بیوگرافی مریم نواز شریف؛ از زندان تا نخستین زن در رأس بزرگ‌ترین ایالت پاکستان

مریم نواز شریف سیاست‌مدار سرشناس پاکستانی و دختر میان‌محمد نواز شریف، نخست‌وزیر پیشین پاکستان، است. او که به خاطر نقش پررنگ خود در خاندان قدرتمند شریف و حضور فعال در صحنه سیاسی شهرت دارد، در سال ۲۰۲۴ به عنوان نخستین زن در تاریخ پاکستان به مقام وزیر ارشد ایالت پنجاب دست یافت. مریم نواز علاوه بر اینکه به عنوان وارث سیاسی پدرش شناخته می‌شود، یکی از چهره‌های تأثیرگذار حزب حاکم پاکستان (مسلم لیگ نواز) به شمار می‌رود.

بیوگرافی مریم نواز شریف

تولد و خانواده

مریم صفدر معروف به مریم نواز شریف در ۲۸ اکتبر ۱۹۷۳ (۶ آبان ۱۳۵۲) در شهر لاهور پاکستان به دنیا آمد. او فرزند بزرگ خانواده است و در یک خاندان ثروتمند و پرنفوذ رشد کرده است. پدرش سه دوره نخست‌وزیر پاکستان بوده و خانواده پدری‌اش مالک کسب‌وکارهای صنعتی بزرگ در پنجاب هستند.

مادر او، کلثوم نواز (کلثوم بُت)، نیز بانوی اول سابق پاکستان و از چهره‌های سرشناس اجتماعی بود. همسر نواز شریف پس از مبارزه‌ای نزدیک به یک سال با سرطان غدد لنفاوی، در ۱۱ سپتامبر ۲۰۱۸ در لندن درگذشت. او حدود ۶۸ سال داشت و خبر درگذشتش زمانی منتشر شد که همسر و دخترش زیر حکم زندان بودند؛ آن‌ها برای شرکت در مراسم تشییع اجازه کوتاه‌مدتی از زندان دریافت کردند.

او سه خواهر و برادر دارد. برادران او حسن و حسین نواز در عرصه تجارت خانوادگی فعال بوده و خواهر کوچکترش عصمت (اسماء نواز) کمتر در معرض دید رسانه‌ای قرار دارد.

تحصیلات و سوابق علمی

مریم نواز تحصیلات ابتدایی و متوسطه خود را در مدارس برجسته لاهور گذراند. در دوران نوجوانی برای پیش‌دانشگاهی در کالج زنان لاهور (LCWU) ثبت‌نام کرد و در سال ۱۹۹۱ فارغ‌التحصیل شد.

او مدتی به قصد پزشک شدن در دانشکده پزشکی کینگ ادوارد لاهور تحصیل کرد، اما پس از ازدواج در سال ۱۹۹۲ تحصیلات پزشکی را ناتمام گذاشت. وی بعدها به دانشگاه پنجاب بازگشت و توانست دوره کارشناسی ارشد خود را در رشته ادبیات انگلیسی به پایان برساند.

گفته می‌شود او مدتی پژوهش‌هایی در سطح دکترا درباره رادیکالیزه‌شدن پس از حوادث ۱۱ سپتامبر انجام داده و به ادبیات پسااستعماری علاقه‌مند بوده است. هرچند در سال‌های بعد، اعتبار مدرک کارشناسی ارشد و دکترای او مورد پرسش برخی محافل قضایی قرار گرفت و در نهایت خودش تنها مدرک کارشناسی ارشد ادبیات انگلیسی را به عنوان بالاترین مدرک تحصیلی ارائه کرد.

ورود به عرصه سیاست

با وجود رشد در یک خانواده سیاسی، مریم شریف تا مدت‌ها نقش فعالی در سیاست ایفا نمی‌کرد. در دهه ۱۹۹۰ میلادی، او بیشتر به زندگی شخصی خود و بزرگ‌کردن فرزندانش مشغول بود و کمتر در انظار عمومی دیده می‌شد.

نخستین حضور جدی او در صحنه سیاسی به رویدادهای پس از کودتای بدون خون‌ریزی ۱۲ اکتبر ۱۹۹۹ برمی‌گردد که طی آن ژنرال پرویز مشرف، دولت پدرش، نواز شریف، را سرنگون کرد. در آن زمان نواز شریف زندانی شد و مردان خانواده شریف در بازداشت خانگی قرار گرفتند.

