بازگشت اسید معده یا ریفلاکس اسید یکی از شایع‌ترین مشکلات گوارشی است که میلیون‌ها نفر را درگیر کرده و می‌تواند زندگی روزمره را به‌شدت مختل کند. این بیماری تنها به سوزش سر دل محدود نمی‌شود و علائم گسترده‌تری از جمله درد گلو، مشکل در بلع و حتی خطر ابتلا به سرطان مری را به‌همراه دارد. تجربه بیست‌ساله یک بیمار نشان می‌دهد که بی‌توجهی به علائم و درمان ناکافی، پیامدهای جدی به‌دنبال خواهد داشت.
تجربه طولانی‌مدت یک بیمار از ریفلاکس اسید
پائولا گریستی بیش از بیست سال از ریفلاکس اسید رنج می‌بُرد. شب‌ها از شدت سوزش به‌سختی نفس می‌کشید و درد آن‌قدر شدید بود که احساس می‌کرد معده‌اش آتش گرفته است. علائم او شامل سوزش سر دل مکرر، گلودرد، گرفتگی صدا و بازگشت غذا به دهان پس از صرف وعده‌ها بود.
او سال‌ها داروهای تجویزشده توسط پزشک را مصرف کرد، اما تأثیر آن‌ها کاهش یافت و علائم شدیدتر شد. در نهایت پزشکان تشخیص دادند که او علاوه بر ریفلاکس اسید، دچار فتق هیاتال (hiatus hernia) و مری بارت (Barrett’s oesophagus) نیز هست؛ عارضه‌ای که خطر سرطان مری را افزایش می‌دهد.
مکانیسم و علت‌های اصلی ریفلاکس اسید
ریفلاکس اسید زمانی رخ می‌دهد که دریچه تحتانی مری که وظیفه دارد مسیر یک‌طرفه میان مری و معده را کنترل کند، به‌درستی عمل نکند و اجازه دهد اسید معده به سمت مری بازگردد. این بازگشت باعث تحریک و التهاب دیواره مری می‌شود و احساس سوزش سر دل یا درد در ناحیه قفسه سینه را به‌وجود می‌آورد.
یکی از دلایل شایع ضعف این دریچه، فتق هیاتال است؛ حالتی که بخشی از معده از طریق دیافراگم به سمت قفسه سینه جابه‌جا می‌شود. اضافه‌وزن نیز از دیگر عوامل مهم به‌شمار می‌آید، زیرا فشار مضاعفی بر معده وارد می‌کند و احتمال بازگشت اسید را افزایش می‌دهد.
در دوران بارداری نیز رحمِ در حال رشد می‌تواند فشار بیشتری بر معده و دریچه وارد کند و علائم را تشدید کند. علاوه بر این، نوع مواد غذایی مصرفی نقش قابل توجهی دارد. غذاهای چرب باعث می‌شوند معده دیرتر تخلیه شود و در نتیجه محتویات اسیدی مدت طولانی‌تری در معده باقی بماند.
غذاهای تند که اغلب حاوی ترکیبی به نام کپسایسین هستند، می‌توانند مری ملتهب را بیشتر تحریک کرده و احساس سوزش سر دل را شدیدتر کنند. مصرف الکل و دخانیات نیز از دیگر عوامل مؤثر در بروز یا تشدید ریفلاکس اسید است. همچنین مصرف برخی داروها مانند داروهای ضدالتهابی نظیر ایبوپروفن می‌تواند به تحریک پوشش معده منجر شود و علائم شبیه به ریفلاکس ایجاد کند.
علائم شایع و پنهان
علائم ریفلاکس اسید بسیار متنوع است:
سوزش سر دل
بازگشت غذا یا مایع اسیدی به دهان
مزه تلخ یا ترش در دهان
نفخ، آروغ، سکسکه و حالت تهوع
مشکل در بلع
علاوه بر این، علائمی موسوم به «ریفلاکس خاموش» شامل سرفه مزمن، گرفتگی صدا، گلودرد و حتی اختلال تنفسی نیز گزارش شده است. این علائم کمتر شناخته شده‌اند اما شیوع بالایی دارند.
پیامدهای بلندمدت
ریفلاکس درمان‌نشده می‌تواند عوارض جدی به‌دنبال داشته باشد. التهاب و آسیب مکرر مری (اِزوفاژیت) گاه به زخم و خونریزی منجر می‌شود. برخی بیماران دچار مری بارت می‌شوند که در درصد کمی از موارد به سرطان مری پیشرفت می‌کند.
روش‌های تشخیص و نوآوری‌ها
روش استاندارد برای بررسی آسیب‌های مری، آندوسکوپی است. با این حال این روش تهاجمی و نیازمند مراجعه به مراکز تخصصی است. اخیراً آزمایش نوینی به نام «اسفنج روی نخ» (Cytosponge) معرفی شده که توسط تیمی به سرپرستی پروفسور ربکا فیتزجرالد توسعه یافته است.
در این روش بیمار کپسولی حاوی اسفنج کوچک را می‌بلعد، کپسول در معده باز می‌شود و سپس با کشیدن نخ، سلول‌های مری جمع‌آوری می‌شوند. این آزمایش ساده‌تر، سریع‌تر و برای غربالگری در جامعه بسیار کاربردی است.
درمان و مدیریت ریفلاکس اسید
درمان اولیه معمولاً با داروهای مهارکننده پمپ پروتون (PPIs) مانند لانسوپرازول انجام می‌شود که تولید اسید معده را کاهش می‌دهند.
با این حال دارو همیشه کافی نیست و تغییر سبک زندگی اهمیت زیادی دارد:
پرهیز از غذاها و نوشیدنی‌های محرک
خوردن وعده‌های کوچک‌تر و اجتناب از خوردن دیرهنگام
کاهش وزن در صورت اضافه‌وزن
استفاده از بالش مخصوص برای بالا بردن سر هنگام خواب
ثبت دفترچه غذایی برای شناسایی محرک‌های شخصی
جمع‌بندی
ریفلاکس اسید تنها یک ناراحتی ساده نیست و می‌تواند زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهد و حتی به سرطان منجر شود. آگاهی از علائم، تشخیص زودهنگام و پایبندی به درمان‌های پزشکی و تغییر سبک زندگی، کلید مدیریت مؤثر این بیماری است.
بدون نظر