امروز شاهد بزرگ ترین ریزش تاریخ پنجاه و چند ساله بورس بودیم و بورس در عرض یک روز بیش از ۱۲۲ هزار ریزش داشت که بیش از ۵ درصد ارزش بورس را شامل می شد. روز گذشته نیز ریزش ۹۵ هزار واحدی بورس تهران بسیاری را شوکه کرده و به یاد اتفاقات سال ۹۹ انداخت. اینکه دلیل ریزش شدید بورس در روز گذشته چه بود بسیار پیچیده بوده و نیاز به کار کارشناسی دارد. روزنامه هم میهن در مطلبی با عنوان «تکرار ۹۷ یا ۹۹؟» به این موضوع پرداخته که در ادامه خواهد آمد:
بررسی سناریوهای ریزش ۹۵ هزارواحدی دیروز شاخص بورس
ریزش ۹۵هزار واحدی شاخص بورس تهران در روز گذشته، که در نوع خود بی‌سابقه است، زنگ خطر دیگری را برای بازار سرمایه به‌صدا درآورد. در هیچ مقطعی چه در سال‌های ۱۳۹۷ و ۱۳۹۹ شاخص در یک روز این میزان ریزش نداشت، اما با این رخداد می‌توان گفت بزرگترین ریزش در یک روز نیز ثبت تاریخی شد. این درحالی است که فعالان بازار سرمایه در انتظار تداوم رشد بازار بودند، اما به یکباره ورق برگشت. از دید برخی از کارشناسان با توجه به رشد بازار، این اصلاح برای بورس لازم بود، اما عمده کارشناسان بازار سرمایه دیدگاه دیگری دارند و معتقدند که بازار دستکاری شده است. برای همین بورس از روند عادی خود خارج شد و احتمال دارد با این دستکاری از امروز ریزش در سایر سهام‌ها نیز آغاز شود و این می‌تواند سقوط دیگری را رقم بزند. با این حال فعالان بازار امیدوارند که این ریزش تنها اصلاح موقت باشد. معاملات بورس روز گذشته در حالی رقم خورد که سهامداران انتظار حرکت شاخص کل روی مدار صعودی هفته‌های گذشته را داشتند. اما شاخص کل در خلاف جهت روزهای گذشته خود گام برداشت؛ برهمین اساس نماگر اصلی تالار شیشه‌ای با افت ۹۵ هزار و ۴۳ واحدی که معادل ۷/۳درصد این شاخص است، رو‌به‌رو شد و در ارتفاع دو میلیون و ۴۴۰ هزار واحدی به کار خود خاتمه داد. همچنین شاخص کل هم‌وزن نیز همسو با شاخص کل رفتار کرد و با کاهش ۵/۳درصدی به سطح ۸۴۰ هزار و ۳۴۲ واحدی رسید. روز گذشته نماد فولاد به‌تنهایی شاخص کل را هفت هزار و ۵۲۲ واحد عقب راند. در همین حال نمادهای فملی با ۶ هزار و ۱۲۵ واحد، فارس با چهار هزار و ۲۰۸، کچاد سه هزار و ۲۰۹، کگل سه هزار و ۱۹۱، شستا دو هزار و ۹۴۴ و وبملت دو هزار و ۶۶۴ پله نماگر بورس را به پایین هدایت کردند. با هیجانی شدن بازار، سهامداران حقیقی برای خروج از بازار به رقابت نشستند و این رفتار موجب شد تا در پایان بازار، چهار هزار و ۵۱ میلیارد تومان پول از بازار خارج شود. البته حقوقی‌ها روز شنبه به خروج از بازار مبادرت کرده بودند. رفتار هیجانی سهامداران در روز گذشته را می‌توان در خاطرات تلخ سال ۹۹ جست‌وجو کرد. حال سوال این است که اصلاح سنگین امروز بازار یک استراحت برای ادامه روند صعودی است یا مجددا باید شاهد سقوط بازار باشیم؟
ریزش‌های سنگین
