داستان رابین هود همواره یکی از جذاب‌ترین روایت‌های فولکلور غرب بوده است؛ قهرمانی که در برابر بی‌عدالتی می‌ایستد و از ثروتمندان می‌گیرد تا به نیازمندان بدهد. با این حال بررسی‌های تاریخی نشان می‌دهد که شخصیت رابین هود آمیزه‌ای از اشاره‌های ادبی، افسانه‌های کهن و نام چند شخصیت واقعی در قرون میانه است. این مقاله با مرور شواهد تاریخی، شخصیت‌های الهام‌بخش و جایگاه او در فرهنگ معاصر، نشان می‌دهد که چگونه این قهرمان خیالی توانست قرن‌ها در حافظه جمعی باقی بماند.
پیشینه تاریخی و نخستین اشاره‌ها
قدیمی‌ترین اشاره‌های مکتوب به شخصیتی مشابه رابین هود، به آثار جفری چاوسر، شاعر و فیلسوف برجسته انگلیسی برمی‌گردد؛ جایی که او از «روبین شوخ‌طبعی که در جنگل بازی می‌کرد» یاد می‌کند. این اشاره نشان می‌دهد که حتی در قرن چهاردهم میلادی، نام رابین هود میان مردم شناخته شده و در قالب داستان‌های شفاهی رواج داشته است.
برخی پژوهشگران، ریشه‌های این شخصیت را به اسطوره «مرد سبز» نسبت می‌دهند؛ نمادی از باروری و پیوند انسان با طبیعت که نمونه‌های آن در نقش‌برجسته‌ها و تزیینات سنگی قرون وسطی دیده می‌شود.
با این حال، اسناد قرون میانه اطلاعات روشن و یکپارچه‌ای درباره رابین هودِ مشهور ارائه نمی‌دهند و بیشتر به افراد عادی با نام مشابه اشاره دارند. به عنوان نمونه، فردی به نام رابین هود در سال ۱۲۱۶ به قتل متهم شد، اما او اهل گلاسترشر بود، نه ناتینگهام. شخص دیگری با همین نام در شهرستان دورهام ثبت شده که قانون‌مند بود. در کنار این‌ها، یاغی دیگری مشهور به «رابرت اهل وِتربی» در سال ۱۲۲۵ از سوی کلانتر یورکشایر تحت تعقیب قرار گرفت و پس از دستگیری اعدام شد؛ روایتی که با تصویر افسانه‌ای مرگ در بستر همخوانی ندارد.
شکل‌گیری روایت افسانه‌ای
اولین روایت مفصلِ چاپی از رابین هود، بالادی (داستانی منظوم و موزون) با عنوان ماجرای رابین هود و یارانش بود که حدود سال ۱۵۰۰ منتشر شد. این متن هشت‌بخشی با ماجراهای رابین، «جان کوچولو» و «کلانتر ناتینگهام» مخاطب را سرگرم می‌کرد و در پایان، با آمدن پادشاه به جنگل شِروود در لباس مبدل و اعطای عفو سلطنتی به رابین پایان می‌یافت.
همین بالاد یک جمله کلیدی دارد: «او برای مردمان فقیر کارهای بسیاری انجام داد»؛ عبارتی که به گسترش تصور قهرمان عدالت‌خواهی انجامید که از ثروتمندان می‌گیرد تا به فقیران بدهد، بی‌آن‌که سندی قطعی درباره وجود چنین فردی در دست باشد.
کمی بعد، جان میجر، تاریخ‌نگار اسکاتلندی، در کتاب تاریخ بریتانیای کبیر به رابین هود و جان کوچولو اشاره کرد و نوشت که آنها راهزنانی بودند که دارایی ثروتمندان را می‌گرفتند. این نقل‌ها به جاافتادن تصویر «رابین هود واقعی» به‌عنوان نماد عدالت اجتماعی کمک کرد.
