید آنژیوگرافی انجام دهند؟
اگر هر یک از شرایط زیر را داشته‌باشید، ممکن است که دکتر شما درخواست آنژیوگرافی بدهد:
علائم بیماری های قلبی و کرونر قلب
درد قفسه سینه
درد در فک، بازو، دست و پشت که با دلایل دیگر قابل توضیح نیست
درد قفسه سینه‌ای که زیاد شده یا به تازگی ایجاد شده‌است
چه کسانی نباید آنژیوگرافی انجام دهند؟
برای انجام انژیوگرافی، شخص باید کلیه های سالمی داشته‌باشد. اگر کلیه‌های فرد مورد نظر نارسا باشد و یا مشکلی در عملکرد آن باشد، نمی‌تواند آنژیوگرافی انجام دهد. در فرایند آنژیوگرافی، از رنگ استفاده می‌شود. موادی که به داخل بدن فرد وارد می‌شوند، از طریق کلیه‌ها خارج می‌شوند. اگر این اتفاق نیفتد، فرد با مشکل مواجه می‌شود. بنابراین کسی که کلیه‌های سالمی ندارد، کاندید مناسبی برای انجام عمل آنژیوگرافی نیست.
مزایای انجام آنژیوگرافی چیست؟
فرایند آنژیوگرافی مزایایی دارد که می‌تواند در تشخیص بیماری و یا درمان مشکلات بیمار، موثر باشند. خوبی‌های این عمل شامل موارد زیر هستند:
انژیوگرافی به دکتر کمک می‌کند تا بیماری‌های مرتبط با عروق خونی را تشخیص دهد.
این فرایند به دکتر کمک می‌کند تا بهترین روش درمانی را برای برطرف کردن مشکل شما انتخاب کند.
عوارض این روش تشخیصی و درمانی به نسبت روش‌های قدیمی‌تر، کمتر بوده و برای شما موثرتر است.
آنژیوگرافی چگونه انجام می‌شود؟
آنژیوگرافی در بخش رادیولوژی بیمارستان انجام می‌شود. مراحل انجام آنژیوگرافی به این صورت است:
معمولا بیدار خواهید‌بود، اما ممکن است داروی آرامبخش برایتان تجویز شده‌باشد.
روی میز اشعه ایکس دراز می‌کشید و یک برش کوچک روی یک شریان ایجاد‌می‌شود (معمولا در نزدیکی کشاله ران یا مچ دست) که معمولا برای انجام این برش از بی‌حس‌کننده موضعی استفاده‌می‌شود.
یک لوله انعطاف‌پذیر بسیار نازک (کاتتر) وارد شریان می‌شود.
کاتتر به دقت به ناحیه‌ای که نیاز به بررسی دارد، فرستاده می‌شود (مانند قلب).
یک رنگ (محیط کنتراست) به کاتتر تزریق می‌شود.
این رنگ باعث می‌شود که جریان خون در داخل رگ‌های خونی با اشعه ایکس قابل مشاهده باشد و هر ناحیه باریک یا مسدودشده در رگ خونی را نشان‌می‌دهد. رنگ بعدا از طریق کلیه‌ها و ادرار از بدن شما دفع می‌شود.
هنگامی‌که رنگ در رگ‌های خونی شما جریان می‌یابد، تعدادی تصویر اشعه ایکس گرفته‌می‌شود.
این آزمایش می‌تواند بین ۳۰ دقیقه تا ۲ ساعت طول بکشد. معمولا چند ساعت بعد از آنژیوگرافی می‌توانید به خانه بروید.
آیا آنژیوگرافی با بیهوشی انجام می‌شود؟
آنژیوگرافی معمولا نیازی به بیهوشی ندارد و شما روند انجام فرایند را با هوشیاری می‌گذرانید. اما برای اینکه درد نکشید و مشکلی پیش نیاید، از آرام بخش برایتان استفاده می‌شود. البته برای کودکان و افرادی که سن و سال کمی دارند و بی‌قراری می‌کنند، بیهوشی عمومی مورد نیاز است.
آمادگی های قبل از آنژیوگرافی
۶ تا ۸ ساعت ناشتا بودن قبل از عمل آنژیوگرافی
بررسی وضعیت حساسیت بیمار به دارو و مواد غذایی و سابقه آلرژی
قطع داروهای انسولین، هپارین، گلی بن کلامید و متفورمین. وارفارین نیز با توجه به جـواب آزمایش PT و طبق دستور پزشک از چند روز قبل قطع شود.
