۵ هلیکوپتری که دارای قدرتمندترین موتورها هستند؛ از CH-47F Chinook تا Mil Mi-26

در دنیای هوانوردی، تقریباً تمام هلیکوپترها یک ویژگی مشترک دارند: سبک بودن. چرا که برای بلند کردن یک جسم سبک، انرژی بسیار کمتری نیاز است و به همین دلیل، طراحی‌های کارآمد اغلب در ابعاد کوچک‌تری انجام می‌شوند. اما اگر نیاز شما فراتر از این باشد—مثلاً حمل یک نفربر زرهی، ۲۴ برانکارد پزشکی، یک گروهان سرباز مجهز، یا حتی یک دستگاه تهویه عظیم برای یک آسمان‌خراش—در چنین شرایطی، به قدرت محض و بی‌چون‌و‌چرا نیاز دارید. و در دنیای هلیکوپترهای با بال چرخان، هیچ‌چیز قدرتمندتر از نمونه‌هایی که در ادامه می‌بینید، وجود ندارد.

در این مطلب، قدرتمندترین موتورهایی که تاکنون روی این غول‌های پرنده نصب شده‌اند بررسی می‌شود، به‌همراه معرفی کلی هر پلتفرم. معیار اصلی این فهرست، هلیکوپترهایی با طراحی روتور متعارف یا دوتایی است—بنابراین هلیکوپترهای تیلت‌روتور مانند V-22 Osprey شامل این فهرست نمی‌شوند. البته اگر کنجکاو هستید، Osprey از دو موتور Rolls-Royce AE1107C بهره می‌برد که هرکدام ۶,۱۵۰ اسب بخار قدرت دارند، و اگر در این فهرست قرار می‌گرفت، رتبه‌ی چهارم را به دست می‌آورد.

عجیب ترین هلیکوپترهای نظامی که تاکنون ساخته شده اند؛ از «موز پرنده» تا «گوژپشت»

نکته دیگر اینکه در این رتبه‌بندی، توان فقط یکی از موتورها محاسبه شده است. همه هلیکوپترهای این فهرست حداقل دو موتور توربینی دارند، اما ارقام ارائه‌شده فقط توان یک موتور را برحسب اسب بخار محوری (shaft horsepower) نشان می‌دهد. در مورد موتورهای ساخت شوروی که توان آن‌ها برحسب کیلووات اعلام می‌شود، تبدیل واحد انجام شده است. برای محاسبه قدرت کلی یک هلیکوپتر، کافی است عدد اسب بخار را در تعداد موتورها ضرب کنید.

۵. Boeing CH-47F Chinook Block II – دو موتور Honeywell T55-GA-714A – هرکدام ۴,۷۷۷ اسب بخار

CH-47F میراثی طولانی در ارتش ایالات متحده دارد، و این موضوع کاملاً حساب‌شده است — به‌دلیل مزایای سیستم روتور دوگانه، این هلیکوپتر تقریباً تمام نیروی خود را صرف بلند کردن می‌کند. این طراحی به نخستین هلیکوپترهایی بازمی‌گردد که به پرواز درآمدند، مثل Focke-Wulf Fw-61. در اواخر دهه ۱۹۴۰، شرکت Piasecki هلیکوپتر H-21 Workhorse را تولید کرد و پیکربندی روتور دوگانه جلو-عقب را خلق نمود که بعدها به مدل H-47 ختم شد. این بدون شک یکی از عجیب‌ترین هلیکوپترهای عملیاتی رزمی است، اما در عین حال از پر داستان‌ترین آن‌ها نیز هست.

با سابقه‌ای که از سال ۱۹۶۲ آغاز شده، سری H-47 طبیعتاً به‌روزرسانی‌های متعددی را تجربه کرده است؛ نسخه‌های مدرن امروزی دارای سیستم آویونیک، تجهیزات، و بهینه‌سازی‌های چند دهه‌ای هستند. جالب اینکه این حتی قدیمی‌ترین هواگرد این فهرست هم نیست، اما بی‌تردید یکی از تأثیرگذارترین هلیکوپترهای ترابری آمریکایی است. تا امروز، هلیکوپتر شینوک در چندین درگیری از جنگ ویتنام به بعد استفاده شده، و نمونه‌های اولیه آن می‌توانستند تا ۸,۰۰۰ پوند (۳,۶۲۹ کیلوگرم) یا در مدل CH-47B تا ۱۰٬۰۰۰ پوند (۴,۵۳۶ کیلوگرم) بار حمل کنند.