در سال ۱۳۹۷ بود که ترامپ از برجام خارج شد. این اقدام موجب شد تا شاهد رشد قیمت دلار باشیم. اما در نخستین روزهای پائیز سال ۹۷، نرخ دلار در روندی صعودی تا کانال ۱۸ هزار تومان نیز پیشروی کرد و به یکباره شاهد ریزش دلار در بازار آزاد بودیم. این وضعیت به بورس تهران نیز تسری پیدا کرد و فعالان تالار شیشه‌ای که همواره نیم نگاهی نیز به خیابان فردوسی دارند، در سمت فروش سهام فعال شدند و ماحصل آن سقوط شاخص سهام از ارتفاع ۱۹۵ هزار واحدی به ۱۵۴ هزار واحد بود. وضعیت بازار بورس در نیمه دوم سال ۹۷ روزهای خاصی بود. در آن روزها بورس تهران برای ۵۵ روز معاملاتی (از ۹ مهر تا پایان آذر۹۷) در مسیر کاهشی پیش رفت و سرانجام با ثبت افت ۱۵/۲۰درصدی به فاز خرسی فرو رفت. پس از آن اما برای ۴۱ روز کاری (از ابتدای دی تا ۲۹ بهمن ۹۷) شاهد نوسان کم‌مقدار این نماگر در محدوده ۱۵۴ تا ۱۶۶ هزار واحدی بودیم. پس از آن اما با جذاب شدن قیمت‌ها، فعالان بازار شاهد بازگشت پرقدرت سهام به مسیر صعودی بودند. به‌طوری که در ۲۱ روز کاری باقیمانده از سال ۹۷، نماگر اصلی بورس تهران با صعود ۱۴ درصدی همراه شد و سال ۹۸ را نیز با رشد ۱۸۶ درصدی به پایان رساند. بازار سرمایه در سال ۱۳۹۹ سال پرفرازونشیبی را گذراند. یکی از مهم‌ترین اتفاقات بورس در فصل بهار، عرضه دارا یکم در روز اول خردادماه بود. همچنین دولت در اقدامی دیگر در ۶ خرداد فروش ۶۰ درصد از سهام عدالت را آزاد کرد. در آخرین روز معاملاتی فصل بهار شاخص کل بورس در رقم یک میلیون و ۲۷۰ هزار واحد قرار داشت تا بازدهی بورس در فصل بهار ۱۴۷ درصد باشد. روند رشد در بازار سرمایه تا ۱۲مردادماه به‌صورت شارپی بود؛ به‌طوری‌که در این روز شاخص کل بورس به سقف تاریخی ۲ میلیون واحدی رسید؛ قله تاریخی‌ای که خیلی زود از دست رفت و آخرین بار این رقم در روز ۲۰ مرداد بر تابلوی بورس نقش بست. پس از آن شاخص بورس روندی نزولی پیدا کرد و سهامداران را دچار ترس و نگرانی کرد. در نتیجه این وضعیت حواشی بازار سهام افزایش یافت. در آخرین روز کاری شهریور شاخص کل بورس در رقم یک میلیون و ۵۹۵ هزار واحد قرار گرفت تا بازدهی فصل تابستان ۲۵درصد شود. روز دوشنبه ۲۸ مهرماه شاخص کل بورس تهران ۵۱ هزار واحد ریزش کرد؛ بزرگترین ریزش بورس که به دوشنبه سیاه معروف شد. در این روز شاخص کل به کانال ۴/۱میلیون واحدی سقوط کرد. در آخرین روز کاری اسفندماه شاخص کل بورس به سطح یک میلیون و ۳۰۷ هزار واحد رسید تا بازدهی فصل زمستان منفی ۱/۹ درصد شود. بسیاری روند بازار سرمایه در این سال را ناشی از دخالت‌های دولتی‌ها عنوان کردند. هرچه هست این رویه موجب از دست رفتن سرمایه‌های بسیاری از مردم در این بازار شد. با توجه به اهمیت بازار سرمایه نظر دو کارشناسان بورس را جویا شدیم:
رفتارهای مشکوک در تابلوی بورس
