گزارش خواندنی روزیاتو از زندگی اسطوره بوکس جهان

روزیاتو: محمد علی کلی، اسطوره بوکس جهان بالاخره تسلیم بیماری Septic Shock شد و در هفتاد و چهار سالگی درگذشت. سرویس چهره های روزیاتو امروز نگاهی دارد به زندگی خصوصی این ورزشکار مطرح قرن بیستم. با ما همراه باشید.

نوشتن درباره اسطوره ها خیلی سخت هست. مخصوصا اسطوره ای که تازه درگذشته و خیلی ها از او خاطر زیادی دارند. اسطوره ای که حتی رقیبانش، او را به شدت مورد ستایش قرار می دهند. اسطوره ای که مارتین لوترکینگ، نماد ضد نژاد پرستی آمریکا درباره اش گفته بود که محمد علی کلی، وجدان و انسانیت را بخاطر میلیون ها دلار پول زیر پا نگذاشت.

اسطوره بوکس آمریکا و جهان، چندی پیش در سن هفتاد و چهار سالگی درگذشت و یکی دیگر از تاریخ سازان ورزش جهان در قرن بیستم، جاودانه شد. محمد علی کلی، مشهور ترین ورزشکار بوکس سنگین وزن مسلمان جهان بود که به تنهایی، یک برند و شخصیت کاریزماتیک عرصه ورزش به شمار می رفت. وی را پله مستطیل سبز می خواندند.

(لحظه انتقال پیکر محمد علی کلی)

 محمد علی، پس از سال ها درد و رنج، بالاخره تسیل پارکینسون شد و در آمریکا درگذشت. لرزش دستان و اندام او را از زمانی که روی سکو رفت تا مشعل بازی های المپیک تابستانی ۱۹۹۶ آنتلانتا رو روشن کند، بر همگان آشکار شد.

(متن پیام توییتر وزیر امور خارجه درباره درگذشت محمد علی کلی، قهرمان مبارزه برای ورزش، صلح و عدالت)

 کلی، زندگی تاریخ ساز و تاثیرگذاری داشت. حتی در بین کسانی که هیچ علاقه ای به رشته خشن و سخت بوکس نداشتند، رقابت های دیدنی کلی مخصوصا با جو فریزر، خیلی ها را تا ساعت ها پای جعبه سیاه میخکوب می کرد. آن هم در روزگاری که تلویزیون، چیز خاصی برای عرضه در نخستین سال های ورود تلویزیون به خانه های مردم ایران نداشت، رقابت های بوکس کلی، یکی از نوستالژی های قرن بیستم برای ایرانیان بود.

(تصویر دستگش های محمد علی که در موزه ملی Smithsonian Institution تاریخ آمریکا نگهداری می شود)

محمد علی کلی، چهره نوستالژیک و کاریزماتیکی در دنیای ورزش جهان هست. همان نقشی که پله در فوتبال و مایکل جردن در بسکتبال ایفا کرد و اسطوره شد. اما به نظر می رسد کلی را باید از همه این افراد، کاریزماتیک تر دانست.

(پله و کلی، دو اسطوره ورزش جهان در قرن بیستم در یک قاب)

(مایکل جردن، اسطوره بسکتبال آمریکا در کنار محمد علی کلی، اسطوره بوکس جهان)

نام های بزرگی برای کلی انتخاب شد که یکی از آن ها: The Greatest, The people’s Champion, The Louisville Lip بودد. مردی با ۱۹۱ سانتی متر قد و متولد خانواده ای مهاجر و سیاه پوست که در کنتاکی آمریکا ساکن بود، نیمه دوم قرن بیستم را با رقابت های خود تاریخ ساز کرد. وی مذهبی ارتدوکس داشت اما بعد ها به دین اسلام گروید و نا محمد علی که یکی از معروف ترین نام ها بین مسلمانان است را برگزید.

