وضعیت نیروی هوایی اوکراین در دومین سال جنگ با روسیه؛ مقایسه تلفات در ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳

انتظار نمی رفت که نیروی هوایی اوکراین بیش از چند روز در جنگی گسترده با نیروهای روسی دوام بیاورد. هجده ماه بعد، این بازوی هوایی نه تنها دوام آورده، بلکه به یک نیروی حمله دوربرد تبدیل شده است. نیرویی که میدان نبرد را در سراسر اوکراین شکل می دهد.

و نکته قابل توجه اینکه، نیروی هوایی اوکراین با گذشت زمان در حال افزایش قدرت بقاپذیری خود است: شلیک موشک ها و راکت های جدید غربی در مسافت های بیشتر، و در نتیجه اجتناب از فشرده ترین دفاع هوایی روسیه.

در ۲۵ فوریه ۲۰۲۲، روزی که روسیه جنگ هشت ساله خود علیه اوکراین را تشدید کرد، نیروی هوایی کی یف تنها ۱۲۵ فروند جنگنده قدیمی متعلق به دوران شوروی سابق را در اختیار داشت: حدود ۵۰ فروند میگ -۲۹، ۳۰ فروند سوخو – ۲۵ و چند فروند سوخو – ۲۷ و سوخو – ۲۴.

برخی ناظران پیش بینی می کردند که حملات موشکی و شلیک های جنگنده های روسیه، در عرض چند ساعت یا چند روز، باعث نابودی جنگنده های اوکراین و تیپ های تهاجمی این کشور شود.

این اتفاق نیفتاد. جنگنده ها و تیم های تهاجمی اوکراین که توسط نیروهای اطلاعاتی ناتو از وقوع این حمله مطلع شده بودند، هواپیماهای خود را به فرودگاه های کوچک و باندهای پروز جاده ای منتقل کردند و از حملات اولیه به پایگاه های اصلی خود جان سالم به در بردند. خلبانان این جنگنده ها با پرواز بر فراز میدان نبرد، در ارتفاع بسیار پایین باقی ماندند تا قرار گرفتن در معرض موشک های روسی را به حداقل برسانند.

پس از یک سال و نیم نبرد سخت، نیروی هوایی اوکراین دستکم ۶۹ فروند هواپیما – عمدتاً در نتیجه هدف قرار گرفتن توسط پدافند هوایی زمینی – را از دست داده است، اما توانسته با بازیابی هواگردهای قدیمی و زمینگیر شده و تحویل گرفتن ۱۸ فروند میگ -۲۵ و ۲۷ فروند میگ -۲۹ از کشورهای عضو ناتو، قدرت کلی خود در خط مقدم نبرد را حفظ کند.

مهم تر اینکه، نیروی هوایی اوکراین هر یک از انواع هواپیماهای تهاجمی خود را با مهمات های جدید ساخت غرب با برد بیشتر از مهمات های دوران شوروی جایگزین کرده است که در برخی موارد به طور قابل توجهی، برد بسیار بیشتری به دامنه عملیات این هواپیماها می دهد.

سوخو-۲۵ ها موشک های Zuni  ساخت آمریکا را دریافت کرده اند که فاصله و دقت حملات “راکت اندازی” متمایز آن ها به اهداف تا ۸ کیلومتر دورتر می رسد. میگ -۲۹ ها و سوخو -۲۷ ها، از ذخایر ایالات متحده، موشک های ضد تشعشع پرسرعتی دارند که از فاصله ۱۳۰ کیلومتری رادارهای دشمن را نشانه می گیرند.

شاید مهم ترین نکته این باشد که نیروی هوایی اوکراین، سوخو -۲۴ های خود را به دو نوع موشک کروز به نام های Storm Shadow ساخت بریتانیا و SCALP ساخت فرانسه مسلح کرده است که هر دوی آن ها می توانند ۱۵۵ مایل را طی کنند. تنها در چند هفته گذشته، موشک های کروز شلیک کننده توسط سوخو ۲۴ ها یک انبار خودروهای روسی را منفجر کرده و چندین پل حیاتی تدارکاتی منتهی به جنوب اوکراین که تحت اشغال روسیه است، را عملاً از کار انداخته است.

تغییر رویه به سمت حملات بدور از درگیری مستقیم و از راه دور- همه جت های اوکراینی به جز سوخو ۲۵ ها می توانند مهمات خود را از فراتر از محدوده برد بیشتر سیستم های پدافند هوایی زمین-پایه روسیه شلیک کنند – امید به زندگی خلبانان اوکراینی را تا حد زیادی افزایش داده است. پس از سرنگونی بیش از ۶۰ جت در سال گذشته، امسال نیروی هوایی اوکراین ظاهراً تنها چهار میگ -۲۹، یک سوخو – ۲۴، یک سوخو – ۲۵ و یک سوخو- ۲۷ را از دست داده است. نرخ تلفات سال ۲۰۲۳ یک پنجم سال ۲۰۲۲ بوده است.

اگر در تازه ترین مرحله از تحول نیروی هوایی اوکراین شاهد استفاده از مهمات مدرن غربی هستیم، در مرحله بعدی باید شاهد استفاده از هواپیماهای غربی باشیم. پس از ماه ها دیپلماسی، بریتانیا و هلند در ماه مه اعلام کردند که در زمینه آموزش خلبانان اوکراینی برای پرواز اف -۱۶ های ساخت لاکهید مارتین با یکدیگر همکاری خواهند کرد.

در همین حال هلند اعلام کرده که برخی از حدود چند ده فروند اف -۱۶ های فعال و بازنشسته خود را پس از تکمیل آموزش خلبانان اوکراینی، به این کشور اهدا خواهد کرد. یک مقام کاخ سفید نیز گفته که یک طرح آموزشی خلبانان اوکراینی باید “تا پایان سال” اجرا شود.

اف -۱۶ هواپیمای جدیدی نیست. جنگنده هایی که هلند ممکن است به اوکراین اهدا کند، در دهه ۱۹۸۰ ساخته شده و ۲۰ سال بعد به شدت ارتقا یافته اند. اما F – ۱۶ کاملاً با طیف گسترده ای از مهمات مدرن سازگار است و برای مثال می تواند موشک های ضد رادار HARM را در دقیق ترین حالت خود شلیک کند.

اف -۱۶ سلاح شگفت انگیزی نیست اما می تواند به نیروی هوایی اوکراین کمک کند تا موشک های بیشتر و بهتری را حتی دورتر و دقیق تر از الان شلیک کند. در سال سوم جنگ که گسترده تر خواهد بود، این می تواند به معنای تلفات کمتر برای نیروی هوایی اوکراینی باشد که قرار نبود بیشتر از چند روز دوام بیاورد.