چرا دونالد ترامپ به دنبال بازپس گرفتن پایگاه هوایی بگرام از طالبان است؟

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، تهدیدی جدی علیه طالبان مطرح کرد و گفت که اگر آن‌ها پایگاه هوایی بگرام را به آمریکا بازنگردانند، «اتفاقات بدی» رخ خواهد داد. ترامپ این اظهارات را شنبه شب و پس از چندین روز صحبت در مورد بازپس‌گیری این پایگاه در افغانستان، بیان کرد.

ترامپ در شبکه اجتماعی تروث سوشال می‌نویسد:

اگر افغانستان پایگاه هوایی بگرام را به کسانی که آن را ساخته‌اند، یعنی ایالات متحده آمریکا، بازنگرداند، اتفاقات بدی رخ خواهد داد!!! رئیس‌جمهور دونالد جان ترامپ.

این پایگاه زمانی مرکز کلیدی جنگ ۲۰ ساله آمریکا علیه طالبان و القاعده بود. پس از آنکه جو بایدن، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا، دستور خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان را در اوت ۲۰۲۱ صادر کرد، بگرام خیلی زود به دست طالبان افتاد.

ارتش آمریکا در هنگام خروج، میلیون‌ها تجهیزات شامل سلاح، خودرو و دیگر وسایل نظامی را در بگرام و نقاط دیگر افغانستان رها کرد. اکنون تمام این تجهیزات در اختیار طالبان است که پس از فروپاشی دولت مورد حمایت آمریکا، کنترل کامل کشور را در دست دارد. ترامپ همچنین اعلام کرده که علت درخواستش برای بازپس‌گیری بگرام، نزدیکی آن به مناطقی است که چین در آنجا کلاهک‌های هسته‌ای تولید می‌کند. او به روزنامه دیلی‌میل می‌گوید:

ما در تلاشیم آن را پس بگیریم. این پایگاه یک ساعت با مکانی که چین سلاح‌های هسته‌ای تولید می‌کند فاصله دارد.

هنوز مشخص نیست که ترامپ دقیقاً به کدام محل اشاره دارد، اگرچه بی‌بی‌سی در جولای گزارش داد که یک سایت آزمایش هسته‌ای در شمال غرب چین وجود دارد که ۲,۰۰۰ کیلومتر با بگرام فاصله دارد.

یک مقام سابق آمریکایی به رویترز گفت که بازپس‌گیری بگرام در واقع می‌تواند به معنای تهاجم مجدد به افغانستان باشد، زیرا برای نگهداری مناسب این پایگاه بیش از ۱۰ هزار سرباز نیاز است. این مقام ناشناس توضیح داد که نیروها باید تعمیرات پرهزینه‌ای روی پایگاه انجام دهند، تجهیزات آن را تأمین کنند و یک محیط امنیتی گسترده برای جلوگیری از حملات موشکی ایجاد نمایند. او همچنین افزود که هیچ برنامه عملیاتی فعالی برای بازپس‌گیری بگرام وجود ندارد: «فکر نمی‌کنم این کار به‌صورت واقعی امکان‌پذیر باشد.»

ترامپ پیشنهاد داده که اگر طالبان با این درخواست موافقت کند، آمریکا می‌تواند کنترل پایگاه را به دست گیرد، اما هنوز مشخص نیست این امر چگونه یا اصلاً تحقق پیدا خواهد کرد یا خیر. کارشناسان به رویترز می‌گویند حتی اگر طالبان با اشغال مجدد بگرام توسط آمریکا موافقت کند، پایگاه باید از حمله گروه‌های تروریستی مستقر در افغانستان، از جمله داعش و القاعده محافظت شود. همچنین این پایگاه در معرض حملات موشکی ایران قرار دارد؛ کشوری که در ژوئن گذشته به یک پایگاه آمریکایی در قطر حمله کرد (پس از حمله آمریکا به تاسیسات هسته‌ای ایران). یک مقام سابق ارشد دفاعی آمریکا می‌گوید: «فکر نمی‌کنم حضور در آنجا مزیت نظامی خاصی داشته باشد؛ ریسک‌های آن بیشتر از مزایایش هستند.»

ترامپ همواره از بایدن به خاطر خروج ناشیانه از افغانستان انتقاد کرده؛ او به ویژه بر عملیات انتحاری که ۱۳ نظامی آمریکایی و بیش از ۱۷۰ غیرنظامی افغان را کشت، اشاره می‌کند. این حمله در ۲۶ اوت ۲۰۲۱ در فرودگاه بین‌المللی حامد کرزای در کابل رخ داد. یک بمب‌گذار انتحاری وابسته به داعش شاخه خراسان که شاخه‌ای از گروه داعش در افغانستان و پاکستان است، یک کمربند انفجاری را نزدیک دروازه ایبی گیت، ورودی فرودگاه، منفجر کرد.

این منطقه، اصلی‌ترین جا برای تخلیه افغان‌ها و دیگر خارجی‌هایی بود که قصد فرار از کشور را داشتند. ترامپ در کنفرانس خبری روز پنج‌شنبه با کی‌یر استارمر، نخست‌وزیر بریتانیا، خروج نیروها را «فاجعه کامل» توصیف کرد. در دوره اول ریاست‌جمهوری خود، ترامپ توافقی با طالبان در دوحه، قطر امضا کرد که طبق آن، نیروهای آمریکایی باید تا اول می ۲۰۲۱ کاملاً خارج می‌شدند. بایدن پس از پیروزی در انتخابات بعدی به این توافق پایبند بود، اما مهلت خروج را به ۳۱ اوت منتقل کرد؛ همان تاریخی که نیروها رسماً افغانستان را ترک کردند.