علی حسنی، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با هم‌میهن درباره وضعیت بورس و علل ریزش ۹۵هزار واحدی شاخص، تاکید کرد: «بورس ایران از دو منظر قابل بررسی است؛ ۱) ساختار بورس: ساختار بورس ایران براساس بورس فرانسه بنا شده و آسیب‌پذیر است و التهاب در آن به چشم می‌آید. به دلیل وجود زیرساخت‌ها و تنظیم‌های آن به‌راحتی صف خرید و صف فروش دارد. گاها نشان‌گرهایی برای ضربه‌گیر ندارد. ۲) رفتار ارکان بورس: که ذینفعان مانند ناظر، ناشران، سازمان، شرکت‌های حرفه‌ای و سبدگردان‌ها باعث به‌هم‌خوردن تعادل در این ساختار می‌شوند.» او افزود: «به دلیل رفتار هیجانی در تابلوی بورس اتفاقاتی در سهم‌ها رخ داد و این موجب شد تا مجددا ناف بورس به سهام دو شرکت ایران‌خودرو و سایپا گره بخورد. این اتفاق موجب شده نوسان‌گیران بزرگ از این فرصت استفاده کنند. متاسفانه با وجود اینکه دولت می‌خواهد دو شرکت خودرویی ایران‌خودرو و سایپا را خصوصی کند، اما برای اصلاح ساختار این دو شرکت تصمیم جدی گرفته نمی‌شود. این در حالی است که اگر بخواهیم بازار خودرو به تعادل برسد، باید قیمت تا حدی آزاد گذاشته شود و از سوی دیگر سند چهار‌پنج‌ساله گذاشته شود که همه بدانند تعرفه واردات خودرو در سال‌های بعد چند درصد است. آن زمان خودروساز مجبور می‌شود با تعرفه سال‌های بعد هماهنگ شود. ما نمایندگان مجلس، وزرا و مسئولانی داریم که از سر محبت یا کم‌دانشی موضع می‌گیرند که صنعت و بازار خودرو را به‌هم می‌ریزند، صنعتی که قابلیت سرمایه‌گذاری بلندمدت را ندارد. رویاپردازی‌هایی درباره این صنعت شد و رشدی در قبال بازار کرد. بعد از آن روی تابلوی بورس رفتارهای مشکوکی صورت گرفت و در سه‌شنبه و چهارشنبه هفته گذشته اصطلاحا بازار به این دو شرکت گره خورد و ضریب وابستگی را به این صنعت افزایش دادند. در حقیقت شاخص کل را وابسته به این صنعت کردند.» این کارشناس بورس با اشاره به اقدام بسیار غلط ناظر، گفت: «ناظر به عرضه زیاد خودرو اخطار و سیگنال داد که از این دو صنعت قرار است اقبال بیشتری صورت گیرد. چهارشنبه هفته گذشته فروش بیشتری به خریداران شد و قریب ۷۰۰ میلیارد تومان که عددی رویایی است، جذب پول شد. ولی وقتی این دو سهم ارزشمند نیستند در یک جایی ریزش پیدا می‌کنند. باز هم بازار بورس را وابسته به این دو صنعت کردیم. در این صورت تمام بازار دچار التهاب عمومی شده و این رفتار در عموم صنایع ادامه خواهد داشت. در این میان این دو شرکت که باید بیشتر اصلاح شوند، کمتر اصلاح می‌شوند و احتمالا بازار سرمایه در سه‌چهار روزه آینده رفتار و اصلاح عمیقی خواهد داشت.» حسنی در پاسخ به این سوال که فکر می‌کنید این اصلاح تا چه زمانی ادامه داشته باشد؟ تاکید کرد: «در مورد شاخص نمی‌توان عددی مطرح کرد، چون به دو صنعتی وابسته شده که پر اخبار و رویاپردازی‌هایی که واقعیت ندارد، در آن دخیل است. قیمت‌گذاری جدید دو شرکت خودروسازی براساس صورت‌های مالی ۶ ماهه سال گذشته انجام شده است. یعنی تولیدات این صنایع در صورت‌های مالی ۶ ماهه سال گذشته با دلار ۲۷ تا ۳۳ هزار تومان بود، ولی در حال حاضر دلار بالای ۵۵ تا ۶۰ هزار تومان است و تولیدات خودرویی با این قیمت انجام می‌شود.» او ادامه داد: «وقتی بازار به این صنایع وابسته می‌شوند، تعادل از بین می‌رود. این رفتار غلط در سال ۱۴۰۰ هم اتفاق افتاد و کانال‌دارها با هم منسجم شدند و اعلام کردند این دو صنعت افزایش قیمت دارد. درحالی‌که حدفاصل