سفری به دنیای رنگارنگ و اسرار آمیز جزیره هرمز

به بهشت زمین شناسی و پایتخت دلفین های ایران خوش آمدید

به بهشت زمین شناسی و پایتخت دلفین های ایران خوش آمدید

خیلی از هموطنان عاشق ایران و ایرانگردی هنگامی که صحبت از سفر و گردش در ایران می شود، فکر و ذهنشان به سمت و سوی ییلاق های شمال، طبیعت بکر غرب کشور یا شهر هایی مانند اصفهان، یزد، کاشان، کرمان و شیراز می رود. شاید تبلیغات گسترده ای که برای این مقاصد دیدنی گردشگری ایران در چند دهه اخیر انجام گرفته، فضا را برای معرفی بهتر و شایسته نقاط بکر گردشگری ایران تنگ کرده و برخی مکان ها حتی برای عاشقان کشور هم شناخته شده نیست. جزیره رنگارنگ هرمز یکی از نقاط بسیار دیدنی است که بازدید از آن را در نیمه دوم سال ۹۵ به شما توصیه می کنیم.

کشور ما مناطق بکر بسیار زیادی دارد. نمونه اش را می توان در شهر سوخته زابل، شهر زیر زمینی نوش آباد یا غار ۷۰ میلیون ساله چال نخجیر نراق جست و جو نمود که مناطقی دیدنی در روزگار امروز به شمار می روند و جایی همین نزدیکی ها ایران کشور فرصت های بی شمار گردشگری محسوب شده و بیش از ۳۱ هزار اثر در فهرست آثار ملی کشور تا کنون به ثبت رسیده که تنها ۲۱ مورد آن ثبت یونسکو را در کارنامه دارند. صد ها مورد از این ۳۱ هزار اثر ملی، ارزش و جایگاه ثبت جهانی را دارد اما چنین کاری به دلیل محدودیت ارسال پرونده و فرآیند اداری طولانی آن شاید ده ها سال دیگر طول بیانجامد. اما برای مردم ایران مشاهده این آثار جهانی و ملی فوق العاده جذاب، کار سختی نیست و می توان با برنامه ریزی هدفمند، ظرف چند سال بخش قابل ملاحظه ای از ممتاز ترین ظرفیت های گردشگری باستانی، تاریخی و طبیعی کشور را تماشا کرد.

(جزیره هرمز در خیلج همیشه فارس،  یکی از رنگارنگ ترین جزایر جهان است)

گردشگری در ایران همان طور که گفتیم به کاخ ها، موزه ها، مناطق باستانی و تاریخی سراسر کشور اختصاص ندارد. برخی از ظرفیت های اکو توریسم ایران در دنیا کم نظیر و بعضا بی نظیر است و می تواند فرصت های جالبی در اختیار بازدید کنندگان و گردشگران قرار دهد. یکی از مکان هایی که حتما باید در برنامه سفر به خصوص در فصل پاییز و زمستان ۹۵ قرار داد، دیدار از مناطق جنوبی ایران است که در نیمه دوم سال، می تواند یک مقصد خوب و عالی برای طبیعت گردان و عاشقان کشور باشد.

(فرش زیبای طراحی شده با خاک رنگارنگ جزیره هرمز خلیج فارس- ۲۰۱۳)

برای خیلی از کسانی که سفر به جنوب کشور را می پسندند، کیش، قشم، خرمشهر و آبادان نقاطی هستند که در نیمه دوم سال و حتی ایام نوروز، با خیل گردشگران و عاشقان سرزمین های داغ جنوب مواجه می شود. اما در واقع گردشگری جنوب ایران، فقط به آبادان و نخلستان گردی خلاصه نمی گردد. جزیره هرمز قطعا یکی از جذابیت های گردشگری طبیعی کم تر شناخته شده ایران است؛ جایی که جزیره های بیضی شکل که نوعی گنبد نمکی را تشکیل داده، چشمان آگاه و عاشقان طبیعت را به سمت خود جذب می نماید.