گرفتن نوار قلب و اکوکاردیوگرافی
حضور یک نفر همراه
به همراه داشتن دفترچه بیمه
چک کردن فشار خون (اگر مبتلا به فشار خون بالا و دیابت هستید حتما آن را با پزشک در میان بگذارید.)
بعد از آنژیوگرافی چه اتفاقی می‌افتد؟
پس از انجام آزمایش شما را به بخش ریکاوری می‌برند، جایی‌که از شما خواسته‌می‌شود چند ساعت بی‌حرکت دراز بکشید تا از خونریزی ناشی از بریدگی کنترل شود. معمولا می‌توانید در همان روز به خانه بروید، اگرچه گاهی اوقات ممکن است لازم باشد یک شب در بیمارستان بمانید.
ممکن است قبل از رفتن به خانه نتایج آزمایش را به شما اطلاع‌دهند. با‌این‌حال، تصاویر اشعه ایکس اغلب نیاز به بررسی دقیق دارد و نتایج برای چند هفته بعد آماده می‌شود.
مراقبت بعد از آنژیوگرافی قلب
مراقبت های بعد از آنژیوگرافی در منزل اهمیت زیادی دارد. در دوران نقاهت در منزل:
بقیه روز را استراحت کنید. اگر مشکلی دارید، بهتر است کسی حداقل ۲۴ ساعت با شما بماند.
به محض اینکه احساس آمادگی کردید، می‌توانید بخورید و بنوشید.
سیگار نکشید و قهوه و کافئین میل نکنید.
رنگ کنتراست از طریق ادرار دفع می‌شود؛ بنابراین نوشیدن آب زیاد می‌تواند به دفع سریع‌تر آن کمک‌کند.
از قرار گرفتن در محیط های خیلی گرم و خیلی سرد بپرهیزید.
از محیط های استرس زا دوری کنید.
معمولا می‌توانید روز بعد به بیشتر فعالیت‌های عادی بازگردید، اگرچه ممکن است لازم باشد برای چند روز از بلند‌کردن اجسام سنگین و ورزش‌های شدید خودداری کنید.
احتمالا حداقل برای چند روز کمی کبودی و درد خواهید‌داشت.
تغذیه بعد از آنژیوگرافی: بعد از آنژیوگرافی چه بخوریم؟
شاید بخواهید بدانید که چه مواد غذایی بعد از انجام انژیوگرافی می‌توانند مفید باشند و چه چیزی باید بخوریم؟ بهتر است بدانید که چندان محدودیت غذایی بعد از انجام این فرایند تشخیصی و درمانی وجود ندارد. اما همیشه به توصیه‌های دکتر خود گوش کنید و به آنها عمل کنید. یکی از مهم‌ترین توصیه‌هایی که به افرادی که عمل آنژیوگرافی انجام داده‌اند، می‌شود، استفاده از غلات کامل است. سعی کنید بیشتر از نان، برنج، محصولات و غلات سبوس‌دار، پاستا، کینوا، حبوبات و دانه های روغنی استفاده کنید. ازجمله میوه‌ها و سبزیجاتی که مصرف آنها بعد از آنژیوگرافی مفید است می‌توان به آووکادو، فلفل دلمه ای و هویج اشاره کرد. البته همه میوه‌ها می‌توانند بسیار مفید و مناسب باشند زیرا حاوی آنتی اکسیدان و ویتامین هستند.
عوارض بعد از آنژیوگرافی قلب
مانند تمام روش‌های پزشکی، انجام آنژیوگرافی و آنژیوپلاستی هم می‌تواند با عوارضی همراه باشد.
عوارض جزئی آنژیوگرافی
عوارض جزئی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
خونریزی زیر پوست در محل زخم: این مشکل پس از چند روز برطرف می‌شود، اما اگر نگران هستید می‌توانید با پزشک خود تماس بگیرید.
کبودی: کبودی حاصل از ورود کاتتر برای چند هفته باقی‌می‌ماند.
آلرژی به رنگ کنتراست که باعث بروز علائمی مانند بثورات پوستی می‌شود: قبل از انجام آنژیوگرافی باید در مورد هرگونه حساسیت و آلرژی با پزشک خود صحبت کنید.
عفونت که ممکن است در محل بریدگی ایجاد شود: این عفونت باعث قرمزی، داغی، متورم‌شدن و دردناک‌شدن ناحیه می‌شود. برای درمان این عفونت ممکن است نیاز به درمان آنتی بیوتیکی داشته‌باشد.
عوارض جدی آنژیوگرافی
عوارض جدی‌تر آنژیوگرافی معمول نیستند، اما می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
آسیب به شریان بازو یا کشاله ران از کاتتر، که احتمالا بر خونرسانی به اندام تأثیر می‌گذارد.
