شاید شبیه «آریل» شخصیت کارتونی دیزنی نباشند، اما بی‌تردید می‌توان از آنها به‌عنوان پری‌های دریایی واقعی یاد کرد. زنان غواص کره‌ای موسوم به «زنان دریا» روزانه ده‌ها بار تا عمق ۲۰ متری اقیانوس فرو می‌روند و بدون هیچ دستگاه تنفسی ساعت‌ها کار می‌کنند. برخی از آنها تا ۹۰ سالگی همچنان به این کار ادامه می‌دهند. تحقیقات علمی نشان داده این زنان بیش از نیمی از زمان کاری خود را زیر آب می‌گذرانند؛ رکوردی که از بسیاری از پستانداران دریایی هم فراتر رفته است. توانایی خارق‌العاده این زنان در کنار تاریخچه‌ای چندصدساله، آنها را به یکی از شگفت‌انگیزترین میراث‌های زنده کره جنوبی تبدیل کرده است.
یافته‌های علمی تازه درباره «زنان دریا»
برای نخستین‌بار گروهی از پژوهشگران دانشگاه سنت اندروز در اسکاتلند توانستند رفتار طبیعی شیرجه و ویژگی‌های فیزیولوژیکی «زنان دریا» را در حین کار روزانه ثبت کنند. این مطالعه به سرپرستی دکتر کریس مک‌نایت بر روی هفت زن غواص با سنین بین ۶۲ تا ۸۰ سال صورت گرفت. محققان با استفاده از ابزارهایی که پیش‌تر برای بررسی پستانداران دریایی طراحی شده بود، پارامترهایی مانند ضربان قلب، میزان اکسیژن خون و الگوی شیرجه را در طول روز کاری آنان ثبت کردند.
نتایج این تحقیق شگفت‌انگیز بود. زنان غواص کره‌ای بیش از ۵۶ درصد از زمان کاری خود را در زیر آب و بدون تنفس سپری می‌کنند؛ رقمی که از هر گروه انسانی دیگری که تاکنون مطالعه شده بیشتر است. حتی مقایسه‌ها نشان داد زمان حضور آنها در آب از باجائوها در اندونزی، و نیز از بسیاری پستانداران شناگر مانند سگ‌های آبی، شیرهای دریایی و حتی خرس‌های قطبی بیشتر است.
نکته دیگر این بود که پس از هر شیرجه، به‌طور میانگین تنها ۹ ثانیه روی سطح آب برای بازیابی صرف می‌کردند و دوباره به عمق می‌رفتند. برخلاف واکنش کلاسیک غواصی در پستانداران، که شامل کاهش ضربان قلب و محدودشدن جریان خون به عضلات است، در بدن این زنان افزایش ضربان قلب و تنها افت خفیف اکسیژن دیده شد. پژوهشگران نتیجه گرفتند بدن آنها در طول نسل‌ها به سبک خاص شیرجه‌های کوتاه، کم‌عمق و مکرر سازگار شده و همین موضوع آنها را به یکی از شگفت‌انگیزترین نمونه‌های تطابق انسانی با محیط دریا بدل کرده است.
تاریخچه و جایگاه فرهنگی زنان غواص کره‌ای
«هنیوها» (Haenyeo) یا همان «زنان دریا» از قرن هفدهم مسئول تأمین معیشت خانواده‌ها بودند. در آن دوران بسیاری از مردان جزیره ججو یا به خدمت نظامی فراخوانده می‌شدند یا جانشان را در دریا از دست می‌دادند.
در چنین شرایطی، زنان برای بقا راهی دریا شدند و مسئولیت تأمین غذا و درآمد خانواده‌ها را به‌دوش گرفتند. از آن زمان تاکنون، غواصی به بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی و فرهنگ جزیره بدل شده و زنان غواص کره‌ای به نماد شجاعت و استقلال تبدیل شده‌اند.
اهمیت این میراث تا جایی است که یونسکو «زنان دریا» را در فهرست میراث فرهنگی ناملموس بشر ثبت کرده است. حضور مستمر این زنان در آب حتی زبان محلی را هم تحت‌تأثیر قرار داده تا جایی که کوتاه‌شدن واژه‌ها در گویش ججو را به نیاز آنها برای ارتباط سریع روی سطح آب نسبت می‌دهند. امروزه نمایشگاه‌ها، جشنواره‌ها و آثار هنری بسیاری در کره جنوبی به پاسداشت جایگاه تاریخی و فرهنگی این زنان برپا می‌شود.
تجهیزات ساده برای کاری دشوار
زنان غواص کره‌ای برای کار در اعماق آب تنها از وسایلی ابتدایی استفاده می‌کنند. لباس غواصی، عینک، کمربند وزنه و «فین» (پره‌های پلاستیکی که به پا بسته می‌شوند تا حرکت در آب آسان‌تر شود) ابزار اصلی آن‌هاست.
در کنار این وسایل، از «تواک» (Tewak) هم بهره می‌برند؛ شناوری گرد با یک کیسه آویزان که برای نگهداری صید به کار می‌رود. درون این کیسه معمولاً انواع صدف، حلزون دریایی و دیگر موجودات خوراکی دریا قرار داده می‌شود.
کار آنها به شکل فردی انجام می‌شود، اما هیچ‌وقت تنها به آب نمی‌روند. همیشه حداقل دو نفر هم‌زمان در دریا حضور دارند تا مراقب یکدیگر باشند. این شیوه سنتی، علاوه بر امنیت بیشتر، نشان‌دهنده همکاری و همبستگی زنانی است که هر روز در آب‌های آزاد ججو به کار مشغول‌اند.
کاهش جمعیت و آینده در خطر
با وجود جایگاه فرهنگی ارزشمند و مهارت‌های استثنایی، آینده این گروه در هاله‌ای از ابهام است. بیش از ۹۰ درصد زنان غواص کره‌ای امروزه بالای ۶۰ سال سن دارند و تعداد آنها از حدود ۱۴ هزار نفر در دهه ۱۹۷۰ به تنها ۳ تا ۴ هزار نفر رسیده است.
کارشناسان هشدار می‌دهند که اگر روند کاهش ادامه یابد، در دو دهه آینده این گروه به‌طور کامل از بین خواهد رفت و «آخرین نسل زنان دریا» به خاطره‌ای تاریخی تبدیل می‌شود.
جزیره ججو، واقع در ۸۰ کیلومتری سواحل کره، خانه اصلی این زنان است و قرن‌هاست که فرهنگ و اقتصاد محلی به شیرجه‌های نفس‌گیرشان گره خورده است. امروزه، علاوه بر نقش اقتصادی، میراث آنها به یکی از نمادهای هویت فرهنگی ججو و حتی کل کره جنوبی بدل شده است. از نگاه مردم محلی، هر شیرجه این زنان نه‌تنها به معنای صید غذا، بلکه بازآفرینی سنتی چندصدساله است که با شجاعت و ایستادگی نسل‌ها پیوند خورده است.
بدون نظر