جزیره هرمز کجاست؟

(تصویر ماهواره ای گوگل از موقعیت مکانی جزیره هرمز)

جزیره هرمز، جایی است که شاید خیلی شناخته شده نباشد، اما ارزش دیدن برای یک و یا حتی چند بار را دارد. هرمز جزیره های بیضی شکلیست که با مساحت ۴۲ کیلومتری خود در ورودی خلیج همیشه فارس قرار گرفته و شما می توانید از بندر عباس به هرمز سفر کنید. فاصله بین مرکز بندر  عباس تا جزیره هرمز حدودا ۸ کیلومتر است. این جزیره به دلیل دارا بودن موقعیتی راهبردی و قرارگیری در نزدیکی تنگه استراتژیک هرمز، به عنوان کلید خلیج فارس نامیده شده است. به همین خاطر، جزیره هرمز را یکی از مناطق راهبردی، بازرگانی، اقتصادی و امنیتی به شمار می آورند. برای رفتن به جزیره هرمز می توان از لنچ ها و کشتی های گردشگری منطقه استفاده نمود. حتی اگر در قشم هم بودید می توانید با طی مسافتی ۳۵ کیلومتری، خود را به جزیره هرمز برسانید.

املای واژه «هُرمز» برگرفته از کلمات خورموز یا خورموغ به معنی لنگرگاه و بندر ایالت موغستان (میناب) است که به واسطه کثرت استفاده از غلط مشهور امروزه هرمز خوانده می‌شود.

شیخ اجل، خواجه حافظ شیرازی می گوید:

شاه هرموزم ندید و بی سخن صد لطف کرد

شاه یزدم دید و مدحش گفتم و هیچم نداد

در واقع باید اضافه کرد که جزیرهٔ هرمز در میان مناطق مرتفع شامل تپه و کوههای آتش فشانی و نمکی قرار گرفته و بلندترین نقطهٔ آن ۲۱۰ متر ارتفاع دارد. به علاوه اطراف آن را جلکه های پست و همواری پوشانده ‌و معادن خاک سرخ و نمک سفید آن نیز شهرت فراوانی دارد.

(فروش صنایع دستی توسط زنان جزیره هرمز، اقتصاد ضعیف منطقه را می گرداند)

هرمز، جزیره ای اسرار آمیز با ۹۰ طیف رنگی است که شاید نمونه اش را در کم تر جزیره ای در دنیا ببینید. البته ژاپنی ها در هوکایدو خود می توانند چنین مناظری را مشاهده کنند. هرمز از منحصر به فرد ترین جزایر جهان است، همان طور که تنگه هرمز منحصر به فرد ترین تنگه جهان محسوب می گردد. این جزیره راه بازرگانی-دریایی شرق به غرب به شمار می رود و این روز ها، امنیت دریایی آن را نیروی دریایی سپاه پاسداران کشورمان تامین می نماید. جزیره هرمز را جزیره مداد رنگی ایران می دانند، زیرا رنگین کمانی از رنگ های جذاب را در معرض دید گردشگران قرار می دهد.

(تنگه هرمز، استراتزیک ترین نقطه جهان است)

هرمز، شگفتی زمین شناسی قلمرو ایران بوده و خاک سرخ و کوه های رنگارنگ با گیاهان دارویی متنوع، اقلیم آن را به یکی از بکر ترین مقصد های گردشگری جهان تبدیل کرده است. این جزیره، واقعا یک تابلوی نقاشی بی نظیر برای هنرمندان و یک ظرفیت اکوتوریسم فوق العاده برای جهانگردان بوده که حیرت زمین شناسان را به خاطر کانی های نابی که در خود جای داده، برانگیخته است.

هرمز یکی از گنبدهای نمکی مهم دنیا بوده و از دیدگاه زیبا شناسی، منطقه ای بی رقیب قلمداد می شود. قدمت جزیره هرمز به هزاران هزار سال پیش باز می گردد؛ جایی قدیمی تر از قدمت تاریخ! جایی که این روز ها، همه خبر از غرق شدن و مشکلات مختلفش می دهند و حتی صید گاه هایش هم در معرض نابودی قرار گرفته است.

هرمز، بهشت زمین شناسی جهان

(نمای شبانه بخش مسکونی جزیره هرمز ایران)

هرمز در واقع جزیره رنگ ها و زیبایی ها نام دارد و با گنبد نمکی شش هزار متری اش، بِرند این جزیره در دامان خلیج همیشه فارس به شمار می رود. اگر شهر سوخته زابل را بهشت باستان شناسان جهان می دانند، جزیره هرمز را نیز باید بهشت زمین شناسان جهان نامید.