مکان‌ها و ادعاهای مرتبط با آرامگاه
در نزدیکی صومعه کرک‌لیز در یورکشایر انگلیس، یادمانی وجود دارد که ادعا می‌شود آرامگاه رابین هود است. این نشان سنگی در عصر ویکتوریا با نرده‌های آهنی محافظت شد، اما اعتبار تاریخی آن محل تردید است و بیشتر به‌عنوان یک ادعای محلی شناخته می‌شود تا شاهدی قطعی بر محل دفن قهرمان افسانه‌ای.
شخصیت‌های واقعی الهام‌بخش
برخی چهره‌های تاریخی ممکن است اجزایی از افسانه را شکل داده باشند و الهام‌بخش روایت‌هایی شوند که بعدها به «رابین هود واقعی» نسبت داده شد.
هِروارد دِ وِیک
قهرمان آنگلوساکسون که پس از فتح انگلستان در سال ۱۰۶۶ توسط نورمن‌ها مقاومت کرد و به‌عنوان شورشیِ برجسته در حافظه رواییِ دوران مطرح شد.
فالک فیتزوارین
یاغیِ مرزهای ولز که بر سر یک دعوای ارثی با حکم پادشاه جان مخالفت کرد و در نهایت در جمع بارون‌هایی قرار گرفت که پادشاه را به امضای منشور کبیر در سال ۱۲۱۵ واداشت.
اوستاسِ راهب
جنگجویی که در پناه جنگل علیه پادشاه جان فعالیت می‌کرد و مانند رابین برای پنهان‌سازی هویت خود از تغییر چهره استفاده می‌کرد. او رهگذران را نگه می‌داشت و اگر در بیان دارایی خود صادق بودند، اجازه می‌داد با اموالشان بروند.
راجر گادبِرد
بر پایه نظریه دیوید بالدوین در کتاب رابین هود: پرده‌برداری از یاغی انگلیسی، او نزدیک‌ترین نمونه به چهره افسانه‌ای است. گادبرد در اواخر قرن سیزدهم در لسترشر، ناتینگهام‌شر و ویلتشر رهبری گروهی را برعهده داشت که دست به سرقت و قتل می‌زدند. او درنهایت با نسبت‌دادن اعمالش به آشوب‌های داخلی، عفو سلطنتی گرفت. با این حال، زمان فعالیت او با دوره روایت‌های مربوط به پادشاهان ریچارد و جان فاصله دارد.
رابین هود در سینما و تلویزیون
در طول قرن اخیر، داستان رابین هود بارها در سینما و تلویزیون بازآفرینی شده است و هر اقتباس تصویری، برداشت تازه‌ای از چهره او ارائه داده است. یکی از معروف‌ترین آنها، فیلم ماجراهای رابین هود (The Adventures of Robin Hood) در سال ۱۹۳۸ با بازی ارول فلین بود که تصویری پرتحرک و قهرمانانه از او به نمایش گذاشت.
در سال ۱۹۹۱، فیلم رابین هود: شاهزاده دزدان (Robin Hood: Prince of Thieves) با بازی کوین کاستنر در نقش رابین و مورگان فریمن ساخته شد. این اثر در سال‌های اخیر دوباره مورد توجه قرار گرفت، زیرا بخشی از آن در کنار «درخت رابین هود» در نورث‌آمبرلند فیلم‌برداری شده بود؛ درختی که در سال ۲۰۲۳ قطع شد.
همچنین فیلم رابین هود (Robin Hood) به کارگردانی ریدلی اسکات در سال ۲۰۱۰ با بازی راسل کرو ساخته شد که واکنش‌های متفاوتی از سوی منتقدان دریافت کرد و برخی لهجه انگلیسی شخصیت اصلی را نامتعارف توصیف کردند.
پیش از این آثار سینمایی، نسخه تلویزیونی دهه ۱۹۵۰ با بازی ریچارد گرین از محبوب‌ترین برداشت‌ها در میان مخاطبان آن زمان بود و در سال‌های اخیر نیز سریال جدید رابین هود با بازی جک پاتن در نقش رابین هود، شان بین در نقش کلانتر و لورن مک‌کوئین در نقش دوشیزه ماریان از طریق پلتفرم پخش آنلاین MGM+ در بریتانیا منتشر شده است.
بدون نظر