فاجعه مرگبار در آمریکا با ورود ماده مخدر جدید «فرانکنشتاین»؛ ۴۰ برابر قوی‌تر از فنتانیل

پزشکان و نیروهای پلیس در آمریکا نسبت به افزایش مرگبار نوعی ماده مخدر به نام «مواد مخدر فرانکنشتاین» هشدار داده‌اند؛ ماده‌ای که ۴۰ برابر قوی‌تر از فنتانیل است و می‌تواند بحرانی جدی در سراسر این کشور ایجاد کند.

نیتازین‌ها، گروهی از مواد افیونی مصنوعی هستند که از چین وارد می‌شوند و قدرت آن‌ها تا ۲ هزار برابر بیشتر از هروئین است. به همین دلیل، حتی مقدار بسیار کمی از آن می‌تواند موجب مرگ شود.

در شرایطی که هروئین در سطح جهانی کمیاب شده، نیتازین‌ها به همراه موادی مانند فنتانیل و کوکائین با هم ترکیب می‌شوند. این ترکیب‌ها خطر مرگ ناگهانی برای مصرف‌کنندگان را چند برابر می‌کند.

این مواد به‌راحتی و بدون محدودیت، از طریق فروشندگان غیرقانونی در وب‌سایت‌های خارجی و شبکه‌های اجتماعی عرضه می‌شوند. نیتازین‌ها به شکل مایع، پودر یا قرص در دسترس هستند و گاهی در قالب داروهای معمولی عرضه می‌شوند.

یکی از مأموران اداره مبارزه با مواد مخدر آمریکا هشدار داده که «حتی یک قرص نیتازین که به شکل یک داروی تجویزی معمولی فشرده شده باشد، می‌تواند باعث مرگ شود و تهیه آن ممکن است به اندازه گوشی هوشمند فرزندتان نزدیک باشد».

مرگ یک یوتیوبر مشهور بر اثر مصرف اشتباهی نیتازین

یکی از قربانیان این ماده، ماتئو عمرجیچ، یوتیوبر معروف بازی‌های ویدیویی با نام مستعار «مگا ماتئو» بود که ۱۲۰ هزار دنبال‌کننده داشت. او که ۲۲ سال داشت و یکی از بنیان‌گذاران یک برند پوشاک نیز بود، در شهر کوچکی به نام کاونتری تاون‌شیپ در ایالت اوهایو، قرصی را خرید که تصور می‌کرد زاناکس است.

عمرجیچ پس از صرف شام با خانواده‌اش به اتاق خواب رفت، اما صبح روز بعد، مادرش ماریا او را بی‌جان پیدا کرد. مادر او در گفت‌وگو با یک شبکه محلی گفت: «به‌محض دیدن او شروع به فریاد زدن کردم و دخترم به اتاق آمد. سعی کردیم بدنش را تکان دهیم، اما کبود شده بود و مشخص بود که جان باخته است».

نتیجه کالبدشکافی نشان داد که قرصی که عمرجیچ مصرف کرده بود، حاوی نیتازین بوده؛ ماده‌ای که مادرش تا آن لحظه حتی اسمش را هم نشنیده بود.

بر اساس اطلاعات DEA، تاکنون ۱۰ نوع نیتازین شناسایی شده که همگی در فهرست مواد مخدر رده اول، مشابه با هروئین و LSD، قرار گرفته‌اند. در پرونده عمرجیچ، نوع خاصی از نیتازین با نام پروتونیتازین تشخیص داده شد.

نیتازین چیست و چرا تا این حد خطرناک است؟

نیتازین‌ها برای نخستین بار در دهه ۱۹۵۰ با هدف جایگزینی برای مورفین ساخته شدند. این مواد وظیفه داشتند تا سیگنال‌های درد را در مغز مسدود کنند. اما به دلیل اینکه قدرت تأثیر آن‌ها هزاران برابر بیشتر از مورفین بود، به‌سرعت خطرناک شناخته شدند و به علت احتمال بالای اوردوز، هرگز وارد بازار دارویی نشدند.

به علت نداشتن کاربرد پزشکی مشخص، این مواد به نام «مواد فرانکنشتاین» شهرت یافتند و برای مدت‌ها از یادها رفتند. با این حال، در سال ۱۹۹۸ در مسکو، ده نفر بر اثر مصرف این مواد جان خود را از دست دادند.

در سال‌های اخیر، باندهای تبهکاری در چین دوباره فرمول تولید نیتازین را زنده کرده‌اند. آن‌ها با استفاده از شیمی‌دان‌ها در آزمایشگاه‌های غیرقانونی، این مواد را تولید می‌کنند و از طریق بسته‌بندی‌های پستی به آمریکا می‌فرستند. نخستین بار در سال ۲۰۱۹ حضور نیتازین‌ها در آمریکا شناسایی شد. مدتی بعد، آثار آن‌ها در فاضلاب‌های ایالت‌های واشنگتن و ایلینوی نیز مشاهده شد. این مواد به‌صورت قرص، از راه استنشاق یا تزریق قابل مصرف هستند.