به همین این جزیره بهشت زمین شناسی جهان نام گرفته. کانی ها تشکیل دهنده سنگ ها هستند و به همین دلیل هرمز موزه کانی شناسی نامیده می شود. برای همین اگر به جزیره هرمز سفر  کردید، می توانید خاک را به عنوان سوغاتی برای دوستان و آشنایان به ارمغان آورید؛ خاکی که منحصر به فرد ترین خاک جهان است و در لغت محلی به آن کلک می گویند و حتی بعضا آن را با غذا می خورند. ترکیب نمودن آن با ماهی ساردین و نارنج، خوراکی اشتها آور را پدید می آورد.

(دختران هنرمند هرمزی با همیاری موزه دکتر نادعلیان، نقاشی های جذاب خود را به گردشگران می فروشند)

نان سوراغ خوزستان یکی از نان های سنتی ایران است. البته شاید به خوشمزه گی نان های سنتی پایتخت نان سنتی ایران (سمنان) نباشد. در جزیره هرمز ما با طیف های مختلف رنگ آشنا می شویم. خاک های رنگی بسیار که در کنار یکدیگر هارمونی جذابی را شکل می دهند و طیف وسیعی از رنگ های سفید، زرد و نارنجی و سرخ و حتی طلایی را به وجود می آورند.

اگر هنرمند و نقاش باشید، همه طیف های رنگ (RGB) را در اختیار دارید تا نقش های زیبایی مانند تصاویر زیر بیافرینید. همان طور که مشاهده می کنید، آسمان هرمز هم دل فریب و رنگارنگ است و به قول طبیعت گرد ها گرگ و میش های جذابی دارد!

(تصویر فرشی که با رنگ های جزیره رنگارنگ هرمز و طیف های مختلف توسط مردم ایجاد شده است)

شخصیت های هنری زیادی تا کنون جذب جزیره رنگارنگ ایران شده اند که از آن ها می توان به جورج استاینمتر، رایکارو ریپولی عکاس و حتی آلبرت لاموریش فیلمساز معروف فیلم کوتاه فرانسوی اشاره نمود.

طیف های رنگی جزیره هرمز از کجا امده اند؟

(دیدار وزیر دادگستری از خاک سرخ جزیره هرمز)

شاید این پرسش در ذهن شما نیز شکل گرفته باشد که چرا جزیره هرمز ایران، رنگارنگ بوده و طیف های رنگی گوناگونی در اختیار دارد. مجموع رنگ های این جزیره، ماحصل یک ترکیب شیمیایی بوده و نتیجه یک اتفاق است؛ اتفاقی از ترکیب کانی های گوناگون برای شکل گیری سنگ. البته در جزیره هرمز سنگ های فلزی هم وجود دارد. مگنتین، هماتیت و اولیژیس، سه سنگ فلزی هستند که در همه اکسید های آهن موجود بوده و در این جزیره نیز یافت می شود.

البته خاک سرخ هرمز همواره ارزش اقتصادی بسیار بالایی داشته به طوری که در دو دهه اخیر، هزاران تن از این خاک گران بها برای استفاده در صنایع سرامیک سازی، لوازم آرایش و شیشه صادر گردیده است. بر اساس آمار ها، حدود هفتاد درصد خاک سرخ جزیره هرمز، اکسید آهن دارد و به همین خاطر جزیره هرمز یکی از بزرگ ترین معادن جهان محسوب می شود.

خاک استراتژیک خلیج فارس به دلیل عدم توجه کافی مسئولان، در حال زیر آب رفتن است و و متاسفانه در سال های اخیر شاهد آن هستیم که تقریبا تمامی محوطه های گردشگری این جزیره بدون اقدام اصولی ساماندهی رها شده و منفعت اقتصادی ندارد.

هنرمندی هرمزی ها

(نقاشی های رنگارنگ زنان و دختران هرمزی، بخشی از ظرفیت های گردشگری جزیره هرمز است)

در هرمز می توان جادوی نقاشی زنان هنرمند و خودش ذوق هرمزی را بر روی صنایع دستی رنگارنگ آن مشاهده نمود و تحفه های خوبی از این دیار زیبایی و تاریخی به ارمغان آورد. در روزگاران نه چندان دور، هنر زنان خوش ذوق هرمزی به منجوق دوزی، دوختن چادر های رنگارنگ و ایجاد نقش و نگار با حنا اختصاص داشت.