مدل مدرن CH-47F دارای موتورهای کاملاً جدید بوده و حتی از موتورهای قبلی نیز قدرتمندتر است. با مجموع بیش از ۹,۰۰۰ اسب بخار توان، CH-47F قادر است تا ۲۷٬۷۰۰ پوند (۱,۲۵۷۲ کیلوگرم) بار مفید را حمل کند. این هلیکوپتر یکی از چندین نسخه‌ای است که در خدمت ۲۰ کشور قرار دارد، چیزی که آن را به یکی از محبوبترین و پراستفاده ترین هلیکوپترهای نظامی تبدیل کرده است. البته طراحی شینوک همچنان در حال توسعه است، و جدیدترین تحول آن، نصب موتورهای بروز شده است. نسل بعدی موتورهایی که برای این هواگرد در نظر گرفته شده‌اند — مدل Honeywell T55-GA-714C — ظاهراً حدود ۶,۰۰۰ اسب بخار قدرت خواهند داشت و با تغییرات جزئی، راندمان سوخت بالاتری هم خواهند داشت.

۴. Mil Mi-6 – دو موتور Soloviev D-25V، هرکدام ۵,۵۰۰ اسب بخار

گرچه در این سوی پرده آهنین چندان شناخته‌شده نیست، اما موتور Soloviev D-25V (که حرف V در آن مخفف “هلیکوپتر” در زبان روسی است) ستون فقرات هلیکوپترهای ترابری اولیه شوروی را تشکیل می‌دهد. و هلیکوپتری که این موتور برای اولین بار در آن به‌کار رفت — Mil Mi-6 Hook — با وجود طراحی قدیمی‌ترش، از نظر عملکرد بالاتر از شینوک قرار می‌گیرد. Mi-6 نخستین پرواز خود را در سال ۱۹۵۷ انجام داد و در آن زمان بزرگ‌ترین هلیکوپتری بود که به پرواز در می آمد — البته این عنوان خیلی زود به مدل‌های بعدی واگذار شد.

موتورهای قدرتمند D-25V این هلیکوپتر را در بیش از یک مورد وارد کتاب رکوردها کردند. علاوه بر اینکه بزرگ‌ترین هلیکوپتر آن زمان بود، Mil Mi-6 نخستین هلیکوپتری نیز بود که از مرز سرعت ۳۰۰ کیلومتر بر ساعت عبور کرد و بدین ترتیب سریع ترین هلیکوپتر زمان خود نیز بود. در ۲۶ اوت ۱۹۶۴، این هلیکوپتر به سرعت مطلق ۳۴۰٫۱۵ کیلومتر بر ساعت دست یافت، هرچند سرعت کروز معمول آن حدود ۲۹۰ کیلومتر بر ساعت بود. در کنار خدمه‌ای شامل شش نفر، Mi-6 قادر بود تا ۹۰ سرباز — عملاً یک یگان کوچک نظامی — را با تجهیزات کامل حمل کند.

این هلیکوپترها تا سال ۱۹۸۱ تولید شدند و برای دهه‌ها در خطوط هوایی Aeroflot و نیروی هوایی شوروی خدمت می کردند. معیار اصلی طراحی آن‌ها ترابری لجستیکی بود، برای جابه‌جایی اقلامی مانند کامیون‌های بزرگ، تجهیزات سنگین، و سایر محموله‌هایی که برای حمل‌ونقل عادی بیش از حد حجیم یا سنگین بودند. و در این نقش بسیار موفق عمل کردند، چراکه ظرفیت بار داخلی آن‌ها بیش از ۱۱,۹۷۳ کیلوگرم بود.