(تصویر قهرمانی محمد علی کلی، قهرمان بوکس سنگین وزن جهان در رقابت های المپیک ۱۹۶۰ میلادی)

نام واقعیش Cassius Marcellus Clay Jr بود. در سن ۲۲ سالگی در رقابت های سنگین وزن قهرمانی جهان شرکت کرد و مدال طلای رقابت ها را از آن خود کرد. وی در رقابتی روبروی سونی لیستون در سال ۱۹۶۴ میلادی پیروز شد و حرکت تاریخ ساز خود را در دنیای رینگ آغاز کرد. در همان سال ها بود که به اسلام روی آورد و نام Muhammad Ali را انتخاب نمود. در طی جنبش حقوق مدنی دهه شصت آمریکا که کوشش های سیاه پوست ها علیه استعمار سفید پوستان این قاره بود، محمد علی کلی نقش فعالی داشت و از برند خود استفاده نمود.

(تصویر محمد علی کلی، اسطوره بوکس  سنگین وزن جهان در آغوش جورج بوش، رییس جمهور وقت آمریکا در کاخ سفید در سپتامبر ۲۰۰۵ میلادی در حال دریافت مدال آزادی رییس جمهور)

در سال ۱۹۶۶ میلادی، کلی از ورود به ارتش آمریکا به دلیل مشارکت آمریکا در جنگ علیه مردم مظلوم ویتنام خودداری کرد. او در نهایت دستگیر شد و از انجام فعالیت های بوکس منع شد. او در دادگاهی در آمریکا علیه ارتش این کشور اقامه دعوا کرد و در نهایت در سال ۱۹۷۱ میلادی، به پیروزی رسید. اقدام محمد علی در مقابله با ارتش جنگ طلب امریکا در دهه هفتاد سبب شد تا او به یک چهره شناخته شده بین المللی صلح طلب تبدیل شود و نماد پاد فرهنگ دهه شصت آمریکا (Counterculture generation) گردد.

(تصویر محمد علی کلی و دوستانش در عکسی که عکاسش، آقای مالکوم ایکس، مبارز معروف ضد نژاد پرستی در آمریکا بود- این تصویر تاریخی که دو شخصیت بزرگ قرن بیستم را به تصویر می کشد، در فوریه ۱۹۶۴ میلادی گرفته شد. زمانی که کلی، بر Sonny Liston  غلبه کرد و نخستین قهرمانی جهانش را جشن گرفت)

پاد فرهنگ دهه ۱۹۶۰ ( Counterculture of the 1960s) به پدیده فرهنگی ضد سیستمی گفته می‌شود که در دهه ۶۰ میلادی از بریتانیا و آمریکا آغاز شد، به‌سرعت گسترهٔ وسیعی از کشورهای غربی را درنوردید و تا اواسط دهه ۱۹۷۰ ادامه یافت.

شهرهای لندن، نیویورک و سانفرانسیسکو در این میان محوریت داشتند. جنبش حقوق مدنی آمریکایی‌های آفریقایی‌تبار (۶۸–۱۹۵۵) در محبوبیت و فراگیر شدن پادفرهنگ دهه ۱۹۶۰ نقش بسزایی داشت و با گسترش اعتراضات به مداخله نظامی آمریکا در ویتنام، موج گرایش‌های ضدسیستم وجهی انقلابی و تعیین‌کننده یافت. از پررنگ‌ترین گرایش‌ها و نمادهای رایج این ضد فرهنگ می‌توان به بروز تنش‌های شدید اجتماعی همچون تقابل نسل جدید و قدیم، ظهور سبک‌های زندگی نامتعارف هیپی و بوهمینیسم، پافشاری بر حقوق زنان، انقلاب جنسی، تجربهٔ بی‌رویهٔ انواع روانگردان ‌ها، موسیقی راک، و تفسیرهای رنگارنگ از رؤیای آمریکایی اشاره کرد. محمد علی در این جنبش نقش کلیدی ایفا کرد.

(تصویر پوستری که رقابت فینال مسابقات بوکس سنگین وزن جهان بین محمد علی کلی و جو فریز را در المپیک ۱۹۶۰ تبلیغ می کرد)

کلی در سال های ۱۹۶۴، ۱۹۷۴ و ۱۹۷۸ عنوان قهرمانی جهان را از آن خود کرد. بین فوریه ۱۹۶۴ میلادی و سپتامبر ۱۹۶۴، القاب بزرگی برای این بوکسور سنگین وزن ایجاد شد. معروف ترین نامی که برای این ورزشگار عنوان شد: FIGHT OF THE CENTURY بود. محمد علی ۶۱ رقابت بوکس شرکت کرد و در ۵۶ مسابقه به پیروزی رسید. وی تنها ۵ بازی را واگذار کرد.

