An-124 Ruslan؛ بزرگ ترین هواپیمای جهان متعلق به روسیه که کانادا تحویل اوکراین داد

برای بیش از یک سال، یک هواپیمای باربری غول پیکر An-124 Ruslan روی فرودگاه بین المللی پیرسون در تورنتو، کانادا پارک شده بود. این جت با شماره سریال RA-82078، در ۲۷ فوریه ۲۰۲۲ و در حالی که حامل تست های سریع کووید-۱۹ بود در فرودگاه شهر تورنتو فرود آمد، تنها چهار روز پس از آنکه روسیه حمله همه جانبه اش علیه اوکراین را آغاز کرده بود. همان روز، وزارت راه و ترابری کانادا حریم هوایی خود را به روی هواپیماهای روسی بست و بدین ترتیب An-124 زمینگیر شد.

بدنبال نشت بین دنیس شمیال و جاستین ترودو نخست وزیران اوکراین و کاندا در ۱۱ آوریل ۲۰۲۳، اتاوا اکنون قصد دارد تا این هواپیما را توقیف کرده و تحویل اوکراین دهد. این تصمیم بر اساس حکم دادگاهی در اوکراین گرفته شده که بر اساس آن آژانس ترابری هوایی فدرال روسیه به شکل غیرقانونی گواهینامه پرواز ۱۲ فروند هواپیمای An-124 در اختیار کمپانی روسی Volga Dnepr را صادر کرده است. خطوط هوایی Antonov Airlines, که شاخه ای از کمپانی دولتی اوکراینی طراحی کننده این هواپیما می باشد، این هواپیما را دریافت خواهد کرد. و برای پاشیدن نمک بیشتر بر زخم روسیه، روسیه همچنان باید هزینه ۳۳۰,۰۰۰ دلاری مربوط به پارک بودن این هواپیما به مدت بیش از ۴۰۰ روز را بپردازد.

این هواپیمای غول پیکر که در میان کشورهای عضو ناتو با نام Condor شناخته می شود، یک جت ۲۰۰ تنی با توان حمل ۱۵۰ تن بار و تقریباً ۵۰ تن سوخت است که غول پیکرترین هواپیمای صنعت ترابری هوایی به شمار می آید. این هواپیما در واقع بزرگ ترین هواپیمای عملیاتی جهان لقب گرفته است، پس از آنکه جت باربری بزرگ تری An-225 متعلق به اوکراین در جریان نبرد فرودگاه هوستومل در سال گذشته تخریب شد. یک نسخه روزآمد شده از هواپیمای An-124 با نام کامل An-124-100-150M نیز در این نبرد دچار صدمه شد.

از اوایل دهه ۱۹۹۰، این هواپیمای غول پیکر به خاطر تحویل سریع محموله های سنگین و بزرگ، شامل واگن ها، توربین های صنعتی، هلیکوپتر، تانک و حتی یک نهنگ توسط مشتریان نظامی و غیرنظامی مورد استفاده قرار گرفته است. آنتونوف ایرلاینز پنج فروند جت An-124-100 در اختیار دارد که بعد از حمله روسیه به فرودگاه هیل در لایپزیگ، آلمان منتقل شدند. بدنبال راه اندازی دوباره عملیاتش در سال گذشته، آنتونوف ایرلاینز پیش بینی کرده که این هواپیما تا ۳۸۵ ماموریت دیگر را نیز انجام خواهد داد که شامل ۱,۲۷۰ فرود می شود. در ماه آگوست، An-124ها بر اساس نام شهرهای اوکراینی که در نبردهای سنگین با نیروهای روسی درگیر بودند نامگذاری شدند، از جمله بوچا، ایرپین، خارکیف، میکولایف، اوکتیرکا، خرسون و ماریوپول.

سه فروند Volga-Dnepr An-124ی دیگر نیز در فرودگاه لایپزیگ خاک می خورند. اینکه آلمان چه نقشه ای برای این هواپیماهای زمینگیر شده (که یکی از آن ها موتور ندارد) دارد معلوم نیست. علاوه بر آنتونوف و وولگا-دنیپر، این نوع هواپیما توسط ارتش روسیه نیز استفاده شده و یک فروند نیز در اختیار خطوط Maximus Airlines در امارات متحده عربی قرار دارد.

اوکراین پیش از این تنها مالک بزرگ ترین هواپیمای جهان بود؛ جت باربری و ۳۱۴ تنیAn-225 Mriya به معنای «رویا» در زبان اوکراینی که در اختیار کمپانی داخلی آنتونوف ایرلاینز قرار داشته و در فرودگاه هوستومل در نزدیکی کی یف قرار داشت. این هواپیما در واقع یک نسخه بزرگ از An-124 با دمی متفاوت بود که به طور ویژه برای حمل شاتل فضایی بوران در دوران اتحاد جماهیر شوروی طراحی و ساخته شده بود.

