امروزه رفتن به حمام و دستشویی و استفاده از آن ها به صورت انفرادی و خصوصی امری عادی است. اما تا پیش از قرن نوزدهم چیزی محال به نظر می رسید. آنچه که ما به امروز به عنوان حمام و دستشویی می شناسیم در اواخر دهه ی ۱۸۰۰ میلادی در اروپا پدید آمد، زمانی که خانه ها به طور گسترده از سیستم لوله کشی برخوردار شدند. تا پیش از آن تنها حمام و دستشویی های عمومی وجود داشت که در آن ها بازی کردن و صحبت کردن با یکدیگر در حین شستشوی خود امری عادی بود، چیزی که حالا شاید برای بسیاری از ما قابل تصور نباشد.
در ادامه از چند حقیقت عجیب درباره ی حمام و دستشویی های قدیمی خواهیم گفت که شما را قدردان امکانات امروزی خواهند کرد.
۱- عمومی بودند
از دوران امپراطوری روم تا قرون وسطی، زنان و مردان در حمام های عمومی خود را می شستند. این حمام ها که توسط حکومت ها ساخته و اداره می شدند، مقصد روزانه ی مردم برای حمام کردن و معاشرت کردن بودند. این مراکز چندکاره به استخرهای آب سرد، گرم و داغ مجهز بودند و علاوه بر آن ها، مغازه، ورزشگاه و کتابخانه هم داشتند. بعضی از این حمام های عمومی می توانستند همزمان ۱۶۰۰ نفر را در خود جای دهند.
۲- اصلاً خصوصی نبودند
دستشویی های عمومی که در مرکز شهرها قرار داشتند، معمولاً در کنار باغ های شهر ساخته می شدند و همزمان می توانستند چندین نفر را در خود جای دهند. آنچه که امروزه کاری کاملاً خصوصی محسوب می شود، در قرن اول پیش از میلاد مسیح، چندان خصوصی نبود، چون رومی ها به آن به چشم فعالیتی اجتماعی نگاه می کردند.
۳- جایی برای غذا خوردن و آشنایی با دیگران بودند
رومی ها در حمام های عمومی خود غذا می خوردند، بازی می کردند و دندان هایشان را مسواک می زدند. از نظر آن ها این عادتی کاملاً عادی بود و در حین معاشرت با دیگران، به شستشوی بدن خود هم می پرداختند.
آن زمان حمام ها مکانی عالی برای آشنایی با افراد جدید و معاشرت کردن بودند. تحقیقات بر روی این مکان ها نشان داده مردم در آنجا دسر، صدف و انواع گوشت، از گاو، بره و بز رفته تا خوک، بوقلمون و آهو می خوردند.
مردم همچنین در حمام های عمومی منچ بازی می کردند.
۴- از اسفنج های پاک کننده ی مشترک استفاده می شد
در روم باستان هنوز دستمال توالت اختراع نشده بود، به همین دلیل مردم برای تمیز کردن خود بعد از دستشویی، از اسفنج های دریایی بسته شده به یک دسته ی چوبی استفاده می کردند. از همه عجیب تر اینکه در دستشویی های عمومی، رومی ها این اسفنج ها را بعد از استفاده، درون یک سطل مملوء از آب نمک و سرکه برمی گرداندند. در حقیقت، این اسفنج ها یک وسیله ی بهداشتی مشترک بودند.
۵- خانوادگی استفاده می شدند
در قرون وسطی رسم بود خانوادگی به حمام می رفتند. کار آماده شدن برای حمام کردن از خانه آغاز می شد و دیدن پدر یا کودک خانواده با لباس زیر در خیابان امری عادی بود.
۶- بیرون از خانه بودند
در قرون وسطی اگر می خواستید به دستشویی بروید، می توانستید گوشه کناری کار خود را انجام دهید.
به گفته ی تاریخدان ها، در اواخر قرن نوزدهم مردم بیشتر به بهداشت و سلامت علاقمند شدند. به همین دلیل دستشویی های عمومی ای راه اندازی شد تا شهرها تمیز باقی بمانند.
مراکز بزرگی برپا شد که مردم، عمدتاً مردان، از آن ها برای دستشویی کردن استفاده می کردند. در آنجا پل های حفره داری وجود داشت که در زیر آن ها رودخانه جاری بود و فضولات انسانی از طریق این حفره ها به درون رودخانه ی زیر پل می ریخت.
۷- بوی بسیار بدی می دادند
در قرون وسطی طراحی دستشویی ها بر اساس طبقات اجتماعی افراد بود. قلعه ها به فضاهای مخصوصی شبیه به اتاقک مجهز بودند که در کف خود حفره داشتند و فضولت انسانی را به سمت گودال هایی درون انبار یا خندق قلعه هدایت می کردند. بویی که از این گودل ها بلند می شد غیر قابل تحمل بود به ویژه در تابستان، چون از طریق حفره ی کف دستشویی به درون آن بازمی گشت.
۸- به صورت دستی تخلیه می شدند
در قرن هجدهم استفاده از دستشویی رفته رفته در میان مردم مرسوم شد. در اواسط این قرن که استفاده از دستشویی های عمومی رواج داشت، محتویات آن ها توسط افراد مخصوصی تخلیه می شد که باید زمانی که کسی در خیابان ها نبود، فضولات انسانی را جمع آوری می کردند.
این افراد در بهترین مناطق شهر روزی یک بار این کار را انجام می دادند اما در مناطق فقیرتر این خدمات با فاصله ی زمانی بیشتری ارائه می شد.
۹- فضولات را در خیابان ها می ریختند
در گذشته، دسترسی به سیستم فاضلاب یک امتیاز طبقاتی بود. به همین دلیل، در نبود دستشویی در خانه ها، مردم شهر ادینبورگ در اسکاتلند با فریاد به رهگذران هشدار می دادند که قصد بیرون ریختن فضولات از پنجره ی خانه ی خود را دارند. این عمل تا راه افتادن سیستم فاضلاب در قرن نوزدهم ادامه داشت.
۱۰- منشأ بیماری بودند
بعد از راه اندازی اولین سیستم های فاضلاب در شهرهای اروپایی، آمار مرگ و میر بر اثر وبا و حصبه به سرعت کاهش یافت. اولین موارد شیوع این بیماری ها به دلیل استفاده از آب آلوده بودند و گرچه این امر امروزه بدیهی به نظر می رسد، اما سال ها طول کشید تا محققان به آن پی ببرند.
اولین آن ها پزشکی انگلیسی به نام دکتر جان اسنو بود که با استفاده از نقشه ها، منشأ بیماری در لندن را کشف کرد: یک مخزن فضولات انسانی در زیر یک خانه که به درون چاهی که به یک پمپ آب دستی متصل بود، نشتی داشت. کار دکتر اسنو نقطه ی آغازی شد برای شکل گیری سیستم فاضلاب مدرنی که بعدها در شهرهای کشورهای غربی راه اندازی شد.
ممنون از روزیاتو