(تصویر رقابت محمد علی کلی با جو فریزر معروف)

کلی تنها تحصیلات دبیرستانی داشت و وارد دانشگاه نشد. او ۵ سال را در زندان سپری کرد و ده هزار دلار جریم شد و سه سال از هر گونه فعالیت های بوکس منع شد.

مسابقه تاریخی کلی

در سال ۱۹۷۵ محمد علی، جو فریزر، یکی از معروف ترین چهره های بوکس سنگین وزن جهان را در مانیلِ فیلیپین شکست داد. این مسابقه یکی از جنجالی‌ترین مسابقات بوکس دنیا بود و پس از ۱۴ راند، ادی فاچ مربی فریزر مانع او از ادامه مسابقه شد و دست کلی به عنوان پیروز میدان بالا رفت.

(تصویر پیروزی محمد علی کلی ، اسطوره بوکس جهان بر سانی لیستون در سال ۱۹۶۵ میلادی که نمادی ترین عکس تاریخ ورزش جهان لقب گرفت)

مجله رینگ این مبارزه را «مبارزه منتخب سال» نامید.  در ۳۰ آوریل ۱۹۷۶ رو در روی جیمی یانگ قرار گرفت و بدترین مبارزه خود را انجام داد. وی هم اضافه وزن پیدا کرده بود و هم از آمادگی فیزیکی خوبی برخوردار نبود و به نظر می‌رسید رقیب خود را نیز چندان جدی نگرفته بود. عده بسیاری که در کنار رینگ قرار داشتند یانگ را مستحق پیروزی می‌دانستند و حتی مربی کلی هم او را بابت عملکرد ضعیفش سرزنش کرد.

در ماه سپتامبر همان سال محمد علی برابر کن نورتون روی رینگ رفت و در استادیوم یانکیها یکبار دیگر از مقام خود دفاع کرد. در سال ۱۹۷۸ بار دیگر عنوان قهرمانی را که در ۱۹۷۶ از دست داده بود با غلبه بر لئون اسپینکس که تنها ۸ بازی حرفه‌ای داشت به دست آورد و برای سومین بار قهرمان سنگین وزن دنیا لقب گرفت.

(تصویر محمد علی کلی در کنار برادرش رحمان علی و مادرش)

همسران کلی

کلی ۴ همسر در طول زندگی اختیار کرد. آخرین همسرش Yolanda Willimas بود که در سال ۱۹۸۶ با وی ازدواج کرد و تا لحظات آخر زندگی با وی همراه بود.

(تصویر محمد علی کلی و خانم یولاندا ویلیامز،آخرین همسر ایشان در سال ۲۰۰۶ میلادی)

خانم Veronica Porsche Ali فردی بود که ایشان در سال ۱۹۷۷ با او ازدواج کرد اما در سال ۱۹۸۶ از وی جدا شد و با یولاندا ازدواج کرد.

(تصویر ورونیکا پورشه با محمد علی کلی که یکی از همسران وی بود)

(تصویر ورونیکا پورشه با محمد علی کلی و اولین فرزند دخترشان)

(تصویر محمد علی و دو فرزند دخترش از نخستین ازدواج)

پیش از این دو فرد، وی با Belinda Boyd در سال ۱۹۶۷ ازدواج کرد و ۱۰ سال با وی زندگی کرد. نخستین همسرش خانم Sonji Roi بود که در سال ۱۹۶۴ با وی ازدواج کرد و ۲ سال بعد او را طلاق داد.

تجربه زندگی با ۴ زن سبب شد که وی ۹ فرزند داشته باشد. لیلا علی، حنا علی، اسد امین، خلیل علی، محمد علی، راشد علی، جمیله عای ،میا علی و مریم علی، نام فرزندان اسطوره بوکس سنگین وزن جهان بود که در میان همه این ها، لیلا علی از هم معروف تر هست.