یک واکنش آلرژیک جدی به رنگ (آنافیلاکسی) که باعث سرگیجه، مشکلات تنفسی یا از دست‌دادن هوشیاری می‌شود.
حمله قلبی یا سکته قلبی
سکته مغزی
آسیب به کلیه‌ها ناشی از رنگ کنتراست
آسیب بافتی ناشی از تابش اشعه ایکس در صورت طولانی‌شدن عمل
خونریزی شدید
مرگ
این عوارض جدی بسیار نادر هستند. به عنوان مثال، تخمین زده‌می‌شود که ۱ نفر از هر ۱۰۰۰ نفر پس از انجام آنژیوگرافی دچار سکته مغزی می‌شوند که باعث بی‌حسی یا ضعف دائمی (فلج) می‌شود.
علت دست درد بعد از آنژیوگرافی چیست؟
از آنجایی که از طریق مچ و ساعد کتتر آنژیوگرافی را وارد بدن کرده و از عروق تصویربرداری می‌کنند، ممکن است مچ دست شما بعد از اتمام فرایند، درد داشته‌باشد.
توجه داشته‌باشید که بیشتر افراد تا ۱ یا ۲ روز بعد از انجام انژیوگرافی درد دارند و بعد از آن معمولا درد با لمس احساس می‌شود و افزایش پیدا می‌کند. البته که کبودی و زخم تا ۱ یا ۲ هفته بعد از انجام فرایند، ممکن است پابرجا باشد. اگر مشکلات دست بیشتر از ۱ یا ۲ هفته طول بکشد و درد به جای کاهش افزایش پیدا کند، احتمال عفونت و ایجاد مشکلات دیگر وجود دارد. بنابراین باید با دکتر مشورت کنید.
در هر صورت می‌توانید با استفاده از موارد زیر به کاهش درد دست خود کمک کنید؛
می‌توانید با کمک یک آیس پک یا کمپرس سرد و قرار‌دادن آن بر روی محل درد زخم، احساس بهتری پیدا کنید. هر چند ساعت یکبار می‌توان این آیس پک را بر روی محل زخم به مدت ۱۰ تا ۲۰ دقیقه قرار داد. اگر آیس پک ندارید، می‌توانید به سادگی آن را درست کنید. یک حوله یا چند گاز را بر روی زخم خود بگذارید و سپس یخ را بر روی آن قرار دهید.
احتمال مرگ در آنژیوگرافی وجود دارد؟
آنژیوگرافی فرایند چندان خطرناکی نیست و احتمال عوارض خطرناک برای افراد بسیار کم است. در موارد بسیار کم (۰.۰۲٪) ممکن است که مرگ بعد از انجام آنژیوگرافی رخ دهد. عوامل بسیاری در مرگ بر اثر انژیوگرافی نقش دارند که شامل موارد زیر هستند:
احتمال بروز عوارض خطرناک در افرادی که سن بالایی دارند، نسبت به سایر افرادی که آنژیوگرافی انجام می‌دهند، بیشتر است. البته بسیاری از افراد مسن هستند که بدون هیچ مشکلی آنژیوگرافی را پشت سر می‌گذارند و عارضه خطرناکی هم برایشان ایجاد نمی‌شود.
اگر عروق کرونر با زخم‌های بزرگ باقی‌بمانند، ممکن است خطرات جدی را برای فرد ایجاد‌کنند.
اگر فرد استنوز آئورت بکند، احتمال مرگ او وجود‌دارد.
یکی از مواردی که ممکن است باعث مرگ در اثر آنژیوگرافی شود، سکته است.
چه عواملی احتمال بروز عوارض را بیشتر می‌کند؟
احتمال بروز عوارض بر اساس موارد زیر بیشتر است:
سن بالا: هر چه سن شما بیشتر باشد، خطر بیشتر است.
درمان اورژانسی: درمان اورژانسی همیشه خطرناک‌تر است زیرا زمان کمتری برای برنامه‌ریزی وجود دارد و بیمار برای انجام آن آماده نیست.
بیماری کلیوی: رنگ مورد استفاده در طی آنژیوپلاستی گاهی اوقات می‌تواند باعث آسیب بیشتر به کلیه‌های شما شود.
شریان‌های مسدود: در صورتی‌که یک یا چند شریان کرونر مسدودشده دارید.
اگر تصاویر آنژیوگرافی شما یک تنگی یا انسداد را نشان می‌دهد که می‌تواند فورا درمان شود، متخصص قلب شما ممکن است تصمیم بگیرد که از آنژیوپلاستی (به عنوان بخشی از همان روش) استفاده‌کند.
بدون نظر