مقایسه جنگنده‌های اف-۱۴ تامکت و یوروفایتر تایفون؛ کدام شکارچی بهتر است؟

در یک نبرد واقعی با F-14 Tomcat، جنگنده Typhoon به احتمال زیاد برنده خواهد بود، حتی با وجود توانایی‌های چشمگیر جنگنده آمریکایی که شامل مانورپذیری بالا و حداکثر سرعت بالاتر آن. فناوری پیشرفته سیستم‌های پروازی کامپیوتری تایفون به این جنگنده اجازه می‌دهد تا مانورپذیری بهتری نسبت به تامکت دارای بال‌های متغیر داشته باشد. سلاح‌های تایفون نیز به طور قابل توجهی برتر هستند؛ این برتری تنها به دلیل موشک‌ها نیست، بلکه حسگرها و سیستم‌های کنترلی آن نیز از دهه‌ها پیشرفت در فناوری دیجیتال بهره‌مند شده‌اند.

مقایسه F-14 Tomcat با Mig-29؛ کدام یک پیروز نبرد تن به تن خواهد بود؟

جنگنده F-14 Tomcat ساخت گرومن در زمینه حسگرها، چابکی و دوام رزمی، از تایفون عقب‌تر است. تایفون به لطف رادار Captor-E AESA و سیستم مادون قرمز PIRATE می‌تواند اهداف را خیلی زودتر از توان واکنشی تامکت شناسایی کند. در حالی که موشک‌های قدیمی‌تر Sidewinder و Phoenix تامکت محدودیت‌هایی دارند، موشک‌های Meteor و IRIS-T تایفون با هدف‌گیری از طریق کلاهکخود دارای نمایشگر، بردی مرگبار و قابلیت هدف‌گیری از زاویه‌های غیرمستقیم را فراهم می‌کنند.

یوروفایتر تایفون یا رافال داسو؛ کدام جت جنگنده اروپایی بهتر است؟

استفاده از آیرودینامایک کانارد دلتا و اجزای فیبر کربن همراه با کنترل‌گرهای پرواز دیجیتال و نسبت پیشرانه به وزن بالاتر به تایفون امکان می‌دهد مانورهایی انجام دهد که تامکت قادر به انجام آن‌ها نیست. سطح مقطع راداری کوچک‌تر، سامانه‌های مقابله الکترونیکی خودکار و قابلیت سوپرکروز، برتری تایفون را در هر سناریوی نبردی تضمین می‌کنند. در تمرینات مشترک، تایفون حتی موفق شده است در مبارزه با انواع جنگنده‌های آمریکایی، از F/A-18 Super Hornet نیروی دریایی گرفته تا F-35 Lightning II و جنگنده‌های پنهانکار F-22 Raptor نیروی هوایی ایالات متحده پیروز باشد.

رادار: نبرد موشکی خارج از برد بصری برای دوران‌های مختلف

در نبرد هوایی خارج از برد بصری (BVR – Beyond Visual Range) خلبانان بدون دید مستقیم به هواگرد دشمن شلیک می‌کنند، معمولاً در فاصله‌ی بیش از ۳۰ تا ۵۰ کیلومتر، با استفاده از رادارهای برد بلند و موشک‌های هوا به هوا. برای کسب برتری و جلوگیری از دست بالا داشتن هواپیمای دشمن، ایده اصلی استفاده از حسگرها و قابلیت‌های شبکه‌ای است تا بتوان رویکرد هجومی استفاده از سلاح‌ها را از فاصله‌ای که هنوز در دید خلبان دشمن قرار نگرفته‌اید، به اجرا درآورد.

تایفون از قدرت و سرعت بالا همراه با سلاح‌های برد بلند با قابلیت هدف‌گیری پیشرفته بهره می‌برد. بخش بزرگ دماغه آن به آرایه رادار اسکن الکترونیکی فعال موسوم به AESA مجهز است که امکان می‌دهد فضای وسیعی از آسمان را به سرعت اسکن کند. وب‌سایت Eurofighter.com مدعی است که رادار فعلی این جنگنده اروپایی، میدان دیدی حدود ۵۰ درصد گسترده‌تر از سیستم‌های سنتی صفحه ثابت را فراهم می‌کند.

یوروفایتر تایفون یک پروژه چندملیتی بین بریتانیا، آلمان، ایتالیا و اسپانیا است. طراحی اولیه این جنگنده برای برتری هوایی بوده و بعداً قابلیت حملات زمینی نیز به آن اضافه شد. رادار اولیه این جنگنده از نوع اسکن مکانیکی (Captor-M) بود، اما اکنون به یک آرایه راداری اسکن‌ الکترونیکی (Captor-E) ارتقا یافته است.