وقتی ولادیمیر پوتین عملیات تهاجمی علیه اوکراین را در ۲۳ فوریه سال گذشته آغاز کرد، چتربازان روسی در یک عملیات فرود با هلیکوپتر توانستند کنترل فرودگاه هوستومل را بدست بگیرند و قصد داشتند از آن به عنوان پایگاهی برای تسخیر پایتخت اوکراین استفاده کنند. اما برخلاف انتظار روس ها، نیروهای اوکراینی به سرعت و با شدت تمام با نیروهای هوایی و زمینی ضدحمله زده و از فرود آمدن نیروهای بیشتر در این منطقه جلوگیری کردند و باعث شدند که نقشه پوتین برای تسخیر سریع کی یف و سقوط کشور ناکام بماند. وقتی نیروهای اوکراینی فرودگاه هوستومل را به طور کامل در ۲ آوریل بازپس گرفتند، هواپیمای Mriya را در آشیانه سوخته اش پیدا کردند، در حالی قسمت جلوی آن در اثر گلوله باران از بین رفته بود. از دست رفتن احتمالاً برگشت ناپذیر Mriya باعث شد که خواهر کوچکتر اما هنوز غول پیکر او، Antonov An-124 Ruslan، عنوان بزرگ ترین هواپیمای جهان را در اختیار بگیرد.

توسعه Antonov An-124 Ruslan در دهه ۱۹۷۰ با عنوان Project 400 آغاز شد، پروژه ای توسط شوروی که در پاسخ به ساخت جت باربری سنگین آمریکایی C-5 Galaxy شکل گرفت. An-124 شباهت بسیاری به C-5 Galaxy دارد، از جمله دماغه تاشو مخروطی که برای تسهیل عملیات بارگیری و تخلیه بار چنین طراحی شده است. اما مهندسان شوروی، تکنولوژی های جدیدی را به این مفهوم تزریق کردند که شامل سیستم کنترل پرواز کامپیوتری پرواز با سیم و سیستم مسیر یابی اسکن زمینی و رادارهای هواشناسی بود. این هواپیما که عمدتاً از آلومینیوم ساخته شده حاوی حدود ۵ درصد کامپوزیت های سبک وزن و کف بسیار سخت و البته گرانقیمت تیتانیومی برای عرشه بار نیز هست.

با ۲۴ چرخ غول پیکر که زیر این هواپیما قرار می گیرند، هر کدام دارای واحدهای نیروی اضافی داخلی خود داست. باد این چرخ ها را می توان برای خم کردن هواپیما و آسان تر شدن تخلیه بار خالی کرد. سیستم پیشرانه نیز توسط چهار موتور توربوفن Lotarev D-18T تغذیه می شود که اولین موتورهای با مصرف سوخت مقرون به صرفه بیش کنارگذر بود که در دوران اتحاد جماهیر شوروی توسعه یافته و می تواند پیشرانه را برعکس نماید تا به فرود هواپیما کمک می کند.

در نهایت در مقایسه با C-5، هواپیمای An-124 دارای ۲۰ درصد فضای داخلی بیشتر و ۱۷ درصد حداکثر وزن بار بیشتر است. این هواپیمای غول پیکر می تواند تا سه تانک بزرگ، ۵ خودرو نفربر و یا یک مینی زیردریایی کامل را حمل کند. محفظه حمل بار این هواپیما حتی دارای یک جرثقیل ۳۰ تنی است که بارگیری و تخلیه بار را تسهیل می سازد. اما برخلاف C-5، هواپیمای اوکراین فاقد قابلیت سوختگیری در آسمان بوده و محفظه اصلی بار آن به طور کامل تنظیم فشار نشده تا بتوان از آن برای حمل مسافر و چترباز استفاده کرد، اگر چه دارای یک عرشه فوقانی مخصوص حمل مسافر با صندلی های لازم برای ۸۸ نفر است.

علیرغم اینکه اولین پروازش را در دسامبر ۱۹۸۲ انجام داد و بدنبال رونمایی در نمایشگاه هوایی پاریس در سال ۱۹۸۵، هواپیمای An-124 تا سال ۱۹۹۱ به طور کامل عملیاتی نشده بود. روی هم رفته ۵۳ فروند An-124 ساخته شد (از جمله نمونه اولیه) و قطعات لازم برای ساخت دو فروند دیگر نیز وجود دارد که هنوز سرهم بندی نشده اند. آنتونوف ۱۸ فروند از این هواپیما را در اوکراین ساخت، در حالی که مابقی در کارخانه اولیانوفسک در روسیه ساخته شدند.

از این هواپیماها، ۲۲ فروند در قالب نسخه غیرنظامی ساخته شده یا به نسخه غیرنظامی An-124-100 تغییر یافتند و با برداشتن سیستم های نظامی به موتورهای بهبود یافته D-18T series 3 مجهز شدند که طول عمر سرویس بسیار بالاتری دارند (۱۸,۰۰۰ ساعت). چهار فروند An-124 در جریان تصادفات مرگباری که جان ۹۷ نفر را نیز گرفت، از بین رفتند و پمجمین An-124 نیز بعد از اینکه در هنگام فرود، قدرت موتور را از دست داد، از ناحیه سینه به شدت آسیب دید. حتی پیش از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی نیز آنتونوف شروع به برنامه ریزی پروازهای ترابری بین المللی با مشارکت کمپانی بریتانیایی Air Foyle کرد که شامل تحویل موشک های آمریکایی پاتریوت در جنگ اول خلیج فارس بود.

