آیا می‌توان هنگام عطسه کردن چشم را باز نگه داشت؟

سال‌هاست که شایعه‌ای میان بچه‌ها است که اگر کسی هنگام عطسه چشمانش را باز نگه دارد، ممکن است چشم‌هایش از حدقه بیرون بزنند. آیا باز نگه داشتن چشم در هنگام عطسه کردن ممکن است؟

آیا واقعاً چنین چیزی ممکن است؟ دکتر دیوید هاستون، استاد پزشکی در دانشگاه A&M تگزاس، به‌صورت علمی به بررسی این موضوع پرداخته است.

بر خلاف آنچه که بسیاری از مردم فکر می‌کنند، به گفته‌ این متخصص، عطسه کردن با چشمان باز کاملاً امکان‌پذیر است و این تصور که چشمان فرد ممکن است بیرون بزنند، پایه علمی ندارد.

بستن چشم هنگام عطسه، تنها یک واکنش خودکار بدن است. یعنی بدن به‌صورت غیرارادی و بدون تصمیم‌گیری آگاهانه، این کار را انجام می‌دهد. با این حال، اگر کسی بتواند در برابر این واکنش مقاومت کند و چشمانش را باز نگه دارد، لازم نیست نگران بیرون زدن چشم‌هایش باشد.

هاستون بر این باور است که چون عطسه کردن با چشمان باز امکان‌پذیر است، این واکنش لزوماً جزء عملکردهای غیرقابل تغییر بدن محسوب نمی‌شود.

چرا عطسه می‌کنیم؟

عطسه زمانی اتفاق می‌افتد که بدن، به‌صورت ناگهانی و با فشار، هوا را از ریه‌ها از طریق بینی و دهان خارج می‌کند. این واکنش معمولاً زمانی رخ می‌دهد که یک عامل تحریک‌کننده مانند ویروس، ماده آلرژی‌زا یا ماده‌ای شیمیایی وارد بینی شود.

مگ سورگ، استادیار بالینی پرستاری در دانشگاه پردو، در یک مقاله علمی توضیح داده که عطسه، یک مکانیسم دفاعی طبیعی بدن است که به پاکسازی بینی از مخاط کمک می‌کند و مانع ورود ذرات یا اجسام خارجی به مسیر تنفس می‌شود. به گفته‌ او، مخاط هنگام عطسه از بینی خارج می‌شود تا از ورود بیشتر آلودگی جلوگیری شود.

عطسه در واکنش به محرک‌های عجیب‌تر

عطسه همیشه به‌خاطر بیماری یا آلرژی نیست و گاهی محرک‌هایی غیرعادی باعث آن می‌شوند. به عنوان مثال، ترکیباتی مانند پیپرین یا کپساسین که در فلفل سیاه و فلفل قرمز وجود دارند، می‌توانند پایانه‌های عصبی موجود در غشای مخاطی بینی را تحریک کرده و باعث عطسه شوند. همچنین، برخی افراد دچار پدیده‌ای به نام «فتوعطسه» هستند؛ حالتی که در آن نور زیاد باعث تحریک عطسه می‌شود.

با وجود انواع مختلف عطسه، یک نکته میان بیشتر مردم مشترک است: اغلب افراد هنگام عطسه کردن، به‌طور ناخودآگاه چشمانشان را می‌بندند. هرچند دلیل اصلی این واکنش هنوز به‌طور کامل مشخص نیست، اما دکتر هاستون احتمال داده که این واکنش ممکن است برای محافظت از چشم‌ها در برابر میکروب‌ها باشد.

بدن با عطسه کردن سعی دارد راه‌های هوایی را از ذرات مزاحم پاک کند و بسته شدن پلک‌ها هنگام عطسه می‌تواند از ورود بیشتر ذرات تحریک‌کننده به چشم جلوگیری کند.

چشم‌ها واقعاً بیرون نمی‌زنند!

اگرچه بستن چشم هنگام عطسه یک واکنش طبیعی بدن است، اما می‌توان در برابر آن مقاومت کرد و چشمان را باز نگه داشت.

دکتر هاستون تأکید کرده که شایعه‌های موجود در مورد بیرون زدن چشم هنگام عطسه با چشمان باز، بیشتر داستان‌هایی تخیلی هستند و پایه علمی ندارند. او گفته که تاکنون هیچ مدرک معتبری برای اثبات این ادعاها یافت نشده است. فشار ناشی از عطسه آن‌قدر زیاد نیست که بتواند باعث بیرون آمدن کره چشم شود، حتی اگر چشم‌ها باز باشند.

هاستون تصریح کرده که در صورت ایجاد فشار در ناحیه چشم، این فشار معمولاً بر رگ‌های خونی وارد می‌شود، نه خود کره چشم یا عضلات اطراف آن. در برخی موقعیت‌های خاص مانند زایمان، فشار بیش از حد می‌تواند باعث پاره شدن مویرگ‌های ریز شود و در نتیجه چهره یا چشمان مادر قرمز یا کبود به نظر برسد. با این حال، او تأکید کرده که ادعای بیرون زدن چشم در اثر عطسه، ادعایی بی‌اساس است.