۳. Mil V-12 – چهار موتور Soloviev D-25VF، هرکدام ۶,۵۰۰ اسب بخار

این تنها نمونه آزمایشی موجود در این فهرست است — و چه نمونه‌ای! هلیکوپتر Mil V-12 در ژوئیه ۱۹۶۸ به آسمان ها رفت، نه به آن معنا که واقعاً پرواز کند بلکه با حالتی سنگین و کُند وارد کتاب رکوردها شد. این بدون تردید بزرگ‌ترین وسیله پرنده با بال چرخان در تاریخ است که به پرواز پایدار و کنترل‌شده دست یافته است. برای درک بهتر ماجرا، تصور کنید یک جت مسافربری مدرن را برداشته، بال‌های آن را حذف کرده و به جای آن دو روتور پنج‌پره ۳۵ متری در دو طرف بدنه قرار دهید (دقیقاً همانند Mi-6). هر طرف دارای دو موتور D-25VF بود، که نسخه تقویت‌شده‌ای از D-25V بودند و هر یک ۱,۰۰۰ اسب بخار بیشتر تولید می‌کردند. همین امر باعث شد V-12 با مجموع ۲۶٬۰۰۰ اسب بخار نیرو، قدرتمندترین هلیکوپتر ساخته‌شده در تاریخ باشد.

توصیف عظمت و شکوه این هلیکوپتر دشوار است. از نظر ابعاد، تقریباً به اندازه یک بوئینگ ۷۳۷ مدرن بود و حداکثر وزن برخاست آن به رقم حیرت‌انگیز ۱۰۵٬۰۰۰ کیلوگرم می‌رسید. علاوه بر آن، می‌توانست تا ۱۹۶ مسافر را در فضای بار فوق‌العاده جادارش جای دهد، که این امکان را مدیون سیستم‌های مکانیکی تعبیه‌شده در انتهای بال‌هاست. به‌عبارتی، این یک هلیکوپتر با ظرفیت در حد هواپیماهای ثابت‌بال است.

Mil V-12 هرچند در سطح هواپیماهای غول‌پیکر باری قرار نمی‌گیرد، اما در مقایسه با هر هلیکوپتر دیگری کاملاً در سطحی دیگر است. برای مثال، V-12 بیش از دو برابر دومین هلیکوپتر بزرگ جهان یعنی Mi-26 وزن داشت. این مدل اساساً برای حمل محموله‌های سنگین مانند موشک‌های بالستیک به مناطق دورافتاده طراحی شده بود. متأسفانه، این هلیکوپتر شگفت‌انگیز هرگز وارد تولید انبوه نشد، اگرچه دو نمونه آزمایشی از آن همچنان باقی مانده‌اند.

۲. Sikorsky CH-53K King Stallion – سه موتور General Electric T408 GE-400، هرکدام ۷,۳۳۲ اسب بخار

CH-53K King Stallion بی‌شک مدرن‌ترین هلیکوپتر این فهرست است که نخستین پرواز آن در ۲۷ اکتبر ۲۰۱۵ انجام شد. فلسفه طراحی آن بر تنوع عملیاتی استوار است — به‌عبارتی، جابه‌جایی انواع مختلفی از محموله‌ها در یک سفر، مثل ۳۲ سرباز مجهز در صندلی‌های ایمن در برابر سانحه، یا خودروهای سبک که بین آن‌ها بسته شده‌اند. این مدل همچنین مجهز به تجهیزات پیشرفته‌تری مانند ماژول‌های بار قابل‌جداسازی، ۲۴ برانکارد پزشکی روی هم انباشته شده، غلتک‌های وارون‌پذیر برای جابه‌جایی بار، و موارد دیگر است. هرچند قدرت حمل بار این هلیکوپتر با V-12 قابل مقایسه نیست، اما ظرفیت استاندارد باری معادل ۱۲,۲۴۷ کیلوگرم دارد که برای نیروی دریایی و تفنگداران دریایی آمریکا کاملاً کافی است.