خرداد که انتخابات ریاست‌جمهوری برگزار شد تا آذرماه بازار مسیر خود را رفت و رشد معقولی هم داشت. اما دوباره وابسته شد تا خرداد ۱۴۰۱ که بازار به دو صنعت وابسته شد. بنابراین نمی‌توان عددی اعلام کرد چراکه با اخبار نادرست و مواضعی که موازی با سیاست‌های رسمی نظام نیست، این صنعت بالا و پایین می‌شود و فعلا التهاب دارد.» حسنی با اشاره به دستکاری‌هایی که صورت می‌گیرد، تاکید کرد: «این دستکاری به علت ساختار غلط است. بورس ما بیشترین الگو را از فرانسه گرفته و با بورس ایالات‌متحده، مالزی، شرق آسیا و… فرق دارد و ساختاری آسیب‌پذیر دارد، آن‌هم در اقتصادی که ثبات سیاستی برای آینده ندارد.» او افزود: «بورس رقیبی دارد به نام نرخ سود بانکی که به‌تازگی افزایش یافته است. به اسم اینکه می‌خواهند دارایی‌های ترازنامه‌ای را به‌روز کنند، بسیاری از صنایع با وجود آنکه سودده نیستند، رشد کرده‌اند. بازار رمزارز نیز داغ شده که یکی از رقبای جدی بورس است و در یک ماه اخیر بازار رمزارز در بسیاری از حوزه‌ها ۵۰ تا ۶۰ درصد رشد کرد و جذابیتی برای انتقال پول ایجاد کرد. البته مالیات بر املاک و خودرو تصمیمی درست است.»
مردم را از بازار می‌ترسانند
عباسعلی حقانینسب، کارشناس بازار بورس درباره علل ریزش ۹۵هزار واحدی بورس به هم‌میهن گفت: «به نظر بنده مسئولان به‌ویژه نماینده‌های مجلس و مسئولان دولتی، یا بازار سرمایه را خیلی خوب نفهمیده‌اند، یا شناخت خوبی از این بازار ندارند. البته به دلیل بحث سال ۱۳۹۹ دچار ترس هم هستند. به نظر من درحقیقت امروز بازار متأثر از صحبت‌های آنهاست و اقداماتی که می‌گویند ما انجام نمی‌دهیم ولی قطعاً اقداماتی وجود دارد. در حال حاضر بازار را به این روز انداخته‌اند و نشان می‌دهد که برخی اقدامات را انجام داده‌اند.» او ادامه داد:«به‌عنوان مثال به لحاظ جلب توجه افکار عمومی صحبت‌هایی کردند و دل سرمایه‌گذاران را خالی و تاکید کردند که سال ۱۳۹۹ تکرار نشود، درحالی‌که شرکت‌ها بسیار ارزنده‌اند. از طرف دیگر با توجه به قانون «مالکیت عایدی» بنا بود منابع بیاید اما هنوز بازار ما شاخص سال ۱۳۹۹ را پس نگرفته است، این شاخص غیرواقعی است. درحالی‌که شاخص سال ۱۳۹۹ را پس نگرفته‌اند عملاً شروع کردند به گفتن اینکه بازار خوب و ارزنده است، ولی مواظب باشید که این شرایط را داشته باشید.» حقانینسب تاکید کرد:«سه سال فرصت داشتند زیرساخت‌های بازار سرمایه را ایجاد و مردم را به‌سمت سرمایه‌گذاری غیرمستقیم و سبدهای سرمایه‌گذاری هدایت کنند. به‌ویژه اینکه سبدهای سرمایه‌گذاری شباهت زیادی با بحث مالکیت مشتری دارد و مبتنی بر روش مدیریتی غیرمستقیم و مالکیت اختصاصی است، اما دل بازار را یک‌جورهایی خالی کردند. ضمن اینکه مجید عشقی، رئیس سازمان بورس قول داده بود دامنه نوسان را به ۱۰ درصد افزایش دهند، اما این دامنه در همان ۵ درصد مانده است. فقط بازار اول در دامنه ۷ درصد قرار دارد و یک‌سری بازارهای دیگر نیز در دامنه ۵ درصد باقی مانده‌اند. بعضی بازارها هم همان دامنه ۳ درصد را دارند.»