(تصویر محمد علی کلی و سه دختر  خندانش در آمریکا)

(تصویر محمد علی کلی در کنار همسر و یکی از دخترانش در دهه شصت میلادی)

(تصویر ازدواج محمد علی با همسرش در دهه شصت میلادی با کت و شلوار تمام سفید)

لیلا علی، بوکسور سابق آمریکایی بود که در ۳۰ دسامبر ۱۹۷۷ میلادی در فلوریدا متولد شد. وی همانند پدرش، یکی از اسطوره های بوکس بود و در ۲۴ مسابقه ای که شرکت کرد، به پیروزی رسید.

(تصویر لیلا علی، دختر بزرگ محمد علی کلی که او هم یکی از برترین بوکسورهای زنان جهان در قرن بیستم بود)

او قهرمان دسته میان وزن بالای فدراسیون بین المللی بوکس زنان در سال های ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۷ و شورای جهانی بوکس در سال های ۲۰۰۶ و ۲۰۰۷ شد. لیلا در سال ۲۰۰۰ با جانی مک کلین مربی بوکس خود ازدواج کرد و پس از ۵ سال از وی جدا شد. برای کسب اطلاعات بیش تر درباره این بوکسور معروف زنان آمریکا به سایت lailaali.com مراجعه کنید.

افتخارات ملی کلی

شاید کم تر ورزشکاری در آمریکا شراغ داشته باشیم که به اندازه کلی، کلکسیونی از مدال ها و افتخار های تکرار نشدنی را در کارنامه داشته باشد. اگر چه مایکل فیلیپس، اسطوره شنای آمریکا چندین طلای المپیک را در کارنامه دارد، اما او کجا و محمد علی کجا. برخی از مدال های افتخاری که کلی در طول زندگی دریافت کرد، به خاطر چهره اسطوره ای اش در داخل رینگ نبود  و بسیاری بخاطر محمد علی کلی بیرون رینگ بود.

(محمد علی کلی، اسطوره بوکس سنگین وزن جهان در حال دریافت مدال افتخار جیمی کارتر، رییس جمهور وقت آمریکا در کاخ سفید- ۱۹۷۷ میلادی در کنار همسرش)

محمد علی در طول کارنامه ورزشی خود، ارتباطات گسترده ای با روسان جمهور وقت آمریکا در دوره های مختلف داشت . این ارتباط سبب شد که وی ۵ مدال معتبر را از روسای جمهوری وقت این کشور دریافت کرد که به شرح زیر است:

CSHL Double Helix Medal Honoree (2006)

Presidential Citizens Medal

Presidential Medal of Freedom

International Boxing Hall of Fame

Hollywood Walk of Fame

(محمد علی کلی، قهرمان سنگین وزن بوکس امریکا در کنار رونالد ریگان، رییس جمهور وقت آمریکا در Ovall Office در سال ۱۹۸۳ میلادی. ریگاان در حال مشت زدن مصنوعی به محمد علی هست)

(دیدار محمد علی کلی با باراک اوباما، رییس جمهور ایالات متحده)

(اعطای مدال افتخار ریاست جمهوری وقت آمریکا توسط جورج بوش پسر به محمد علی کلی)

(تقدیر هیلاری کلینتون و بیل کلینتون، رییس جمهور وقت آمریکا از فعالیت های کلی)

(تقدیر آرنولد شوارتزنگر ، اسطوره پرورش اندام جهان در کنار محمد علی کلی)

کلی تاریخ شفاهی زندگی خود را در کتابی با عنوان محمد علی، زندگی و دورانش را با کمک توماس هاسر در سال ۱۹۹۱ میلادی منتشر کرد. در همین سال، او به عراق سفر کرد که مشغول جنگ خلیج فارس بود و با صدام حسین تکریتی، رییس جمهور وقت این کشور دیدار کرد. هدف از دیدار وی با صدام حسین، متقاعد کردن وی برای آزادی اسرای آمریکایی بود. در سال ۲۰۰۲ میلادی، علی به عنوان سفیر صلح سازمان ملل متحد به افغانستان رفت و سه روز آن جا بود.

