گروه خونی O Rh-null که گاهی با عنوان خون طلایی شناخته می‌شود، نادرترین گروه خونی در میان انسان‌هاست. در این گروه خونی، هیچ‌یک از آنتی‌ژن‌های سیستم Rh روی سطح گلبول‌های قرمز وجود ندارد؛ سیستمی که بزرگ‌ترین و پیچیده‌ترین ساختار در تعیین گروه‌های خونی به شمار می‌رود.
چرا گروه خونی O Rh-null این‌قدر خاص است؟
برخلاف گروه‌های خونی معمولی که بر پایه حضور یا عدم حضور فاکتور Rh-D تعیین می‌شوند، افراد دارای گروه خونی Rh-null به طور کامل فاقد همه آنتی‌ژن‌های Rh هستند. این ویژگی، Rh-null را به یک پدیده ژنتیکی بسیار نادر تبدیل کرده است. تخمین زده می‌شود که تنها حدود ۴۳ نفر در دنیا این گروه خونی را داشته باشند و از این تعداد، تنها ۹ نفر به طور فعال خون اهدا می‌کنند.
کشف یک مورد نادر در ایران
به تازگی، در استان سیستان و بلوچستان ایران، یک مورد جدید از گروه خونی نادر شناسایی شده است. این فرد جوان برای اولین بار به مرکز اهدای خون زاهدان مراجعه کرده بود. آزمایش‌های اولیه به کمک دستگاه‌های پیشرفته اتوماسیون گروه خونی و تأیید نهایی در بخش ایمنوهماتولوژی، این کشف را تایید کرد. طبق آمارها، احتمال یافتن چنین گروه خونی یک در شش میلیون نفر برآورد شده است.
ویژگی‌های گروه خونی طلایی
افراد با گروه خونی O Rh-null در گلبول‌های قرمز خود هیچ‌گونه آنتی‌ژنی از سیستم Rh ندارند. این موضوع باعث شده است که خون آن‌ها به شدت ارزشمند باشد. به دلیل کمیاب بودن این گروه خونی، اهدای خون و ذخیره آن اهمیت زیادی دارد و بیمارانی که دارای این گروه هستند، در صورت نیاز به خون، باید به شبکه‌ای محدود از اهداکنندگان Rh-null در سراسر جهان دسترسی داشته باشند.
نخستین بار گروه خونی Rh-null در میان بومیان استرالیایی مشاهده شد و از آن زمان تاکنون گزارش‌های اندکی از شناسایی این گروه خونی در دیگر نقاط جهان منتشر شده است.
مشکلات و چالش‌های ناشی از گروه خونی طلایی
داشتن گروه خونی طلایی اگرچه خاص است، اما با خطرات بالقوه‌ای همراه است:
۱. کم‌خونی همولیتیک مادرزادی
افراد Rh-null ممکن است از بدو تولد دچار کم‌خونی همولیتیک خفیف تا متوسط شوند. در این حالت، گلبول‌های قرمز به دلیل نقص‌های ساختاری (مانند شکل غیرعادی، الاستیسیته کم یا پوشش ضعیف) به سرعت تخریب می‌شوند. این تخریب می‌تواند منجر به علائمی مانند رنگ‌پریدگی، خستگی و کاهش سطح هموگلوبین شود.
۲. چالش‌های حین انتقال خون
در زمان نیاز به انتقال خون، افراد با گروه خونی Rh-null نمی‌توانند از خون افراد معمولی استفاده کنند، زیرا سیستم ایمنی بدنشان ممکن است به شدت نسبت به وجود آنتی‌ژن‌های Rh واکنش نشان دهد و این واکنش می‌تواند مرگبار باشد. به همین دلیل، بیمارستان‌ها برای چنین بیمارانی باید پروتکل‌های خاصی در نظر بگیرند.