این موضوع باعث شروع ترندی شد که باعث گردید ناوگانی از An-124ها محموله های بیشتری را برای ارتش های ناتو نسبت به ارتش روسیه منتقل می کرد، به ویژه در جریان عملیات ها در خاورمیانه و افغانستان. این سرویس ها شامل حمل تانک های لئوپارد ۲ کانادا در آخرین دوره های حملات ایالات متحده و هم پیمانانش به افغانستان و عراق بود. همکاری با کمپانی Air Foyle در سال ۲۰۰۵ به پایان رسید و به جای آن، آنتونوف ۱۲ فروند An-124 را به کنسرسیومی روسی به نام Volga-Dnepr اجاره داد، در حالی که خود در سرویس آنتونوف ایرلاینز نیز از این هواپیما استفاده می کرد.

این هواپیماها تدریجاً روزآمدسازی شده و سیستم های آویونیک جدید به آن ها امکان داد تا در نسخه ۱۰۰M تعداد خدمه را از شش نفر به چهار نفر کاهش دهند. سپس در سال ۲۰۰۵، آنتونفو یک نسخه منحصربفرد An-124-100-150M را به یک موتور D-18T Series 4 مجهز کرد که پیشرانه آن را تا ۱۰ درصد افزایش می داد و در مقابل ظرفیت حداکثری هواپیما را به ۱۵۰ تن و برد آن را به ۱۵,۵۰۰ کیلومتر افزایش می داد.

ماموریت های ترابری An-124 شامل انتقال ستون فولادی باستانی Axium obelisk متعلق به قرن چهارم میلادی به وزن ۱۶۰ تن از رم به اتیوپی، اجزای جدا شده هواپیمای جاسوسی EP-3E متعلق به نیروی دریایی ایالات متحده که در جزیره هینان چین وادار به فرود شد، یک راکت Falcon Heavy، یک پمپ بتنی غول پیکر Putzmeister که از آلمان به ژاپن منتقل شد تا به خنک کردن رآکتور ذوب شده فوکوشیما کمک کند و مقادیر زیادی ماسک و تست های سریع کووید-۱۹ در جریان شیوع کرونا می شد.

همچنین یک An-124، رکورد سنگین ترین محموله ای که تاکنون بلند شده- یک ژنراتور آلمانی ۱۸۷.۶ تنی که به ارمنستان منتقل شد- و رکورد طولانی ترین پرواز بدون سوختگیری با طی مسیر ۲,۴۳۰ کیلومتر در طی ۲۵ ساعت و ۳۰ دقیقه را به نام خود به ثبت رسانده است. همچنین یک Condor در فیلم Die Another Day از سری فیلم های جیمز باند حضور داشت که در دقیقه ۴:۱۴ این ویدیو قابل مشاهده است. همکاری آنتونوف با Volga-Dnepr بعد از حمله روسیه به اوکراین در سال ۲۰۱۴ پایان یافت.

اما این خطوط هوایی روسی توانست به عملیات در کشورهای غربی ادامه دهد تا اینکه در سال ۲۰۲۲ تحریم های غرب علیه روسیه ۴ فروند از An-124های آن را زمینگیر کرد. بر اساس ارزیابی ها، حمله روسیه به فرودگاه هوستومل باعث آسیب هایی شده که جبران آن ها ۳ میلیارد دلار هزینه و ۵ سال زمان خواهد برد. علاوه بر صدمه شدید به هواپیمای Mriya، این حمله به نابودی یک فروند An-74 و یک Ant-26-100 در ناوگان آنتونوف و همچنین یک نسخه منحصربفرد An-124-100-150M شد.

احتمال Mriya بسیار اندک و تقریباً بعید است و در صورتی که منابع کافی در اختیارش قرار گیرد، آنتونوف می تواند دومین An-225 که هرگز تکمیل نشد را بسازد. این گزینه اما هزینه ای در حدود ۵۰۰ میلیون دلار نیاز دارد. An-124 های ارتش روسیه در عملیات ها علیه اوکراین فعال بوده و برای حمل موشک های بالستیک Tochka-U و Iskander به کار گرفته شده اند. هواپیماهای اوکراینی که اکنون در فرودگاه لایپزیگ نگهداری می شوند نیز فعال بوده اند. در حالی که عملیات های ترابری بشردوستانه و کمک های نظامی برای دولت اوکراین و ناتو در اولویت این هواپیماها قرار دارد، از آن ها همچنان برای عملیات های غیرنظامی مانند انتقال توربین های گازی از امارات به بریتانیا نیز استفاده شده است.