(صنایع دستی رنگارنگ جزیره هرمز، یکی از جذاب ترین صنایع دستی خطه جنوب ایران به شمار می رود)

اما چند سالیست که این جا پایتخت هنر محیطی طبیعی کشور بدل شده و پاتوق طبیعت گرد های هنر دوست نام گرفته. ساکنان جزیره با نقاشی های خود، مخاطب داخلی و خارجی بسیاری را جذب نموده اند.

اکنون زندگی ساکنان این جزیره، رنگ طبیعت به خود گرفته و گردشگران و دوست داران هنر و طبیعت به جزیره سفر کرده و نقاشی های رنگی دختران و زنان بومی را تماشا می کنند. مکانی که زمانی پاتوق معتادان و نماد فلاکت یکی از زیباترین نقاط جهان بود حالا خانه هنرمندان و گردشگران و به محلی برای معرفی هنر تبدیل شده است.

(بازدید کودکان جزیره هرمز از موزه نادعلیان)

موزه دکتر نادعلیان در کنار همه جذابیت های طبیعی جزیره هرمز، یکی از مقصد های گردشگری-هنری منطقه به شمار می رود. جایی که سالانه هنرمندان از سراسر کشور گرد هم می آیند تا تجارب هنر محیطی خود را به اشتراک بگذارند. تا سال ۱۳۹۵، هنرمندان بسیاری از ایران و سایر نقاط دنیا به جزیره هرمز می آمده و پس از اسکان بخش هنرمند سرا و یا در خانه های محلی اطراف موزه در برنامه های فرهنگی این مرکز شرکت می کردند.

(فعالیت های رنگ آمیزی محیطی دکتر نادعلیان و همکارانش در شهر ، مخاطبان بین المللی زیادی دارد)

معمولا هنرمندانی که در اطراف موزه ساکن می شدند در حیاط موزه با یکدیگر ملاقات و گفتگو می کردند. حالا موزه دکتر احمد نادعلیان در این جزیره به مکانی برای آموزش نقاشی به زنان بومی تبدیل شده و سعی می شود از قابلیت های بومی برای ترویج هنر به عنوان رسانه ای برای ایجاد محیط و زندگی بهتر استفاده گردد.

از مهر ماه ۱۳۹۵ آموزش به داوطلبان جدید آغاز خواهد شد. در این دوره ها نقاشی بر روی چوب و ساخت گردنبند نیز آموزش داده می شود و سپس پیرو علاقمندی آژانس های گردشگری مستقر در قشم با هنرجو ها همکاری خواهد شد.

(آموزش دختران هرمزی در زمینه نقاشی)

این مکان طبق یافته های ما، در نوروز سال ۱۳۸۸ با نام هنرمند سرا راه اندازی شد، در حالی که قبل از آن پاتوق افرادی بود که مواد مخدر و مشروبات الکلی مصرف می کردند. از سال ۱۳۹۲ هنرمند سرا به موزده دکتر احمد نادعلیان تبدیل گشت.

(موزه ای به وسعت یک شهر با دیوارهای رنگارنگ در رنگارنگ ترین جزیره ایران)

هنگامی که یک هنرمند هنرمحیطی ایران بیشتر به خاطر حجاری ‌هایش بر روی سنگ‌ های طبیعت شهرت پیدا می کند و هنگام نقاشی در ساحل جزیره‌ به تفاوت فاحش بین زیبایی‌های شگفت انگیز طبیعت و سطح زندگی مردمان جزیره هرمز پی می‌برد، تصمیم می‌گیرد انقلابی در جزیره برپا کند، بنابراین خانه‌ای متروکه در بافت قدیمی جزیره خریداری نموده و پاتوق معتادان را به هنرسرا و مرکز معرفی هنرمندان هنرمحیطی تبدیل می نماید.

(تصویر  موزه دکتر احمد نادعلیان در جزیره هرمز)

آثار دکتر احمد نادعلیان در موزه ای واقع در جزیره ارائه شده که بازدید از آن را به شما توصیه می نماییم.