F-14 Tomcat یک جنگنده دو نفره، مافوق صوت با دو موتور و بال متغیر است که برای حمله و نابودی هواپیماهای دشمن در شب و هر شرایط آب‌وهوایی طراحی شده است. سیستم کنترل سلاح‌های آن می‌تواند همزمان ۲۴ هدف را ردیابی کرده و تا شش موشک Phoenix AIM-54A را شلیک کند. موشک دوربرد Phoenix توانایی حمله به اهداف تا ۸۰ مایل (حدود ۱۳۰ کیلومتر) را دارد. علاوه بر این، طیف متنوعی از موشک‌های رهگیر هوا به هوا، راکت‌ها و بمب‌ها نیز در زرادخانه تامکت موجود است.

رادار AWG-9 F-14 تا ورود F-22 Raptor ساخت لاکهید مارتین در سال ۲۰۰۵، قدرتمندترین راداری بود که روی یک جنگنده نصب می‌شد. تامکت به‌طور خاص برای نابودی بمب‌افکن‌ها و جنگنده‌های مافوق صوت شوروی که در ارتفاع بالا پرواز می‌کرند، در سناریوی جنگ سرد طراحی شده بود و به همین دلیل تقریباً عملکردی بالا در حد و اندازه‌های F-15 Eagle ساخت مک‌دانل داگلاس داشت.

تفاوت عددی: اختلاف نسلی

چهار کشور سازنده مشترک یوروفایتر تایفون شامل اسپانیا، ایتالیا، آلمان و بریتانیا هستند. این چهار کشور از طریق همکاری شرکت‌های برتر دفاعی و هوافضا مانند لئوناردو، BAE Systems و ایرباس، یوروفایتر را طراحی و تولید می‌کنند. نسل‌های یوروفایتر به صورت «ترانشه» یا دسته تولید» نام‌گذاری شده‌اند، که هر کدام سیستم‌ها و بروزرسانی‌های جدیدی را به این جنگنده اضافه می‌کنند.

ترانشه ۱ (از ۲۰۰۳ تحویل داده شد) برای ماموریت‌های هوا به هوا بهینه‌سازی شده بود. تنها استاندارد نهایی Block 5 دارای قابلیت هوا به زمین بود، که با استفاده از پاد هدف‌گیری LITENING III و نمایشگر روی کلاهخود خلبان امکان‌پذیر شد.

ترانشه ۲ (۲۰۰۸) با بدنه محکم‌تر و کامپیوترهای مأموریت پیشرفته‌تر ارائه شد. این ارتقاها امکان حمل موشک‌های کروز Storm Shadow، Brimstone، JDAM، Paveway IV و در نهایت موشک دوربرد Meteor را فراهم کردند.

ترانشه ۴ یوروفایتر تایفون، که در سال ۲۰۲۰ ابتدا برای آلمان سفارش داده شد و سپس برای اسپانیا، کویت و قطر، اولین تایفونی است که حول یک رادار AESA ساخته شده است، رادار ECRS Mk 1 که توسط کمپانی لئوناردو ساخته می‌شود. این نسخه همچنین دارای صفحه‌نمایش‌های کابین بروز شده، ارتباطات بهبود یافته و قابلیت ایجاد اختلال دیجیتال در فرکانس رادیویی است و همزمان فضایی برای نصب موشک‌های دوربرد SPEAR 3 و پادهای حمله الکترونیک حفظ شده است.

با هندسه متغییری که عملکرد را در همه طیف‌های پروازی بهبود می‌بخشند، بال‌های جنگنده ناونشین F-14 را می‌توان به صورت خودکار یا دستی کنترل کرد. این بال‌ها اجازه می‌دهند تا F-14 بتواند با سرعت بیش از ماخ ۲ اهداف را رهگیری کند و روی ناوهای هواپیمابر فرود بیاید. ناوبری، کشف هدف، جنگ الکترونیک و شلیک سلاح‌ها بر عهده خلبان و افسر رهگیری راداری (RIO) است.

این جنگنده می‌تواند تا شش موشک دوربرد AIM-54A Phoenix را با استفاده از سیستم کنترل سلاح AWG-9 علیه شش هدف هوایی بلندبرد هدایت کند. بال‌های متغیر آن امکان درگیری در برد متوسط با موشک‌های Sparrow، Sidewinder و توپ ۲۰ میلی‌متری برای نبردهای نزدیک را فراهم می‌کنند.

جمع‌بندی: تکنولوژی پیروز میدان است

قبل از آنکه خلبانان یکدیگر را ببینند، هواپیماهای آن‌ها از قبل در فضای نامرئی سیگنال‌ها و هدف‌گیری در حال نبرد هستند.

می‌دانیم که F-14 Tomcat یک برگ برنده بزرگ دارد: موشک دوربرد Phoenix. خلبان تایفون باید اول حمله کند، رادار را برای چند ثانیه با حداکثر توان روشن کند، هدف را با یک پالس کوتاه علامت‌گذاری کرده و سپس هدایت موشک را به Meteor دارای موتور رمجت واگذار کند. چند ثانیه بعد، فرستنده را کاملاً خاموش کرده و اجازه می‌دهد موشک به صورت خودکار مسیرش را دنبال کند.