با سه موتور توربینی General Electric T408، این غول آهنین سومین هلیکوپتر قدرتمند این فهرست محسوب می‌شود و بی‌رقیب‌ترین گزینه در زرادخانه ایالات متحده است. در حالی که مدل بروز شده شینوک (CH-47F با موتور ۶,۰۰۰ اسب بخاری) مجموعاً به ۱۲٬۰۰۰ اسب بخار نیرو می‌رسد، King Stallion با سه موتور ۷,۳۳۲ اسب بخاری، مجموعاً ۲۱٬۹۹۶ اسب بخار قدرت تولید می‌کند.

بنابراین این مدل نه‌تنها یکی از نمادین‌ترین هلیکوپترهای نظامی جهان است، بلکه در مجموع یکی از قدرتمندترین پلتفرم‌های موجود این عرصه نیز هست. به‌دلیل ابعاد جمع‌وجور آن برای جاگیری روی ناوها و ظرفیت حمل بار تقریباً سه برابر مدل CH-53E، این هلیکوپتر به‌سرعت به گزینه محبوب نیروی دریایی و تفنگداران دریایی آمریکا تبدیل شد و در سال ۲۰۲۳، ۲۰۰ فروند از آن برای نیروی دریایی این کشور سفارش داده شد.

۱. Mil Mi-26 – دو موتور Lotarev D-136، هرکدام ۱۱٬۴۰۰ اسب بخار

هلیکوپتر Mil Mi-26 با لقب Halo حرف آخر را در زمینه قدرت خام می‌زند و با بهره‌گیری از دو موتور توربوشفت غول پیکر Lotarev D-136، مجموعاً ۲۲٬۸۰۰ اسب بخار محوری نیرو تولید می‌کند. با اینکه نخستین پرواز آن در ۱۴ دسامبر ۱۹۷۷ انجام شد، تاکنون هیچ هلیکوپتری نتوانسته از نظر ظرفیت حمل بار یا قدرت خام (حداقل در پیکربندی دو موتوره) با آن رقابت کند. این هلیکوپتر رکوردهای جهانی متعددی در اختیار دارد (البته به‌جز V-12 که استثناست)، از جمله بیشترین بار بلند شده توسط یک هلیکوپتر تولید انبوه و چندین رکورد مربوط به نسبت بار به ارتفاع.

دلایل اینکه Mi-26 می‌تواند چنین محموله سنگینی را جابه‌جا کند، به دو عامل بستگی دارد: اول، که کاملاً بدیهی است، قدرت عظیم و خام موتورهای آن. دوم، طراحی روتور اصلی آن با قطر ۳۲ متر است، که در واقع از روتور مدل قبلی یعنی Mi-6 کوچک‌تر است. اما در حالی‌که Mi-6 فقط پنج پره دارد، Mi-26 دارای هشت پره است. در واقع، این اولین هلیکوپتر تولید انبوهی بود که چنین طراحی روتوری داشت — که در کنار موتوری با قدرتی بیشتر از مجموع موتورهای Mi-6، امکان حمل تقریباً هر محموله‌ای، حتی سنگین‌ترین آن‌ها را در فواصل طولانی فراهم می‌کرد.

دلیل اصلی اینکه اتحاد جماهیر شوروی از چنین هلیکوپترهای عظیمی استفاده می‌کرد، بسیار ساده بود: این کشور بسیار پهناور بوده و همیشه در گوشه‌وکنار مناطق دورافتاده روسیه باند فرودگاهی در دسترس نیست. این مناطق اغلب کوهستانی یا برفی هستند و فاصله زیادی با مناطق متمدن دارند. بنابراین، استفاده از هواگردهایی مثل Mi-26 به‌ویژه در زمان ساخت تأسیسات نظامی دورافتاده بسیار مفید بود، چراکه این هلیکوپترها قادر بودند اقلامی مانند کامیون، مهمات و پرسنل را بدون نیاز به زیرساخت ریلی پیچیده بین نقاط مختلف جابه‌جا کنند.

جمع‌بندی (رتبه‌بندی هلیکوپترها بر اساس قدرت یک موتور):

هلیکوپترها چقدر بار می توانند از زمین بلند کرده و حمل نمایند؟