پایگاه هوایی بگرام کجاست؟

این پایگاه در ولایت پروان، حدود ۴۰ تا ۵۰ کیلومتری شمال کابل (پایتخت افغانستان) و ۱۱ کیلومتری جنوب غربی شهر چاریکار (مرکز ولایت پروان) واقع شده است. این موقعیت جغرافیایی سبب شده تا بگرام نه تنها دسترسی سریع به کابل و مناطق مرکزی افغانستان داشته باشد، بلکه به دلیل نزدیکی به مرز‌های چین و آسیای میانه، یک موقعیت راهبردی بی‌نظیر برای عملیات‌های نظامی در نظر گرفته شود. همین موقعیت ویژه، این پایگاه را به یکی از مهم‌ترین مراکز نظامی آمریکا و ناتو در طول دو دهه حضورشان در افغانستان تبدیل کرد.

بگرام که حدود ۷۷ کیلومتر مربع مساحت دارد، به یکی از بزرگ‌ترین پایگاه‌های نظامی افغانستان تبدیل شده است.

پایگاه هوایی بگرام چه زمانی ساخته شد؟

پایگاه هوایی بگرام در دهه ۱۹۵۰ میلادی با کمک شوروی سابق ساخته شد و زیربنای اصلی آن در دهه ۱۹۸۰ توسعه یافت. در ابتدا هدف از ساخت آن، تقویت زیرساخت‌های نظامی افغانستان در دوران جنگ سرد بود. اما با گذشت زمان، این پایگاه بار‌ها میان قدرت‌های مختلف دست‌به‌دست شد. در دهه ۱۹۸۰ و در جریان جنگ افغانستان با شوروی، بگرام پایگاه اصلی نیرو‌های شوروی بود. پس از خروج شوروی، این پایگاه در دهه ۱۹۹۰ به صحنه نبرد میان گروه‌های داخلی افغانستان تبدیل گشت و در نهایت با حمله ایالات متحده پس از حوادث ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱، تحت کنترل ارتش آمریکا درآمد.

پس از حمله آمریکا به افغانستان در سال ۲۰۰۱، پایگاه هوایی بگرام به مرکز فرماندهی اصلی عملیات نظامی تبدیل گشت. ناگفته نماند که این پایگاه امکانات گسترده‌ای داشت؛ از باند‌های پرواز بزرگ برای هواپیما‌های جنگی و ترابری گرفته تا زندان‌هایی که بار‌ها به دلیل نقض حقوق بشر مورد انتقاد قرار گرفتند. از تجهیزات این پایگاه می‌توان به ۳ آشیانه بزرگ هواپیما، یک برج کنترل، چندین ساختمان پشتیبانی و امکانات لجستیکی پیشرفته (مانند مخازن سوخت و تعمیرگاه‌ها) اشاره کرد.

بسیاری از عملیات‌های مهم علیه طالبان و القاعده از همین پایگاه برنامه‌ریزی و اجرا می‌شد. در واقع، بگرام قلب تپنده حضور نظامی ایالات متحده در افغانستان بود و به همین دلیل در حافظه تاریخی مردم این کشور جایگاه پررنگی دارد.

خروج نیرو‌های آمریکایی و سقوط پایگاه هوایی بگرام

در ژوئیه ۲۰۲۱، ایالات متحده بدون اطلاع قبلی به نیرو‌های افغان، به‌طور ناگهانی پایگاه هوایی بگرام را تخلیه کرد. این اقدام، ضربه‌ای سنگین به ارتش افغانستان وارد کرد؛ چرا که این کشور یکی از مهم‌ترین مراکز لجستیکی و نظامی خود را از دست داد. چند هفته بعد، با پیشروی سریع طالبان، پایگاه به دست آن‌ها افتاد. این اتفاق یکی از نشانه‌های اصلی فروپاشی دولت افغانستان و سقوط کابل بود. همانطور که پیشتر نیز اشاره کردیم، خروج ناگهانی آمریکا از بگرام، بار‌ها مورد انتقاد سیاستمداران آمریکایی از جمله دونالد ترامپ قرار گرفت.

پایگاه هوایی بگرام در دوران طالبان

طالبان همواره پس از تصرف بگرام، از آن به عنوان یک پیروزی یاد می‌کند. طالبان تلاش کرده از زیرساخت‌های باقی‌مانده برای مقاصد خود بهره ببرد؛ هرچند بخش بزرگی از تجهیزات پیشرفته یا توسط نیرو‌های آمریکایی تخریب شد یا به جا‌های دیگر منتقل گردید.

با این حال، حضور طالبان در بگرام نشان‌دهنده تغییر بزرگ در موازنه قدرت افغانستان است. برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که چین و روسیه نیز علاقه‌مند به همکاری با طالبان برای بهره‌برداری از موقعیت راهبردی این پایگاه هستند.

چین، روسیه یا آمریکا؛ چه کسی در رقابت برای سلطه بر جهان پیروز می‌شود؟