در مقابل، Phoenix باید مسیر خود را از میان طعمه‌های متعدد، نویز دیجیتال و هدفی که در حال تغییر ارتفاع و مسیر است پیدا کند تا به هدف برسد.

وقتی موشک قدیمی Tomcat به مرحله هدایت فعال می‌رسد، می‌بیند که جستجوگر آن در محاصره اختلالگرها بوده و هدف هم از محور دید خارج شده است. در همین حال، Meteor با سرعتی بیش از ۳ ماخ به سمت هدف می‌تازد و موتور آن تا مراحل پایانی پرواز همچنان روشن است.

با این حال، هنوز هم احتمال دارد که نسخه‌های جدیدتر Tomcat بتوانند مبارزه خوبی ارائه دهند. همان‌طور که داگ «بوگ» دِنّنی، مربی سابق تاپ گان و مربی آموزش افسر رادار F-14 /Super Hornet گفته است:

موشک AIM-54C+ یک جستجوگر فوق‌العاده با ترفندهای پردازش دیجیتال داشت که واقعاً شگفت‌انگیز بود و با یک رادار فعال بزرگ در نوک و توان خروجی بالا، می‌توانست از فاصله زیاد فعال شود و به تامکت اجازه دهد که بچرخد (با سرعت ماخ ۲ چرخش بزرگی است!) و از منطقه فرار کند… احتمالاً قبل از اینکه Meteor بتواند به آن برسد.

برخورد نزدیک: نبرد چاقویی با جت‌های مافوق صوت

اگر Tomcat از نبرد راه دور جان سالم به در برده و وارد نبرد نزدیک شود، اختلاف نسل هواپیماها بیش از هر جای دیگری آشکار می‌شود.

بال‌های کانارد دلتای تایفون و کنترل‌های پرواز دیجیتال تقویت‌شده، اجازه می‌دهند که این جنگنده پیچ و تاب‌های ۹G را با حداقل از دست رفتن انرژی انجام دهد. در مقابل، تامکت که بال‌های متغیرش اکنون کاملاً به سمت جلو هستند، نمی‌تواند بیش از چند G را برای مدت طولانی تحمل کند، چون طراحی آن مربوط به دهه ۱۹۶۰ است و خطر تنش بیش از حد ساختاری وجود دارد.

هر ترمز شدید برای شلیک دقیق، باعث کند شدن F-14 می‌شود و دو خروجی آتشین موتور F110 درست جایی ظاهر می‌شوند که سنسور مادون قرمز PIRATE تایفون به دنبال آن‌هاست. سیستم هدایت با کلاهخود تایفون به خلبان اجازه می‌دهد از میان قاب شیشه کابین نگاه کند، موشک IRIS-T را خارج از دید قفل کند و حتی در G بالا شلیک نماید.

اگر این دوئل به دور دوم برسد، تایفون همچنان برتری دارد. حتی با یک خلبان، به دلیل ادغام داده‌های حسگری، آن‌ها کمتر تحت فشار هستند. راندمان سوختی به این جنگنده اروپایی برتری دوچندانی می‌دهد زیرا پس‌سوزها کمتر استفاده می‌شوند و مقطع راداری کوچک‌تر اجازه می‌دهد که جنگنده‌های پشتیبانی یا E-2 Hawkeye که در فاصله‌های دور قرار دارند، نتوانند از تامکت حمایت کنند.

با وجود نوستالژی بال‌های متغیر و عشق «تاپ گان»، تایفون چیزی بسیار تعیین‌کننده‌تر ارائه می‌دهد: دو دهه پیشرفت در حسگرها، پردازش داده‌ها، آیرودینامیک و جنگ الکترونیک.

با وجود کمبودهای Tomcat در عصر مدرن، این جنگنده هنوز اعتماد خلبانان خود را دارد. جان تارتاگلیونه، خلبان بازنشسته نیروی دریایی که هم با F-14 و هم F-18 پرواز کرده، به National Security Journal گفته است:

هورنت بسیار چابک‌تر از تامکت بود، اما برد، پایداری و سرعت تامکت را نداشت. اما اگر بخواهم وارد نبرد شوم، ترجیح می‌دهم در تامکت باشم. من و افسر رادار تیم فوق‌العاده‌ای بودیم. داشتن یک جفت چشم اضافی بسیار ارزشمند است. یک بعدازظهر، من و کمک خلبانم با دو MIG23 لیبیایی درگیر شدیم. در طول درگیری، یکی از میگ‌ها را گم کردم. در حالی که چشمانم روی میگ جلویی بود، می‌دانستم که افسر رادار می‌تواند کمک کند تا میگ دیگر را پیدا کنم. آن جفت چشم اضافی وقتی اوضاع کاملاً از کنترل خارج می‌شود، بی‌قیمت است.