(تصویر کارگاه هنری دکتر احمد نادعلیان در جزیره هرمز)

این موفقیت را می توان به فعالیت های دکتر احمد نادعیان، متخصص فلسفه هنر که در منطقه هرمز کارآفرینی اجتماعی انجام داده مرتبط دانست. اگر دنبال نمونه و مثال هایی درباره کارآفرینی اجتماعی (SOCIAL ENTREPRENRUSHIP) هستید، می توانید کارهای هنری و اشغال زای ایشان را در نگین خلیج فارس دنبال کنید. جایی که تلفیق هنر و خاک، ارزش آفرین شده و این گوهر ناب، فرصت های اشتغال زایی گسترده ای را برای زنان و دختران هرمزی تدارک دیده است.

(تصویر دکتر احمد نادعلیان، هنرمند خوش ذوقی که اقتصاد جزیره هرمز و اشتغال زنان بومی را متحول کرد)

وی فردی متعهد که مسئولیت اجتماعی هنری خود را سال ۱۳۹۲ در رنج نامه ای پیرامون تخریب ۳۰ اثر محیطی در جزیره هرمز منتشر نمود و تا کنون یکی از فعالان اجتماعی و هنری خوش ذوقی ایرانی نام گرفته که توانسته درباره این جزیره و ظرفیت هایش، اقدامات گسترده ای را با همکاری وزارت ارشاد طی چند سال اخیر انجام دهد.

(کارگاه اموزش نقاشی و هنر به زنان و دختران جزیره هرمز توسط دکتر نادعلیان)

فعالیت های هنری دکتر نادعلیان و دانشجویانش در عرصه هنرهای محیطی و نقاشی، سبب شده تا نمایشگاه ها و کارگاه های مختلفی در داخل و خارج از کشور جهت معرفی هنرمندان هرمزی برپا گردد. امیدواریم بتوانیم در رسانه ملی نیز بازتاب آن ها را مشاهده کنیم.

(تصویر یکی از نمایشگاه های هنرمندان هرمزی در ایران)

با توضیحاتی که درباره جزیر هرمز و خلاقیت های هنری زنان و هنرمندان محیطی آن ارائه شد، بد نیست نگاهی به جاذبه های دل فریب این خطه رنگارنگ خلیج فارس بیاندازیم.

جاذبه های دل فریب جزیره هرمز

جاذبه های شگفت انگیز و بکر جزیره رنگارنگ هرمز را نمی توان در جای دیگری از ایران و حتی خاورمیانه پیدا نمود. این جا هر چیزی مانند آب، رنگ کوه ها و جنس خاک منحصر به فرد است.

تنوع سنگ ها و کانی ها یکی از جاذبه های دیدنی جزیره به شمار می رود. در تصویر بالا می توانید نمونه هایی از پوشش زمین را مشاهده کنید. علاقمندان به علوم ژئوفورمولوژی، هرمز را فرصتی ایده آل برای تحقیق می دانند. بخش اعظمی از جزیره روی گنبد نمکی قرار گرفته و در دیگر بخش های جزیره، توده هایی از سنگ نمک و بلور های عظیم دیده می شود.

یکی از جذابیت های جالب هرمز را می توان زیبایی های ساحلی آن دانست. در کنار کوه و ارتفاعات سنگی این منطقه ، غار های دریایی وجود دارد که می توان آن ها را در جنوب و جنوب غرب جزیره قابل مشاهده نمود. مناظر بکر و دل فریبی که با صدای آرامش بخش موج ها و تابش نور آفتاب،‌ فضایی را به وجود می آورد که حتی در سواحل یونان و اسپانیا هم نمی توان نمونه آن را پیدا نمود.

اگز از قشم به جزیره هرمز سفر کنید، در مسیر به کوه های زرد و سفید و حتی قرمز بر می خورید که یکی از آن ها با ارتفاع ۲۰۰ متر خودنمایی می کند. این کوه که در جنوب جزیره قرار گرفته، خاکی خوراکی دارد و مردم محلی از آن به عنوان ادویه استفاده می کنند. تجربه دید معدن خاک سرخ، تجربه بدیعی است که جزیره رنگارنگ راز آلود تاریخی ایران در اختیار گردشگران قرار می دهد.

