یوگنی پریگوژین رهبر گروه واگنر در سقوط هواپیمایش کشته شد؛ ترور یا سانحه؟

به نقل از خبرگزاری ریانووستی روسیه، یوگنی پریگوژین (Yevgeny Prigozyn)، میلیاردر سابق که به فرمانده پرنفوذ گروه مزدور واگنر تبدیل شده بود، هنگام پرواز از مسکو به سن پترزبورگ در سانحه سقوط جت تجاری Embraer ERJ135BJ Legacy 600 جان خود را از دست داد. بدنبال این خبر، طرفداران واگنر در خارج از دفتر سابق این گروه در سنت پترزبورگ به فرمانده آن ادای احترام کردند. پوتین هنوز اظهار نظری نکرده اما شب گذشته در یک کنسرت شرکت کرد.

اگرچه علت این سانحه مشخص نیست، اما شبکه های اجتماعی روسیه از این گمانه زنی که ممکن است یک بمب مخفی شده در قالب بطری شراب در داخل هواپیما، عامل سقوط بوده باشد، خبر می دهند. با افزایش ادعاها در مورد مرگ پریگوژین، مبارزان واگنر یک ویدیوی تهدیدآمیز در رسانه های اجتماعی منتشر کرده و در آن قول داده اند در صورت تایید مرگ رهبرشان، عاملان آن مجازات خواهند شد.

ظاهراً تمام ۱۰ سرنشین این هواپیما از جمله سه خدمه آن در این سانحه جان خود را از دست داده اند. این حادثه ممکن است به طور رسمی به عنوان یک حادثه یا حمله تروریستی از سوی مقامات مسکو توصیف شود، اما پیش از این، حساب کاربری شبکه اجتماعی Greyzone که ارتباط نزدیکی با واگنر دارد، مدعی شده بود که این جت توسط پدافند هوایی در شمال شهر تور (Tver) سرنگون شده است. به گفته یکی از شاهدان، ساکنان محلی صدای دو انفجار را شنیده اند و رد دود را دیده اند که احتمالاً ناشی از موشک بوده است.

یکی اکانت دیگر در رسانه های اجتماعی ادعا می کند که شاهدان عینی سقوط بال ها و پایدارکننده های دم هواپیما را در جریان این سانحه دیده اند. اریک تولر، محقق موسسه بلینگ کت تصریح می کند که یک موشک می توانسته به راحتی از پایگاه هوایی بوریسوفسکی خوتیلووو در فاصله ۱۵ کیلومتری محل سقوط هواپیما به سمت آن شلیک شده باشد.

با توجه به سیگنال های فرستنده آن، این جت متعلق به واگنر – شماره سریال RA – ۰۲۷۹۵ – در ارتفاع تقریبا ۲۸,۰۰۰ پایی به آرامی در حال پرواز بوده و با سرعت ۱,۱۰۰ کیلومتر بر ساعت حرکت می کرد که ناگهان در حدود ساعت ۳ بعد از ظهر به وقت محلی سقوط کرد.

این هواپیما حدود نیم ساعت پس از برخاستن در نزدیکی روستای کوژنکینو سقوط کرد و با برخورد به زمین آتش گرفت. ویدیویی از لحظه سقوط و آتش سوزی که در شبکه های اجتماعی روسیه منتشر شده که نشان می دهد که جت در حال سقوط چرخشی به سمت زمین است در حالی که رد دود پشت آن دیده می شود.

گزارش ها حاکی از آن است که پریگوژین در این پرواز توسط دیمیتری اوتکین – موسس و رهبر نظامی سابق گروه واگنر همراهی می شد. رسانه های روسی کشته شدن پریگوژین و اوتکین در این حادثه را تایید و از شناسایی اجساد آن ها خبر داده اند.

دومین جت واگنر با نام RAO – ۲۷۴۸ در زمان سقوط در هوا بود و یک چرخش ناگهانی U شکل را برای فرود در مسکو اجرا کرد. این امر باعث شد که برخی از حامیان پریگوژین امیدوار باشند که او در این هواپیما بوده باشد. اما در نهایت، چندین منبع روسی تایید کردند که او در هواپیمای دیگر بوده و کشته شده است.

پریگوژین از ۲۳ تا ۲۴ ژوئن شورش مسلحانه ای را علیه رقبای دیرینه خود در وزارت دفاع روسیه رهبری کرد که در جریان آن نیروهای مزدور گروه واگنر کنترل شهر روستوف را به دست گرفتند در حالی که ستون جداگانه ای از بزرگراه M۴ به سمت مسکو به راه افتاد و با مقاومت چندانی روی زمین مواجه نشد. اگرچه این جنگ سالار ۶۲ ساله تاکید داشت که قصد سرنگونی ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه را ندارد، اما رهبر روسیه در محکوم کردن این شبه کودتا که نشان دهنده ناتوانی غیرمنتظره نیروهای امنیتی داخلی او در متوقف کردن ستون واگنر بود، سخنرانی تندی داشت.