۳. ناسازگاری Rh در بارداری
اگر مادری با گروه خونی Rh-null باردار شده و جنینش Rh مثبت باشد، خطر ناسازگاری خونی وجود دارد. در چنین شرایطی، بدن مادر ممکن است آنتی‌بادی‌هایی تولید کند که به گلبول‌های قرمز جنین حمله کرده و خطر سقط جنین یا مرگ نوزاد را افزایش دهد.
۴. بحران‌های همولیتیک در عفونت‌ها
در برخی موارد، ابتلا به عفونت یا سپسیس در افراد Rh-null می‌تواند باعث تخریب وسیع گلبول‌های قرمز، نارسایی کلیوی و سایر عوارض جدی شود.
چه چیزی باعث ایجاد گروه خونی Rh-null می‌شود؟
گروه‌های خونی انسان بر اساس وجود یا عدم وجود آنتی‌ژن‌های خاص روی سطح گلبول‌های قرمز تعیین می‌شوند. در سیستم ABO، این آنتی‌ژن‌ها گروه‌های خونی A، B، AB یا O را مشخص می‌کنند. در سیستم Rh، وجود یا فقدان فاکتور Rh-D اهمیت دارد. در حالی که افراد Rh منفی تنها فاقد آنتی‌ژن D هستند، افراد Rh-null هیچ‌یک از حدود ۵۰ آنتی‌ژن Rh را ندارند.
این پدیده نادر معمولاً به دلیل جهش‌های ژنتیکی در ژن‌های RhD و RhCE به وجود می‌آید و تنها در شرایط خاص ژنتیکی می‌تواند ظاهر شود.
نمونه‌هایی از شناسایی گروه خونی طلایی در ایران
در سال ۱۳۹۲، در بیمارستان بوعلی قزوین، خانمی ۳۹ ساله با علائم کم‌خونی همولیتیک و گروه خونی A منفی بستری شد. بررسی‌های بیشتر نشان داد که وی دارای گروه خونی Rh-null است. آزمایش‌های تکمیلی روی خانواده وی انجام شد و مشخص گردید که برادرش نیز همین گروه خونی را دارد. این دو نفر نخستین موارد شناسایی شده Rh-null در ایران بودند.
سؤالات متداول درباره گروه خونی طلایی
۱. گروه خونی طلایی چیست؟ گروه خونی O Rh-null نادرترین نوع خون است که هیچ آنتی‌ژنی از سیستم Rh روی گلبول‌های قرمز ندارد.
۲. چرا به Rh-null خون طلایی می‌گویند؟ چون فوق‌العاده کمیاب و در شرایط اضطراری بسیار ارزشمند است.
۳. چند نفر در جهان گروه خونی طلایی دارند؟ حدود ۴۳ نفر شناخته شده‌اند.
۴. چند اهداکننده فعال خون طلایی وجود دارد؟ تنها ۹ اهداکننده فعال در دنیا وجود دارند.
۵. داشتن گروه خونی طلایی چه مشکلاتی ایجاد می‌کند؟ مشکل اصلی، دشواری در پیدا کردن خون سازگار برای انتقال است.
۶. آیا افراد Rh-null می‌توانند خون افراد دیگر را دریافت کنند؟ خیر، فقط از فردی با گروه خونی Rh-null می‌توانند خون دریافت کنند.
۷. گروه خونی طلایی چگونه شناسایی می‌شود؟ با آزمایش‌های دقیق ایمنوهماتولوژی و تعیین فنوتیپ.
۸. آیا گروه خونی طلایی ارثی است؟ بله، معمولاً از طریق ژنتیک و وراثت منتقل می‌شود.
۹. خطرات بارداری برای مادران Rh-null چیست؟ ناسازگاری Rh می‌تواند باعث سقط یا مشکلاتی برای نوزاد شود.
۱۰. آیا در ایران هم افراد با گروه خونی طلایی وجود دارند؟ بله، تاکنون چند مورد در ایران، از جمله در قزوین و سیستان و بلوچستان شناسایی شده است.
بدون نظر