تولید تخمک انسانی از سلول‌های پوست؛ امکان تولد نوزاد بدون مادر ممکن شد!

ناباروری یک مشکل جهانی است که میلیون‌ها نفر را درگیر کرده و اغلب ناشی از مشکلاتی در تخمک است. اکنون، دانشمندان گام بسیار مهمی در این مسیر برداشته‌اند تا به بسیاری از زنانی که توانایی باروری ندارند، کمک کنند تا بتوانند فرزندانی با ژنتیک خود داشته باشند.

محققان دانشگاه بهداشت و علوم اورگان برای اولین بار موفق شده‌اند که تخمک‌های قابل باروری را از سلول‌های پوست انسان تولید کنند. اگرچه هنوز انجام تحقیقات بیشتری برای تأیید ایمنی و کارایی این روش پیش از شروع آزمایش‌های بالینی لازم است، اما متخصصان این کشف را یک «پیشرفت بزرگ» ارزیابی کرده‌اند.

پروفسور ریچارد اندرسون، معاون مرکز MRC برای بهداشت باروری در دانشگاه ادینبرو، که در این پژوهش نقشی نداشته، بیان کرد که:

بسیاری از بانوان به دلیل از دست دادن تخمک‌های خود، که می‌تواند دلایلی مانند درمان سرطان داشته باشد، نمی‌توانند خانواده تشکیل دهند. توانایی ساخت تخمک‌های جدید، دستاورد عظیمی خواهد بود. این تحقیق نشان داده که می‌توان از اطلاعات ژنتیکی سلول‌های پوست برای تولید یک سلول مشابه تخمک استفاده کرد که تعداد کروموزوم‌های صحیح برای باروری و تبدیل شدن به جنین را دارد. اگرچه نگرانی‌های ایمنی بسیار مهمی وجود دارد، اما این مطالعه گامی رو به جلو برای کمک به زنانی است که می‌خواهند فرزندانی با ژنتیک خودشان داشته باشند.

برای برخی از زوج‌هایی که در باردار شدن مشکل دارند، روش لقاح آزمایشگاهی (IVF) می‌تواند یک راهکار باشد. در این درمان، تخمک‌ها در آزمایشگاه با اسپرم لقاح داده می‌شوند و جنین به رحم زن منتقل می‌گردد. اما اگر خود تخمک دچار مشکل باشد، ممکن است که IVF مؤثر نباشد.

بر اساس مطالعات قبلی، روشی به نام «انتقال سلول‌های سوماتیک» می‌تواند به عنوان یک گزینه جایگزین در نظر گرفته شود. این فرآیند به این صورت است که هسته یکی از سلول‌های خود بیمار (مانند سلول پوست) به یک تخمک اهدایی که هسته‌اش خارج شده، منتقل می‌شود تا آن سلول بتواند به یک تخمک عملکردی تبدیل شود.

با این حال، در حالی که تخمک‌های طبیعی نصف تعداد کروموزوم‌های معمول (یک مجموعه ۲۳ تایی) را دارند، سلول‌هایی که از پوست ساخته می‌شوند، دو مجموعه کروموزوم ( مجموعاً ۴۶ کروموزوم) دارند. بدون انجام هیچ کاری، این موضوع باعث می‌شود که تخمک‌های تولیدشده یک مجموعه کروموزوم اضافی داشته باشند. تاکنون روشی برای حذف این مجموعه اضافی در موش‌ها ایجاد و آزمایش شده، ولی هنوز روی انسان‌ها امتحان نشده است.

تیم تحقیقاتی در پژوهش جدید خود، این مشکل را با القای فرآیندی که «میتومیوز» نامیده‌اند، حل کردند. محققان در بیانیه‌ای توضیح داده‌اند:

[میتومیوز] تقسیم سلولی طبیعی را تقلید می‌کند و باعث می‌شود که یک مجموعه کروموزوم حذف شود و در نتیجه یک گامت (سلول جنسی) فعال باقی بماند.

در جریان آزمایش‌ها، محققان توانستند با استفاده از این فرآیند ۸۲ تخمک سالم را تولید کنند که سپس در آزمایشگاه بارور شدند. تقریباً ۹ درصد از این تخمک‌ها به مرحله بلاستوسیست (مرحله خاصی از رشد جنین) رسیدند. با این حال، محققان بلاستوسیست‌ها را پس از این مرحله کشت ندادند که این زمان مصادف با زمانی است که معمولاً در درمان IVF به رحم منتقل می‌شوند.

با وجود اینکه این یافته‌ها امید تازه‌ای به زنانی می‌دهد که مشکلات تخمک دارند تا بتوانند فرزندانی با ژنتیک خودشان داشته باشند، اما کارشناسان به چندین نقص در این مطالعه اشاره کرده‌اند. نکته مهم این است که بخش عمده‌ای از آن‌ها (۹۱ درصد) پس از لقاح، رشد نکرده و متوقف شدند. علاوه بر این، در تعدادی از بلاستوسیست‌ها اختلالات کروموزومی مشاهده شد.

با این حال، متخصصان این پژوهش را «اثبات یک مفهوم هیجان‌انگیز» نامیده‌اند. پروفسور یینگ چونگ، استاد پزشکی باروری در دانشگاه ساوتهمپتون، که در این تحقیق دخالتی نداشته، گفته است:

این نوآوری که میتومیوز نام دارد، اثبات یک مفهوم هیجان‌انگیز است. در عمل، پزشکان با افراد بیشتری مواجه می‌شوند که نمی‌توانند از تخمک‌های خود استفاده کنند که اغلب به دلیل افزایش سن یا مشکلات پزشکی است. اگرچه این یک کار آزمایشگاهی در مراحل بسیار ابتدایی است، اما در آینده می‌تواند درک ما از ناباروری و سقط جنین را متحول کند و شاید روزی راه را برای تولید سلول‌های شبه‌تخمک یا شبه‌اسپرم برای افرادی که هیچ گزینه دیگری ندارند، باز کند.