در نهایت پریگوژین در توافقی که با لوکاشنکو، رئیس جمهور بلاروس داشت، متقاعد شد که کودتا را متوقف کند و با تبعید گروه واگنر به بلاروس موافقت کرد. با این حال، در این شبه کودتا، نیروهای او دستکم هفت هواپیمای نظامی ارزشمند روسیه را هدف قرار دادند و دست کم ۱۳ پرسنل نیروی هوایی روسیه را نیز کشتند.

در حالی که نقش گروه واگنر در میدان نبرد اوکراین در تابستان امسال به سرعت کاهش یافت، نابودی این گروه برای کرملین بسیار پرهزینه و غیرمنطقی به نظر می رسید، زیرا واگنر نفوذ کرملین را به طور گسترده و عمیقی در سراسر آفریقا، خاورمیانه و آمریکای لاتین گسترش داده است. سربازان واگنر می توانند در سراسر جهان به دستور روسیه دست به اقدامات نظامی بزنند، بدون اینکه دولت روسیه و ارتش این کشور مسئولیتی در قبال کشته شدن اعضای این گروه و کسانی که آن ها می کشند، داشته باشد.

برای مثال، در ماه مه ۲۰۱۸، مزدوران واگنر حمله ای را به نیروهای آمریکایی در سوریه در تلاش برای تصرف یک میدان نفتی رهبری کردند. این حمله توسط نیروی هوایی آمریکا در نبردی خونین که تاثیر قابل توجهی بر روابط آمریکا و روسیه گذاشت، سرکوب شد. اخیراً دولت های کودتاگر نظامی در مالی، بورکینافاسو و نیجر به دلیل انتقاد غرب از این کودتاهای نظامی، نیروهای نظامی غربی را که به آن ها در مقابله با شورشیان وابسته به القاعده و داعش کمک می کردند، اخراج کرده اند.

آخرین اقدامات پریگوژین

پس از کودتای ژوئن، ورود مزدوران واگنر به بلاروس (ظاهراً برای آموزش نیروهای مسلح این کشور) زنگ خطر را در کشورهای همسایه لهستان و اوکراین به صدا درآورد که بیم آن داشتند مزدوران واگنر در فعالیت های خشونت آمیز فرامرزی “منطقه خاکستری” دست داشته باشند. با این حال، خیلی زود مشخص شد که خود پریگوژین از فرصت های کاری در بلاروس ناراضی است و قصد ندارد طبق توافق در تبعید بماند.

رسانه های روسی که پیش از این پوششی تملق آمیز از فعالیت های واگنر ارائه داده بودند، در آن زمان با انتشار عکس هایی از ماموران امنیتی که در عمارت او پرسه می زدند، مجموعه کلاه گیس و لباس مبدل و فضای داخلی لوکس عمارت او را افشا کردند.

اما وقتی پریگوژین به روسیه بازگشت، به فکر بازپس گیری اموال مصادره شده توسط ماموران دولتی افتاد و حتی در ۲۹ ژوئن به مدت سه ساعت همراه با فرماندهان خود با پوتین دیدار کرد. به نظر می رسید که این آشپز ثروتمند که به جنگ سالاری پرقدرت تبدیل شده بود، با این دیدار، بار دیگر مصونیت خود را نشان داده است.

در حالی که این احتمال وجود دارد که سقوط هواپیمای پریگوژین یک حادثه واقعی بوده باشد، اما احتمال اینکه این حادثه در اثر یک سوء قصد رخ داده باشد، بسیار بالا به نظر می رسد. اگر چنین باشد، بازیگران زیادی هم در داخل روسیه و هم در خارج از این کشور وجود دارند که ممکن است به دنبال مرگ او بوده باشند، هر چند که به نظر می رسد اقدام دولتی به دستور پوتین محتمل ترین عامل مرگ پریگوژین باشد.

به طور کلی، بعید به نظر می رسید که پوتین بگذارد پریگوژین به این راحتی پس از آن کودتای تحقیرآمیز قسر در برود. پریگوژین باید می دانست که تلاش پوتین برای تنبیه مرگبار لو اجتناب ناپذیر است – اما به نظر می رسد که فرمانده واگنر به اندازه کافی حواسش به پشت سرش نبوده است.

هدف قرار دادن هواپیمای پریگوژین با یک موشک – و سپس با این ادعا که این یک سانحه هوایی است، علی رغم تضاد با روایت شاهدان عینی – آخرین راه برای پوتین خواهد بود تا بیگناهی خود را در نابود کردن هرگونه تهدیدی علیه قدرتش، حتی تهدیدی که توسط این فرمانده مزدور بدنام، صریح اللهجه و اکنون مرده ایجاد شده بود، تثبیت کند.