آغاز اعتراض‌های علنی علیه حکومت ژنرال مشرف

در این زمان مریم نواز که ۲۶ سال داشت، به همراه مادرش (کلثوم نواز) به طور علنی علیه ژنرال مشرف دست به اعتراض زد و شجاعانه از پدرش دفاع کرد. این اقدام نام مریم را برای نخستین بار به عنوان مدافعی سرسخت در برابر حکومت نظامیان بر سر زبان‌ها انداخت.

تلاش‌های او و مادرش بی‌نتیجه نماند؛ با میانجی‌گری پادشاه عربستان سعودی، معامله‌ای با حکومت مشرف صورت گرفت که به آزادی نواز شریف از زندان و تبعید خانواده شریف به عربستان انجامید. بدین ترتیب مریم به همراه خانواده در اوایل دهه ۲۰۰۰ چند سالی را در خارج از کشور و دور از قدرت سیاسی سپری کرد.

بازگشت تدریجی به سیاست

پس از بازگشت خانواده شریف به پاکستان در سال ۲۰۰۷ و به قدرت رسیدن دوباره حزب مسلم‌لیگ نواز در ایالت پنجاب، مریم نواز فعالیت علنی چندانی نداشت و بیشتر در امور خیریه خانوادگی مشارکت می‌کرد. او از سال ۱۹۹۷ ریاست سازمان‌های خیریه بنیاد شریف، بیمارستان شهر شریف و مؤسسات آموزشی شریف را که توسط پدربزرگش محمد شریف تأسیس شده بودند بر عهده داشت.

با این حال، صحنه سیاسی پاکستان در سال ۲۰۱۱ شاهد ظهور رقیبی جدید بود: عمران خان، قهرمان سابق کریکت، با برگزاری گردهمایی بزرگ جوانان در لاهور (پایگاه سنتی نفوذ خانواده شریف) زنگ خطر را برای حزب نواز به صدا درآورد.

این تحول، مریم نواز را که تا آن زمان هیچ سمت رسمی سیاسی نداشت ترغیب کرد بار دیگر پا به میدان سیاست بگذارد. او برای جلب حمایت قشر جوان، شروع به بازدید از مدارس و دانشگاه‌ها کرد و پیام حزب پدرش را به نسل جدید رساند.

اوج‌گیری در حزب نواز و تثبیت نقش سیاسی

او در سال ۲۰۱۲ به طور رسمی‌تری وارد فعالیت حزبی شد. نواز شریف که رهبر حزب مسلم‌لیگ (شاخه نواز) بود، دخترش را به عنوان مدیر مبارزات انتخاباتی حزب در شهر لاهور برای انتخابات سراسری ۲۰۱۳ منصوب کرد.

نواز شریف به بسیج رأی‌دهندگان، به ویژه جوانان و زنان، به نفع حزب پدرش پرداخت و نقش مؤثری در پیروزی مسلم‌لیگ نواز ایفا کرد. پس از پیروزی حزب و نخست‌وزیر شدن مجدد نواز شریف در سال ۲۰۱۳، مریم نواز همراه خانواده به اقامتگاه نخست‌وزیری در اسلام‌آباد نقل‌مکان کرد و مسئولیت «شبکه ارتباط استراتژیک رسانه‌ای» دولت را بر عهده گرفت.

او در همین دوره با قدرت نفوذ شبکه‌های اجتماعی آشنا شد و طی چند ماه صدها هزار دنبال‌کننده در توییتر به دست آورد. افزایش محبوبیت دیجیتال، تصویر مریم را به عنوان صدای جدیدی از نسل دوم خاندان شریف در افکار عمومی پررنگ‌تر کرد.

در ۲۲ نوامبر ۲۰۱۳، نواز شریف سمت مهم‌تری به دخترش داد و او را به ریاست «برنامه وام‌های جوانان نخست‌وزیر» منصوب کرد. با این حال، انتصاب او با اعتراضاتی همراه شد و عده‌ای این انتخاب را به دلیل فقدان سابقه اجرایی مریم، ناشایست دانستند. سرانجام پس از آن‌که دادگاه عالی لاهور این انتصاب را غیرقانونی دانست، مریم نواز در ۱۳ نوامبر ۲۰۱۴ از ریاست برنامه جوانان کناره‌گیری کرد.

