خلاقیت عجیب و خبرساز وزارت بهداشت با تولید «قلیان اکسیژن»

رئیس دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات وزارت بهداشت گفت: اجرای طرح مطالعاتی دستگاه پاکدم یا قلیان اکسیژن به‌صورت آزمایشی تحت نظارت وزارت بهداشت با هدف کاهش مصرف قلیان دخانی در ۱۰ استان کشور آغاز شده است.

مهندس بهزاد ولی‌زاده در واکنش به خبری درباره عرضه قلیان اکسیژن در کافی‌شاپ‌ها و قهوه‌خانه‌های تهران اظهار کرد: طرح مطالعاتی دستگاه پاکدم یا قلیان اکسیژن در زمان حاضر به‌صورت آزمایشی، تحت نظارت وزارت بهداشت حدود دو سال است که در ۱۰ استان‌ کشور در حال اجراست.

این وسیله ثبت اختراع شده و بعد از اینکه تأییدیه آن از سازمان غذا و دارو گرفته شد، به‌عنوان تجهیزات پزشکی ثبت شده و در سازمان غذا و دارو استانداردهایی برای آن در نظر گرفته شده است. در این وسیله از ترکیب گازهای اکسیژن و N2O با رعایت حدود تعیین‌شده در سازمان غذا و دارو برای اطمینان از اینکه ضرری برای سلامتی افراد نداشته باشد استفاده می‌شود.

وی افزود: به‌دلیل نگرانی وزارت بهداشت از افزایش مصرف قلیان که نسبت به سال ۹۵ بیش از ۵۰ درصد افزایش داشته است، گسترش بی‌رویه مراکز عرضه قلیان بعد از همه‌گیری بیماری کرونا و ضعف در اجرای قانون ممنوعیت استعمال دخانیات در مراکز عرضه قلیان که مستلزم همکاری تنگاتنگ ارگان‌های برون‌بخشی است، اجازه داده شد که طرح بررسی دستگاه پاکدم در ۱۰ استان کشور شامل تهران، آذربایجان شرقی، البرز، فارس، خوزستان، گیلان، مازندران، کرمان، بوشهر و سیستان و بلوچستان آغاز شود و در ادامه با درخواست دانشگاه‌های دیگر، هماهنگی برای توسعه مرحله آزمایشی طرح در استان‌های خراسان شمالی، اصفهان و زنجان انجام شد.

وی ادامه داد: این طرح در مرحله آزمایشی قرار دارد و بعد از مشخص شدن نتایج مطالعه که تحت نظارت دانشگاه‌های علوم پزشکی مرتبط انجام می‌شود؛ در صورت اثبات اثربخشی و تأثیر آن بر کاهش مصرف قلیان دخانی، به‌صورت سراسری اجرا خواهد شد. وزارت کشور نیز به استان‌های مجری طرح، این موضوع را ابلاغ کرده است و نمونه‌برداری‌ها از استانهای تحت پوشش این طرح در حال انجام است.

ولی‌زاده تصریح کرد: در مرحله اولیه مطالعه، شاخص‌های سلامتی هنگام استفاده از این دستگاه مورد بررسی قرار گرفت که نتایج نشان داد براساس شاخص‌های مدنظر، استفاده از دستگاه پاکدم یا قلیان اکسیژن ضرری را از نظر سلامتی افراد ندارد.

وی با ابراز این که متأسفانه قلیان به‌عنوان یک وسیله تفریحی در جمع‌های خانوادگی و دوستانه استفاده می‌شود؛ یادآور شد: این موضوع در حال بررسی است که این دستگاه تا چه‌میزان می‌تواند جایگزین قلیان و مواد دخانی باشد.

رئیس دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات وزارت بهداشت با بیان این که نتایج طرح مذکور در امکان جایگزینی با قلیان دخانی حاوی تنباکو تا پایان سال مشخص می‌شود؛ خاطرنشان کرد: پس از آن تصمیم گرفته می‌شود که این طرح به‌چه‌صورت در کشور اجرا شود.

وی درباره ترکیب موجود در این قلیان به ارائه توضیحات بیشتر پرداخت و گفت: در این دستگاه گاز N2O به‌عنوان گاز خنده و شادی‌آور در ترکیب با اکسیژن مورد استفاده قرار گرفته است و احتمال می‌رود که این ترکیب بتواند جایگزین اعتیاد به نیکوتین و تنباکو باشد.

شواهد تاکنون نشان داده است افرادی که این وسیله را مصرف کرده‌اند پس از مصرف قلیان اکسیژن تمایل چندانی به مصرف مواد دخانی ندارند؛ البته باز هم باید نتایج آزمایش به‌طور قطعی مشخص شود. انتظار داریم که با پایان یافتن مرحله آزمایشی این طرح، علاوه بر مشخص شدن اثرات مرتبط با سلامتی، درباره بحث جایگزینی آن با مواد اعتیادآوری مانند نیکوتین و تنباکو نیز به نتیجه برسیم.

ولی‌زاده در پاسخ به این سؤال که «آیا ممکن است تخلفاتی در مراکز عرضه قلیان اکسیژن رخ بدهد و از گازهای غیرمجاز در این وسیله استفاده شود؟» تشریح کرد: باید توجه داشت؛ اولاً‌ نیکوتین حاوی بسیاری از مواد سمی و تنباکوی معطر حاوی فلزات سنگین و مواد شیمیایی بسیار مضر است، ثانیاً در تنباکوهایی که در برخی از مراکز عرضه قلیان استفاده می‌شود، مواد و ترکیبات دیگری اضافه می‌شود که برای افزایش وابستگی و حفظ مشتری انجام می‌شود. بنابراین آنچه الآن بیشتر مورد نگرانی ماست؛ توزیع تنباکوهای معطر و مواد دخانی حاوی نیکوتین است نه تخلفاتی که ممکن است در توزیع قلیان اکسیژن رخ دهد.

از سوی دیگر قلیان‌های اکسیژن تحت نظارت دانشگاه‌های علوم پزشکی عرضه می‌شود و استفاده از گازهای دیگر در این قلیان مجاز نیست و دانشگاه‌ها از مجریان این طرح یعنی قهوه‌خانه‌ها و کافی‌شاپ‌هایی که این طرح در آنها اجرا می‌شود نیز تعهدنامه‌هایی اخذ می‌کنند و این مراکز صنفی نیز با رضایت خودشان در این طرح مشارکت می‌کنند و به‌دلیل سود اقتصادی عرضه این قلیان در این مراکز، توجیهی ندارد که بخواهند تخلفی در این زمینه داشته باشند.

رئیس دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات وزارت بهداشت تأکید کرد: گازهای اکسیژن و N2O اعتیادی برای مصرف‌کننده ایجاد نمی‌کند و به‌محض این‌که مصرف متوقف می‌شود فرد نیازی برای مصرف مجدد احساس نمی‌کند و بنابراین مصرف قلیان اکسیژن وابستگی‌آور نیست.