آسانسورها یکی از اختراعات عصر صنعتی هستند که حرکت بین طبقات را آسان کرده‌اند، اما وجود آینه در فضای کوچک آن‌ها همیشه جالب است. آینه آسانسور تنها یک عنصر تزئینی نیست؛ روان‌شناسان و مهندسان می‌گویند که آینه‌ها به کاهش حس تنگنا، افزایش امنیت و حتی کوتاه‌تر شدن زمان انتظار کمک می‌کنند.
تاریخچه آسانسور و نقش آینه‌ها
پیشینه آسانسور به زمان‌های بسیار دور بازمی‌گردد. منابع علمی نشان می‌دهند نمونه‌های اولیه این دستگاه‌ها حدود ۳۳۶ سال پیش از میلاد وجود داشته و عمدتاً برای حمل کالا و مصالح سنگین به کار می‌رفتند. حرکت این سکوهای ابتدایی با طناب و نیروی انسانی انجام می‌شد و به‌دلیل نبود ایمنی، شکست کابل‌ها گاهی به حوادث مرگبار می‌انجامید.
در قرن نوزدهم، الیشا اوتیس با اختراع ترمز ایمنی برای نخستین بار امکان متوقف کردن کابین در صورت پارگی کابل را فراهم کرد؛ همین نوآوری بود که راه را برای استفاده آسانسور مسافربر در ساختمان‌های مرتفع هموار کرد.
با گسترش ساختمان‌های بلند و رواج آسانسورهای کابینی، مشکل جدیدی ظهور کرد: افراد در فضای کوچک و بسته کابین احساس ناراحتی یا ترس داشتند. از آنجا که کابین‌های فلزی کوچک و درهای بسته می‌توانستند باعث بروز اضطراب، تپش قلب و دیگر علائم کلاستروفوبیا شوند، مهندسان برای کاهش این احساس دو راه‌حل را بررسی کردند: افزایش سرعت حرکت و کاهش زمان حضور یا استفاده از آینه‌ها برای تغییر ادراک بصری.
افزایش سرعت نیازمند اصلاحات پرهزینه و گاه ناممکن بود، اما افزودن یک آینه ساده می‌توانست با ایجاد توهم فضای بیشتر و فراهم کردن نوعی حواس‌پرتی، این اضطراب را کاهش دهد. نتیجه این رویکرد موفق بود و به‌تدریج آینه‌ها به یکی از عناصر ثابت طراحی آسانسور تبدیل شدند.
کاهش حس تنگنا و ترس از فضای بسته
یکی از مهم‌ترین دلایل وجود آینه در آسانسور، کمک به افرادی است که از فضای بسته یا ارتفاع می‌ترسند. بسته بودن درها و کوچک بودن کابین می‌تواند باعث شود برخی افراد دچار تپش قلب، عرق کردن دست‌ها یا احساس خفگی شوند. آینه با ایجاد توهم بصری فضای بیشتر، باعث می‌شود کابین کمتر بسته و تنگ به نظر برسد و به این ترتیب سطح اضطراب و ترس کاهش می‌یابد.
گزارش‌ها نشان می‌دهد که این راهکار برای کسانی که از کلاستروفوبیا (claustrophobia) رنج می‌برند مفید است؛ افراد با دیدن انعکاس خود یا محیط احساس می‌کنند فضای پیرامون گسترده‌تر است و راحت‌تر می‌توانند چند ثانیه حرکت بین طبقات را تحمل کنند.
علاوه بر بزرگ‌نمایی فضا، آینه نوعی سرگرمی ایجاد می‌کند و ذهن افراد را از تمرکز روی ترس منحرف می‌سازد. پژوهش‌ها نشان می‌دهد زمانی که انسان مشغول کاری است یا چیزی برای نگاه کردن دارد، زمان کوتاه‌تر به نظر می‌رسد و اضطراب کمتر می‌شود. به همین دلیل، تولیدکنندگان آسانسور ترجیح دادند به جای افزایش سرعت حرکت یا تغییرات پیچیده مکانیکی، با افزودن آینه حس تنگنا را کاهش دهند و تجربه استفاده از آسانسور را برای افراد دارای کلاستروفوبیا قابل تحمل‌تر کنند.