(دیدار محمد علی کلی با صدام حسین)

در سپتامبر ۲۰۰۹ میلادی، کشور های مختلفی را برای اهداف صلح طلبانه بازدید کرد. خانواده محمد علی کلی همواره اعلام می کردند که او شهروند آمریکا نیست بلکه شهروند کل جهان است.

درباره زندگی پر فراز و نشیب و موثر محمد علی کلی در عرصه ورزش و سیاست و حقوق مدنی آمریکا،کتاب ها و مقالات و فیلم های مستند بسیاری ساخته شده است.

سفر کلی به ایران

خیلی از ما ایرانی ها خبر نداریم که محمد علی کلی به ایران سفر کرده است و ۲ بار هم به کشورمان آمد. تصاویر کم تر دیده شده از سفر او به ایران را در ادامه می بینیم. محمدعلی کلی درتاریخ ۱۳۷۲/۲/۱۶ شمسی برای دومین بار در ایران حضور پیدا کرد و مانند بار نخست با استقبال شدید و صمیمانه جامعه ورزش ایران مواجه شد. این مشتزن بزرگ تاریخ با حضور در مرقد امام خمینی(ره) به بنیان گزار جمهوری اسلامی ادای احترام کرد. در عکس ها ، سفر به مشهد و زیارت بارگاه امام رضا(ع)، همراهی ناطق نوری رییس فدراسیون بوکس و عکس یادگاری چندین روزنامه نگار ورزشی قدیمی دیده می شوند. او به نمازجمعه تهران نیز رفت و آنجا کنار غفوری فرد و سایر نمازگزاران به نماز جماعت ایستاد. کلی همچنین با اصرار ایرانی ها در مسابقه نمایشی بوکس در استادیوم هفت تیر شرکت کرد.

(تصویری از سفر محمد علی کلی به ایران در سال ۱۳۷۳)

(تصویر محمد علی کلی در زمان سفر کوتاه به ایران در حال دیدن آلبومی از ورزش و شخصیت های ایران)

(تصویر حضور محمد علی کلی در مشهد مقدس در هجدهم اردیبهشت ماه ۱۳۷۲ و دیدار با آیت الله مدنی در بارگاه ملکوتی امام هشتم (ع) )

(تصویر دیدار محمد علی کلی از ایران و دیدار با رییس فدراسیون بوکس ایران)

(تصویر بازدید محمد علی از مرقد بنیانگذار جمهوری اسلامی به همراهی رییس فدراسیون بوکس ایران)

درس هایی از محمد علی

محمد علی کلی اگر چه در رشته ورزشی خاصی شهره بود که خیلی ها از آن رشته ورزشی که خشونت و سبوعیت را به حد اعلی می رساند، متنفر بودند و از دیدن این رقابت ها اجتناب می کردند، اما به واسطه مسئولیت اجتماعی که در طول دوران زندگیش پذیرفت و احساس می کرد، قلب های زیادی را تسخیر کرد. کلی، رفتار آزاد اندیشی زیادی از خود در طول نیم قرن زندگی ورزشی و سیاسی خود نشان داد که در بسیاری از هم عصرانش چه در رشته بوکس و چه در بسیاری از رشته های ورزشی دیده نمی شود.

(برای یک قهرمان بزرگ بودن، باید اعتقاد داشته باشید که بهترین هستید، اما اگر نیستید، وانمود کنید که هستید)

کلی اگر چه تحصیلات دبیرستانی داشت و هرگز وارد دانشگاه نشد، اما هم چون یک رهبر سیاسی، برای مقابله با نژاد پرستی و خشونت دولت و ارتش آمریکا با جنبش های آزادی بخش و صلح طلب در داخل و خارج ایالات متحده همکاری وسیعی داشت. کلی یاد گرفته بود که در رینگ باید فعال و موثر بود و برای حق، جنگید. او این خصلت جنگیدن برای حق و پیروزی تا آخرین لحظه را هم چنان ادامه داد و در بیرون ریینگ بوکس نیز، با این خصوصیت انس دیرینه داشت. مقوله ای که در پیام وزیر امور خارجه کشور مان به مناسب ذرگذشت این اسطوره بزرگ همه اعصار نیز ذکر شد.

