زمان مناسب مصرف دارو تأثیر چشمگیری بر میزان جذب، اثربخشی و حتی ایمنی آن دارد. بررسیهای علمی نشان میدهد که وضعیت معده، ساعت زیستی و نوع دارو میتواند تفاوت جدی در عملکرد دارو ایجاد کند.
اهمیت زمانبندی در مصرف دارو
پژوهشها نشان میدهد که حضور یا عدم حضور غذا در معده میتواند pH، سرعت تخلیه معده و میزان دسترسی زیستی داروها را تغییر دهد. این موضوع بهویژه برای داروهایی که جذب حساسی دارند اهمیت زیادی پیدا میکند و در عمل باعث میشود تعیین زمان مناسب مصرف، به یک چالش جدی تبدیل شود.
در چنین شرایطی، «کرونوتراپی» یا زماندرمانی با تکیه بر ریتم شبانهروزی بدن، رویکردی علمی برای افزایش اثربخشی داروها ارائه میدهد.
مطالعات متعدد نشان دادهاند که هماهنگ کردن زمان مصرف دارو با ویژگیهای زیستی فردی، از جمله الگوی خواب و بیداری، میتواند خطر بیماریهای قلبی و عروقی را کاهش دهد. هنگامی که دارو برخلاف الگوی زیستی مصرف میشود، کارایی آن کاهش مییابد و احتمال بروز عوارض افزایش پیدا میکند.
مصرف دارو با معده خالی
بسیاری از داروها باید با معده خالی مصرف شوند تا چیزی مانع جذب آنها نشود. بهطور معمول توصیه میشود این داروها ۳۰ تا ۶۰ دقیقه پیش از غذا یا دو تا سه ساعت پس از غذا مصرف شوند.
عایشه بشیر، داروساز، میگوید که داروهایی با حساسیت جذب بالا در حضور غذا دچار اختلال میشوند. نمونه بارز این دسته، بیسفسفوناتها مانند آلندرونات و ریزدرونات هستند که برای درمان پوکیاستخوان تجویز میشوند. این داروها تنها زمانی بیشترین کارایی را دارند که با معده کاملاً خالی و همراه یک لیوان آب مصرف شوند.
راهنماییهای درمانی تأکید میکنند که بیمار باید پس از مصرف این داروها دستکم نیم ساعت در وضعیت ایستاده یا نشسته بماند تا از بروز سوزش معده جلوگیری شود. دلیل این احتیاط، دسترسی زیستی بسیار پایین این داروهاست؛ بهطوریکه حتی مقدار اندکی کلسیم میتواند جذب آنها را تقریباً متوقف کند.
در صورت بروز سوزش معده، داروی امپرازول نیز باید با معده خالی مصرف شود. مصرف امپرازول حدود نیم ساعت پیش از غذا، بهترین اثر را در کاهش اسید معده دارد، بهویژه در کسانی که سوزش معده شبانه دارند و بهتر است به خطرات داروهای مهارکننده اسید معده آگاه باشید.
داروهای تیروئید مانند لووتیروکسین هم باید هر روز در ساعت مشخص و با معده خالی مصرف شوند. مطالعات نشان دادهاند که مصرف این دارو با غذا میتواند میزان جذب را تا حدود ۶۰ درصد کاهش دهد که در کنترل بیماری اختلال جدی ایجاد میکند.
مصرف دارو همراه غذا
برخی داروها برای محافظت از معده باید همراه غذا مصرف شوند. داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن، اگر با معده خالی استفاده شوند، خطر التهاب، زخم معده و حتی آسیب کبد و کلیه را افزایش میدهند.
دکتر دین اگیت، پزشک عمومی، میگوید که مصرف طولانیمدت این داروها با معده خالی میتواند در نهایت منجر به پریتونیت یا التهاب صفاق شود؛ حالتی که در آن لایه داخلی شکم دچار عفونت میشود و در صورت درماننشدن میتواند زندگی را تهدید کند.
مصرف این داروها همراه غذا نهتنها از بروز مشکلات گوارشی جلوگیری میکند، بلکه در برخی موارد سرعت شکستهشدن آن در معده را کاهش میدهد و اجازه میدهد دارو به روده برسد؛ جایی که بخش اعظم جذب در آن انجام میشود. همچنین خوردن غذا میتواند تهوع، سرگیجه یا ناراحتی معده ناشی از برخی داروها را کاهش دهد.
مصرف دارو پس از شام یا پیش از خواب
پژوهشها نشان میدهد که برخی استاتینها مانند لوواستاتین، که نیمهعمر کوتاهی دارند، بهتر است در شب مصرف شوند. دلیل این موضوع آن است که تولید کلسترول در کبد بیشتر هنگام شب انجام میشود. با مصرف این داروها در شب، دارو دقیقاً در زمانی فعال است که بیشترین مقدار کلسترول در خون وجود دارد.
در مقابل، استاتینهای طولانیاثر مانند آتورواستاتین که با نام لیپیتور نیز شناخته میشود، نیمهعمری تا حدود ۱۹ ساعت دارد. بنابراین بیمار میتواند زمان مصرف را با توجه به برنامه زندگی خود انتخاب کند.
داروهای فشار خون در میان پرمصرفترین داروها هستند. پژوهشگران دانشگاه داندی انگلیس نشان دادهاند که «کرونوتایپ» یا الگوی خواب و بیداری فرد میتواند در میزان اثر دارو مؤثر باشد. افراد سحرخیز، اگر داروی فشار خون را صبح مصرف کنند، کاهش خطر حمله قلبی را تجربه خواهند کرد.
اما مصرف آن در ساعات نامتناسب با الگوی زیستی، میتواند اثر درمانی را کاهش دهد. برخی داروها مانند مهارکنندههای ACE ممکن است در دوز اول باعث سرگیجه شوند، زیرا عروق را گشاد میکنند. به همین دلیل معمولاً توصیه میشود نخستین دوز پیش از خواب مصرف شود.
بتابلوکرها نیز چنین اثری دارند و اغلب آغاز مصرف آنها در شب پیشنهاد میشود تا بیمار کمترین ناراحتی را تجربه کند.
بدون نظر