از اسناد پاناما تا زندان

نام مریم نواز در سال‌های بعد با یکی از جنجالی‌ترین پرونده‌های فساد پاکستان گره خورد. در آوریل ۲۰۱۶ اسناد محرمانه‌ای موسوم به «اسناد پاناما» فاش شد که در آن نام اعضای خانواده شریف، از جمله مریم، به عنوان مالکان شرکت‌های فراساحلی مرتبط با دارایی‌هایی در لندن ذکر شده بود.

مخالفان حکومت، خانواده شریف را متهم کردند که این اموال را با پولشویی و فساد مالی به دست آورده‌اند. مریم نواز و خانواده‌اش به شدت این اتهامات را رد کردند و آن را توطئه سیاسی خواندند. با این وجود، رهبر حزب رقیب (عمران خان از تحریک انصاف) با بهره‌گیری از این ماجرا کارزاری علیه نواز شریف به راه انداخت و خواستار برکناری او شد. عمران خان همچنین شکایتی رسمی در دادگاه عالی مطرح کرد که سرانجام به صدور حکم تاریخی علیه نواز شریف انجامید.

در جولای ۲۰۱۷، دادگاه عالی پاکستان نواز شریف را به دلیل کتمان دارایی‌های مرتبط با پرونده پاناما، از مقام نخست‌وزیری سلب صلاحیت کرد. پس از برکناری پدر، مریم نواز بیش از پیش به عنوان چهره‌ای کلیدی در حزب مسلم‌لیگ نواز مطرح شد و بسیاری او را وارث سیاسی پدرش دانستند.

او تصمیم گرفت در انتخابات عمومی ۲۰۱۸ خود را نامزد کند تا برای اولین بار به‌طور مستقیم از مردم رأی بگیرد. اما درست چند روز پیش از انتخابات، در ژوئیه ۲۰۱۸، دادگاهی در اسلام‌آباد مریم را در پرونده فساد مالی مرتبط با آپارتمان‌های لندن (معروف به پرونده اَوِن‌فیلد) مجرم شناخت. دادگاه بدوی مریم را به هفت سال حبس به جرم «همدستی در کسب دارایی‌های ناشی از فساد» محکوم کرد و همسرش صفدر نیز به یک سال زندان محکوم شد.

همزمان حکم ۱۰ سال حبس برای نواز شریف صادر گردید. این احکام سنگین، علاوه بر زندانی کردن اعضای ارشد خاندان شریف، طبق قانون مانع از شرکت مریم نواز در انتخابات و تصدی مناصب دولتی به مدت ۱۰ سال می‌شد.

مریم نواز که به همراه پدر و همسرش بازداشت و روانه زندان شده بود، انتخابات ۲۰۱۸ را از پشت میله‌های زندان نظاره کرد و حزب نواز نیز در غیاب رهبرانش آن انتخابات را به رقیبان واگذار کرد.

تبرئه و بازگشت به قدرت

چند ماه پس از انتخابات، با وخامت وضعیت جسمانی نواز شریف، دادگاه به او اجازه داد برای درمان پزشکی به لندن برود و مریم نواز و محمد صفدر نیز در سال ۲۰۱۹ به قید وثیقه به‌طور موقت آزاد شدند. در سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰، هرچند مریم به‌طور رسمی سمتی نداشت، اما به یکی از منتقدان صریح‌اللهجه دولت عمران خان تبدیل شد و در تجمعات اعتراضی ائتلاف احزاب مخالف (جنبش دمکراتیک پاکستان) سخنرانی‌های آتشینی ایراد کرد.

این فعالیت‌ها بار دیگر او را با دستگاه قضایی درگیر کرد و مدتی نیز در سال ۲۰۱۹ به اتهام فساد در پرونده‌ای دیگر (معروف به پرونده کارخانه شکر) بازداشت شد. با تغییر فضای سیاسی در سال ۲۰۲۲ و سقوط دولت عمران خان، ورق به نفع خاندان شریف برگشت.