سخن از محمد علی و آن چه می توان از وی یاد گرفت و تجربه کرد، بسیار هست و در گفتار کوتاه ما نمی گنجد. اما به نظر می رسد، با بررسی اجمالی زندگی ورزشی و اجتماعی این اسطوره بزرگ می توان دریافت که ورزشکار موفق و جادوان می ماند، که ماورای سالن ورزشی و زمین ورزشی که مشغول به فعالیت هست، بیاندیشد و عمل کند.

(دوستی چیزی نیست که شما در مدرسه یاد بگیرید، اما اگر معنی دوستی را فرا نگیرید، تقریبا هیچ چیزی را یاد نگرفته اید)

کلی، تختی و برخی از بزرگان ورزش ایران و جهان که شهره آفاق شدند، چنین منش و خصلتی از خود به یادگار گذاشتند. رفتار پهلوان منشی محمد علی را از زمانی که صدای اسلام را شنید ، می توان احساس کرد. وجدان بیدار و رها شده از دغدغه های ذهن شهروندی در آمریکای پس از جنگ چهانی دوم، فرصتی را به کلی داد تا برای آزادی این بار بجنگد. آزادی برای احیای حقوق سیاه پوستان و تلاش برای صلح طلبی و توسعه حقوق شهروندان آمریکایی که او را سمبل مبارزه برای آزدای های مدنی در این کشور کرد.

آمریکا، در قرن بیستم میلادی اسطوره های ورزشی بسیار تقدیم جهان کرد، اما فاصله کلی با دیگران، فاصله ای بسیار زیاد بوده و هست. محمد علی نشان داد که می توان به عنوان یک ورزشکار موفق جهانی، برای توسعه صلح در دنیا اقدام کرد. اگر چه او با سیاستمدارانی در تعامل بود که دشمن ملت های مختلف دنیا بوده و هستند، اما اندیشه کلی، اندیشه ضد جنگ و ضد خشونت بود. محمد علی، محصول رینگ خشونت بود. اما بیرون رینگ،  ضد خشونت جنگید و این رفتار او سبب شد تا مدال های افتخار و شهرت بین المللی نصیب وی شود و به عنوان سفیر صلح فعالیت کند.

از طرفی، از کلی می توان یاد گرفت که تا چه اندازه ورزش بوکس، می تواند غیر انسانی، مهلک و دردآور باشد و کسی که جو فریزر، بوکسور سنگین وزن غول جهان را از پا در می آورد، چه گونه رعشه بر اندامش با پارکینسون مستولی شد و مشکلات جسمانی متعددی را برای این اسطوره به ارمغان آورد.  این پایان کار کلی بود. پایان کار محمد علی به ما هشدار داد که بوکس، ورزش خشونت، ضربات مهلکی به جسم و روح آدمی میز ند و شاید اطلاق نام ورزش برای این رفتار، کمی مغایر با اصول پهلوانی و منش قهرمانی و توسعه جسم و روح آدمی باشد که از طبیعت ورزش طلب می شود. محمد علی را بیماری خاصی که غیر مرتبط با ورزش بوکس حرفه ای باشد، از پا نیانداخت. این قضیه می تواند از طریق فعالان پزشکی کشور برای نسل جوان تببین و تشریح شود تا از آسیب های جسمی و روحی که این نوع ورزش ها بر پیکره نسل جوان کشور می تواند وارد کند، جلوگیری شود. کلی نشان داد که جاودانگی یک اسطوره، به رفتارش بیرون زمین ورزشی مرتبط هست و قهرمانان در رده های مختلف و ورزش های گوناگون، می بایست دغدغه های ملی، اجتماعی و صلح طلبانه داشته باشند و برای نیل به این آرمان ها، عاشقانه و آگاهانه تلاش کنند.

امیدواریم از محمد علی و خوبی هایش، درس های زیادی بگیریم و در جامعه قهرمانی کشور، ان را تببین و متبلور کنیم و از نکات منفی زندگی این اسطوره در جنبه های مختلف نیز، برای کاهش آسیب پذیری های قهرمانان جامعه ورزشی نیز درس بگیریم.