آمار نگران‌کننده مرگ‌ومیر و گسترش مصرف جهانی نیتازین

بر اساس گزارش DEA، از سال ۲۰۱۹ تاکنون دست‌کم ۲ هزار مرگ در آمریکا به نیتازین‌ها نسبت داده شده است. با این حال، احتمال دارد که تعداد واقعی مرگ‌ومیر بسیار بیشتر باشد. چراکه بسیاری از پزشکی‌ قانونی‌ها در موارد مشکوک به مرگ با فنتانیل یا هروئین، آزمایشی برای تشخیص نیتازین انجام نمی‌دهند.

مقامات انتظامی در حال تلاش برای مقابله با گسترش این ماده هستند. تاکنون، نیتازین‌ها در بیش از ۴,۳۰۰ مورد کشف و ضبط مواد مخدر در آمریکا مشاهده شده‌اند.

دو هفته پیش، وزیر بهداشت ایالت پنسیلوانیا اعلام کرد که نیتازین‌ها در ۴۵ مورد مرگ در این ایالت نقش داشته‌اند. در شهر هیوستون ایالت تگزاس نیز مأموران DEA از افزایش شدید مصرف نیتازین خبر داده‌اند که تاکنون منجر به ۱۵ مرگ تأییدشده شده است.

در موارد اوردوز با نیتازین، نالوکسون می‌تواند به‌عنوان داروی نجات‌بخش استفاده شود، همان‌طور که برای فنتانیل هم استفاده می‌شود. اما به دلیل قدرت بالای این ماده، مصرف چند دوز از نالوکسون ضروری است.

دکتر گرگوری مک‌دونالد، رئیس پزشکی قانونی شهرستان مونتگومری، اخیراً با نخستین مورد مرگ ناشی از نیتازین در حوزه کاری خود مواجه شده است. او گفته که این ماده «نسبتاً ارزان‌قیمت، ساخت آن آسان و بسیار قوی» است. وی تصریح کرده که این ترکیب برای سلامت عمومی بسیار خطرناک است و شمار قربانیان فعلی، تنها نوک کوه یخ ماجراست.

ارتباط گسترش نیتازین با ممنوعیت کشت خشخاش توسط طالبان

افزایش استفاده از نیتازین‌ها به تصمیم طالبان در سال ۲۰۲۲ برای ممنوعیت کشت خشخاش در افغانستان بازمی‌گردد. افغانستان پیش‌تر حدود ۹۰ درصد از هروئین جهان را تأمین می‌کرد.

طبق آمار دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل، در پی این ممنوعیت، تولید تریاک در سال ۲۰۲۳ تا ۷۴ درصد کاهش یافته است.

این کاهش شدید باعث شده که باندهای تولیدکننده در چین، تولید نیتازین‌ها را به‌عنوان جایگزینی برای هروئین افزایش دهند.

این سازمان هشدار داده که نیتازین‌ها که قدرت آن‌ها حتی از فنتانیل بیشتر است، اخیراً در چند کشور توسعه‌یافته دیده شده‌ و باعث افزایش مرگ‌ومیر ناشی از اوردوز شده‌اند.

آنجلا می، مدیر تحقیقات این نهاد بین‌المللی، گفته که «خلوص هروئین در بازار کاهش پیدا خواهد کرد و بسیاری از مصرف‌کنندگان ممکن است به سراغ سایر مواد افیونی، از جمله نیتازین‌ها بروند».

این تغییر الگوی مصرف می‌تواند بحران مرگ‌ومیر ناشی از مواد افیونی در آمریکا را تشدید کند؛ بحرانی که در سال گذشته نشانه‌هایی از کاهش را نشان داده بود.

طبق آمار مرکز ملی آمار سلامت وابسته به CDC، در سال ۲۰۲۴ تعداد مرگ ناشی از مصرف مواد مخدر به ۸۰ هزار و ۳۹۱ نفر رسید، در حالی که در سال ۲۰۲۳ این رقم ۱۱۰ هزار و ۳۷ نفر بود. تنها ایالت‌های داکوتای جنوبی و نوادا با افزایش مرگ‌ومیر مواجه شدند.

در عین حال، نیتازین‌ها به اروپا و آفریقا نیز راه پیدا کرده‌اند. در بریتانیا، آمار رسمی نشان داده که تعداد مرگ‌های مرتبط با نیتازین در سال گذشته بیش از دو برابر شده و به ۳۳۳ مورد رسیده است.