در ۲۹ سپتامبر ۲۰۲۲، دادگاه عالی اسلام‌آباد پس از بررسی درخواست تجدیدنظر مریم نواز، رأی محکومیت او در پرونده آپارتمان‌های لندن را به کلی لغو کرد. قاضیان اعلام کردند که شواهد کافی برای اثبات جرم مریم نواز وجود نداشته است و بدین ترتیب تمام اتهامات فساد از او ساقط شد. این حکم علاوه بر پاک کردن سابقه کیفری مریم شریف، ممنوعیت فعالیت سیاسی او را نیز لغو کرد و راه را برای بازگشت وی به عرصه انتخابات باز نمود.

کمی بعد، با قدرت‌گیری دوباره مسلم‌لیگ نواز در ائتلاف حاکم، مریم نواز در ۳ ژانویه ۲۰۲۳ به سمت معاون اول حزب مسلم‌لیگ نواز منصوب شد و مسئولیت سازمان‌دهی تشکیلات حزبی را بر عهده گرفت. او در این نقش جدید تلاش کرد چهره‌ای فعال و مردمی از خود نشان دهد و انتقادهای گذشته را کمرنگ کند.

نخستین زن در رأس ایالت پنجاب

سرانجام انتخابات سراسری پاکستان پس از تاخیرهای متعدد، در ۸ فوریه ۲۰۲۴ برگزار شد. حزب نواز به رهبری شهباز شریف (عموی مریم) در این انتخابات در استان پنجاب به پیروزی دست یافت و اکثریت کرسی‌های مجلس ایالتی پنجاب را به دست آورد.

همان‌گونه که انتظار می‌رفت، نام مریم نواز به عنوان نامزد پست رئیس دولت ایالتی پنجاب مطرح شد. در رای‌گیری مجلس ایالتی در ۲۶ فوریه ۲۰۲۴، ائتلاف به رهبری مسلم‌لیگ نواز ۲۲۰ رأی از مجموع ۳۷۱ کرسی را به دست آورد و مریم نواز با پشتوانه این اکثریت، به عنوان نخستین زن رئیس دولت ایالتی در تاریخ پنجاب و پاکستان انتخاب شد.

مریم نواز از زمان تصدی وزیری ارشد پنجاب تلاش کرده است خود را به عنوان یک مدیر اجرایی توانمند نشان دهد، هرچند با چالش‌های متعددی روبرو بوده است. منتقدان می‌گویند او به دلیل وابستگی خانوادگی به قدرت رسیده و برای اثبات شایستگی باید تلاش دوچندانی بکند. با این همه، حامیان مریم نواز انتخاب او را نقطه عطفی در تاریخ سیاسی پاکستان می‌دانند و امیدوارند حضور یک زن در رأس بزرگ‌ترین ایالت کشور به توانمندسازی بیشتر زنان و تغییر فضای مردسالارانه سیاست کمک کند.

زندگی شخصی و حضور در فضای مجازی

مریم شریف در سن ۱۹ سالگی (سال ۱۹۹۲) با محمد صفدر اعوان ازدواج کرد. همسر او افسر سابق ارتش پاکستان (با درجه کاپیتان) و بعدها نماینده پارلمان بود. حاصل این ازدواج یک پسر به نام جنید صفدر و دو دختر به نام‌های ماه‌نور صفدر و مهرالنسا صفدر است. او یک نوه نیز دارد.

حساب کاربری رسمی مریم نواز در اینستاگرام با شناسه کاربری @maryamnawazofficial تا کنون بیش از ۸۵۰ هزار دنبال‌کننده جذب کرده است. همچنین صفحه توییتر او با میلیون‌ها دنبال‌کننده، به تریبونی برای اعلام مواضع سیاسی تند و تیز علیه رقبا تبدیل شده است.

برخی از مناصب و مسئولیت‌های مهم مریم نواز

• وزیر ارشد ایالت پنجاب – اولین زن در این مقام (از فوریه ۲۰۲۴ تاکنون)
• معاون ارشد حزب مسلم‌لیگ نواز و رئیس سازمان‌دهی این حزب (از ژانویه ۲۰۲۳ تاکنون)
• رئیس برنامه وام‌های جوانان نخست‌وزیر پاکستان (نوامبر ۲۰۱۳ – نوامبر ۲۰۱۴)