(تصویری زیبا از کوه سرخ دز جنوب جزیره رنگارنگ و استراتژیک هرمز)

از دشت آهوان تا رقص دلفین ها

اگر به جزیره هرمز سفر کنید، گله های آهو را خواهید دید که در میان دشت کوچکی به دویدن مشغول بوده و اهالی رفتار خوبی با آن ها دارند. تنوع زیستی فراوانی در جزیره هرمز وجود دارد و پرندگان دریایی، دلفین ها، لاک پشت ها، خرچنگ و جنگل های مانگرو، بخشی از جذابیت های طبیعی این جزیره اسرار آمیز را به خود اختصاص داده اند. اگر با قایق در اطراف جزیره هرمز به پرسه زدن مشغول شوید، دسته های دلفین را خواهید دید که در کنار قایق شما بالا و پایین می روند؛ حسی زیبا که به صورت طبیعی آن، در هیچ جای دیگر ایران نمی توانید ببینید!

رقص دلفین ها در جزیره هرمز یکی از جذابیت های بکر گردشگری آن در سال های اخیر محسوب می گردد.

(رقص دلفین ها در جزیره هرمز)

جاذبه حفره های ساحل صخره ای

در نیمه جنوبی هرمز که بیشتر صخره های کم ارتفاع در آن دیده می شود، حفره های متنوع کوچک یا بزرگی وجود دارد که بر اثر فرسایش به محل زندگی گیاهان خودرو تبدیل شده و آب در آنها جمع می گردد. همچنین فرو رفتگی های نسبتا بزرگی در صخره ها مشاهده می شود که بر اثر برخورد امواج دریا به وجود آمده و به پرتاب ساحلی معروف هستند. این فرو رفتگی ها در پایین صخره ها ایجاد شده و به مرور زمان بزرگ تر می شود.

ساحل معروف سرخ

ساحل این قسمت از جزیره با توجه به رنگش به ساحل سرخ معروف است. آبی که از دریا به طرف ساحل می آید، به سرخی آن می نشیند و آن را رنگین می کند. این عمل دریا، خاک سرخ ساحل را به هر طرف می کشاند که این خود یکی دیگر از عجایب این جزیره به شمار می رود.

تجربه های یک گردشگر

یکی از گردشگران جوان کشورمان اخیرا به این جزیره سفر کرده و از تجربه جالب خود سخن می گوید:

یکی از زن های فروشنده “برقع” قرمز رنگی بر صورت دارد که با چادر گل دارش درست مانند همان تصویری که از زنهای جنوبی در ذهن دارم جلوه می کند. ناخودآگاه ماسک های ونیز ایتالیا و کارناوال آن را به یاد می آورم، این که سالیانه میلیون ها ماسک در ونیز به فروش می رود و گردشگران بسیار زیادی نیز در برای شرکت در کارناوال به ونیز سفر می کنند. می اندیشم شاید بشود با اندکی خلاقیت و ایده پردازی برقع را با آن تنوع گسترده و زیبایی بی حد و حصر، به عنوان شناسنامه ارزشمند زنان جزایر جنوبی ایران به دنیا معرفی نمود و با طراحی یا احیا مراسمات سنتی خاص، از این نماد در جهت توسعه گردشگری منطقه کمک گرفت.

اندکی پایین تر صخره هایی کوتاه از میان آب دریا سر برآورده اند که به “سنگ مرغان” مشهورند، همان محدود فضایی که به استراحت گاهی برای پرنده های دریایی تبدیل شده. ساحل زیبایی دارد اینجا، می نشینم بر سر سنگ ریزه ها و صدف های نرم ساحل به تماشای بازی باد و آب، موج های کوتاهی که با هنر دست باد زنده می شوند، بالا می آیند و در اندک زمانی با رسیدن به ساحل به آسودگی عدم می رسند. کمی دورتر خرچنگی از زیر ماسه ها سر بالا می آورد تا بشود هم بازی ام، البته که چنگ و دندانی هم نشانم می دهد تا قواعد بازی را فراموش نکنم!

حتی سنگ ها و ماسه ها و صدف ها نیز اینجا رنگی اند، نگاه می دزدند و دل می برند، دلم به ماندن است و پایم به رفتن که زمانم محدود است.

امیدواریم این گزارش جذاب، شما را به دیدن یکی از نقاط بکر ایران که شاید بعدها در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار بگیرد ترغیب نماید.

اگر به این منطقه سر زدید، سفرنامه خود را از طریق کانال های ما در شبکه های اجتماعی ارسال کنید.

رنگارنگ ترین جزیره اسرار آمیز ایران را در یابیم.  . . .

[ منبع: ایسنا ، تسنیم ، مهرنیور، روزیاتو، گاردین ، تریپ ادوایزرگردالی ]