افزایش امنیت و کنترل دید
در آسانسورهای عمومی ممکن است در هر لحظه چند نفر حضور داشته باشند و فضای محدود باعث شود که افراد نتوانند حرکات یکدیگر را به‌خوبی مشاهده کنند. وجود آینه در کابین، دید شما را به تمام فضای داخلی گسترش می‌دهد و اجازه می‌دهد بدون چرخاندن بدن حرکات دیگران را زیر نظر داشته باشید. این موضوع احساس امنیت را بیشتر می‌کند و به گفته کارشناسان می‌تواند احتمال وقوع رفتارهای مجرمانه مانند سرقت یا تماس ناخواسته را کاهش دهد.
در مقاله‌ای علمی توضیح داده شده که آینه‌ها امکان می‌دهند افراد دست‌ها و صورت سایر مسافران را ببینند و این موضوع احساس امنیت را افزایش می‌دهد. همین موضوع باعث شده برخی شرکت‌های فعال در حوزه ایمنی آسانسور آینه را یکی از مهم‌ترین تجهیزات برای کاهش تهدیدات بدانند.
دسترسی و پشتیبانی از افراد دارای معلولیت
دلیل دیگری که کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد، نقش آینه‌ها در افزایش دسترسی است. بسیاری از آسانسورهای کوچک امکان چرخش برای ویلچر را ندارند و فرد باید به عقب وارد یا خارج شود. در ژاپن که از پیشگامان طراحی دسترس‌پذیر است، آینه‌ها به‌طور هدفمند برای کمک به افراد در صندلی چرخ‌دار به داخل کابین‌ها اضافه شدند تا بتوانند فضای پشت سر خود را ببینند و بدون برخورد با دیگران یا دیوار، به‌راحتی حرکت کنند.
منابع علمی دیگر نیز تأیید می‌کنند که این آینه‌ها به کاربران ویلچر کمک می‌کنند مسیر خود را در کابین‌های کوچک تشخیص دهند و امکان جابه‌جایی وسایل بزرگ مانند میز یا دستگاه‌های سنگین را نیز فراهم می‌کنند. بنابراین، آینه‌ها نقشی فراتر از ایجاد حواس‌پرتی داشته و در خدمت طراحی فراگیر و حقوق افراد دارای معلولیت نیز هستند.
سرگرمی و گذران زمان
وقتی افراد در یک کابین کوچک منتظر بالا یا پایین رفتن هستند، ثانیه‌ها طولانی‌تر به نظر می‌رسد. روان‌شناسان می‌گویند زمان بی‌فعالیت، طولانی‌تر از زمانی احساس می‌شود که فرد کاری برای انجام‌دادن دارد. اینجاست که آینه آسانسور به کمک می‌آید؛ مسافران می‌توانند لحظاتی را صرف مرتب کردن ظاهر یا نگاهی گذرا به حرکات دیگران کنند و همین سرگرمی کوچک باعث می‌شود مسیر کوتاه‌تر به نظر برسد.
گزارش‌ها نشان می‌دهد که افزودن آینه در کابین آسانسور یا حتی لابی انتظار، حس منفی ناشی از انتظار را کاهش می‌دهد و شکایت‌ها را کمتر می‌کند.
کاربردهای جانبی و زیبایی‌شناختی
علاوه بر دلایل روان‌شناختی و ایمنی، آینه‌ها به دلایل دیگری هم محبوب‌اند. بسیاری از کاربران از آینه آسانسور برای آخرین بررسی سر و وضع قبل از ورود به یک جلسه یا ساختمان استفاده می‌کنند؛ این موضوع در منابع علمی نیز به‌عنوان یکی از مزایای جانبی ذکر شده است. در ضمن، نورپردازی آسانسور با وجود آینه‌ها بهتر منعکس می‌شود و فضای کوچک را روشن‌تر می‌کند.
بدون نظر