این کارشناس بازار بورس اضافه کرد:«معتقدم همه این موارد باعث شد که بعضی از بازارگردان‌ها یا بعضی از نهادها سهم زیادی عرضه کردند تا جایی که امروز صف فروش نشست. با توجه به شرایط دامنه نوسان بخش عمده آن متأثر از سازوکارهای غیررسمی است و هیچ جا دیده نمی‌شود که این موضوع دستوری بوده است یا خیر. بازار ما درحال طی کردن مسیر طبیعی‌اش برای رسیدن به ارزش ذاتی‌اش بود، ولی برای اینکه یک هشداری داده باشند عملاً دست به چنین اقدامی زدند. بدی بازار ما هم این است که بخش عمده مردم مستقیم وارد بازار می‌شوند و توده‌واری است. بنابراین مردم نسبت به بازار ناآگاه هستند. وقتی به این صورت بازار را می‌ترسانید، مردم دچار ترس جمعی می‌شوند.» او اضافه کرد:«از طرف دیگر با توجه به وجود دامنه نوسان، این ترس خودش را در صف‌های فروش نشان می‌دهد، مثلاً در بازار دیروز سهمی داشتیم که از مثبت پنج از صف خرید تبدیل به صف فروش شد، درحالی‌که هیچ اتفاق خاصی هم به لحاظ بنیادی نیفتاده بود. به بیان دیگر این شرایط، ترس در بازار ایجاد می‌کند که مانعی برای توسعه کمی و کیفی بازار است.» او با اظهار امیدواری نسبت به اینکه امروز مسئولان و متولیان امر اشتباه خودشان را جبران و از بازار به‌صورت جدی حمایت کنند تا بازار صف فروش نداشته باشد، اظهار کرد:«اگرصف فروش بازار ما دوسه‌روز ادامه داشته باشد در حقیقت صف‌فروش‌ها تشدید و بازار دچار مشکل می‌شود. من اعتقادم بر این است که با اینکه روزانه پول خوبی وارد بازار می‌شد، نباید با بازار به‌نحوی برخورد می‌کردیم که چنین شرایطی ایجاد می‌شد. امیدوارم مسئولان تدبیر کنند امروز و روزهای آتی بازار به حالت درست و طبیعی خود بازگردد.» این کارشناس بازار بورس با تاکید براینکه معتقدم یک دستکاری بزرگ در این دو سه روز اتفاق افتاده است، خاطرنشان کرد:«این اقدام باعث می‌شود که مردم و اشخاص حقیقی‌ها بترسند. البته بعضی از این اشخاص حقیقی قاعدتاً از فعالان بازارهستند. اینها سهام را می‌فروشند به امید اینکه با قیمت پایین‌تر خریداری کنند. در حقیقت بخشی از اینها از بازار خارج نمی‌شوند بلکه نقد نگه می‌دارند که بیایند در دامنه‌های پایین‌تری که سهام‌ها ارزنده‌تر می‌شوند، سهام را خریداری کنند. ولی بخشی که نیامده دست‌شان داغ می‌شود باعث ایجاد نفرت مزمن در بازار می‌شود درحالی‌که بازار سرمایه یک بازار مولد و سرمایه‌گذاری بلندمدت است.» او افزود:«این مسائل نیز نوعی ضدتبلیغ است که مردم به‌ویژه اذیت می‌شوند زیرا ذهنیتی ایجاد می‌شود که به سمت سوداگری کالاهای مصرفی مردم حرکت کنند که این موضوع روی مصرف مردم تأثیر می‌گذارد. توجه کنید که یکی از عوامل اصلی تورم این است که ما خلق نقدینگی می‌کنیم و این نقدینگی به بازارهای سوداگرایانه و کالاهایی می‌رود که مورد نیاز مردم است و قیمت این کالاها را افزایش می‌دهد. تکرار این موضوع می‌تواند عملاً باعث افزایش تورم شود.» حقانینسب تاکید کرد: «به‌رغم اینکه مسئولان می‌گویند ما در ایجاد این شرایط دخالتی نداریم، اما اعتقادم بر این است که در بازار یک دستکاری بزرگ اتفاق افتاده است.»
بدون نظر