افزایش میزان عرضه و فروش میوه های قاچاق در سراسر کشور، هم چون محصولات تراریخته، سلامت نسل های امروزی و آینده جامعه ایران را به شدت تهدید می کند.بخش وسیعی از جامعه درباره خطرات مصرف محصولات کشاورزی تراریخته یا تغییر ژنتیک داده شده آگاهی درستی ندارند.
داستان واقعی محصولات تراریخته چیست؟
داستان محصولات تراریخته (Transgenic products) یکی از داستان های عجیب روزگار ماست. محصولات دستکاری شده ژنتیکی یا همان تراریخته محصولاتی هستند که از انتقال یک یا چند ژن بین دو نوع موجود زنده مختلف به وجود می‌آید و تولید این دسته از محصولات تا به امروز بحث ها و چالش های مختلفی را در کشور های مختلف جهان میان اساتید و صاحب‌نظران حوزه بیو فناوری در دو طیف مخالفان و موافقان این محصولات ایجاد کرده است. طرفداران این محصولات، بدون در نظر گرفتن نتایج برخی از آزمایشات که عوارض مختلفی برای برخی از محصولات دستکاری شده ژنتیکی نشان می‌دهد، منتقدان را به فرار از تکنولوژی متهم می‌کنند و منتقدان نیز بر عوارض و مخاطرات محصولات تراریخته بر سلامت انسان و محیط زیست تأکید دارند.
به هر حال، محصولات کشاورزی تراریخته امکان کشاورزی ارگانیک (Green products) را هم فراهم می‌کنند چون پایه کشت ارگانیک عدم استفاده از کود‌ها و آفت‌کش‌های شیمیایی است و اگر محصولی خود مقاوم به حشره آفت باشد یا قدرت رشد بیشتر و در نتیجه رقابت قوی‌تری با علف هرز غالب مزرعه داشته باشد، نیاز به استفاده انواع سموم به خودی خود برطرف می‌شود. به هر حال علاوه بر تمام این جنبه‌های مثبت دستکاری ژنتیکی، نگرانی‌هایی هم در این مورد وجود دارد.
خطرات احتمالی فرار ژن‌ها از آزمایشگاه یا از پیکر گیاه و انتقال اتفاقی آنها به حشرات یا علف‌های هرز و ایجاد مقاومت در آنها یا مقاوم شدن باکتری‌ها در برابر آنتی بیوتیک‌ها، اثرات احتمالی بر سلامت آدمی و همچنین بحث‌های اخلاقی. البته در صورت رعایت پروتکل‌ها و موارد ایمنی امکان ایجاد چنین مواردی بسیار پایین است و نظر و توافق کلی دانشمندان بیشتر بر مفید بودن بیوتکنولوژی است .
جدال ها ادامه دارد . . .
در داخل و خارج از کشور، هم چنان بر روی معایب و مضرات مصرف محصولات تراریخته بر روی سلامت انسان، حیوان و حفظ محیط زیست، جنجال های بسیاری به صورت آکادمیک و حتی رسانه ای در حال انجام است و به نظر می رسد هنوز پاسخ خیلی دقیقی درباره ۱۰۰ درصد مفید بودن یا ۱۰۰ درصد مضر بودن این محصولات به واسطه جدید بودن این علم در دسترس نیست.
از طرفی، یک متخصص ژنتیک از دانشگاه تهران عقیده دارد: ایران به لحاظ اقلیمی و ژئوپلاسمی می‌تواند تولیدکننده خوبی برای محصولات باغی مانند انار باشد که زمینه کشت آنها در بسیاری از کشورهای دنیا وجود ندارد.
عضو شاخه گیاهی انجمن ژنتیک ایران گفته بود که در صورت فراهم شدن امکان تولید محصولات تراریخته در کشور، تولید محصولاتی مانند گندم به نفع کشور نخواهد بود چرا که خرید این محصول از کشورهای دیگر از نظر قیمت به سود ماست و در ازای آن می‌توان محصولات لوکس را تولید و به کشورهای همسایه صادر کرد که درآمد سرشاری نصیب اقتصاد ایران می کند. کارشناسان معتقدند که ایران، اقلیمی خشک و نیمه‌خشک دارد و به همین خاطر باید به منابعی که تا سال‌های آینده از دست می‌دهیم بیندیشیم و برای آنها برنامه‌ریزی کنیم.
(تراریخته یا ارگانیک؟ مساله این ااست . . . )
هم چنین،قره یاضی رییس انجمن علمی ایمنی زیستی ایران چندی پیش با بیان این مطلب که در کشورمان ۲۰ سال روی محصولات تراریخته تحقیق شده است گفت: شورای مشورتی آکادمی علوم اتحادیه اروپا ۱۷۸۳ مورد مقاله را بررسی کرده و مقرر می دارد تا کنون هیچ مدرک معتبری وجود ندارد که تهدید محصولات تراریخته بر محیط زیست و سلامتی انسان را نشان دهد. حتی ۵۰۰ گروه مستقل در اتحادیه اروپا و روسیه اعلام کردند که سند معتبری مبنی بر مضر بودن محصولات تراریخته وجود ندارد. تحقیقات این انجمن درباره محصولات ترا ریخته را در نشانی http://www.biosafetysociety.ir دنبال کنید.
مزایا و معایبی که باید بدانیم!
تراریخته ها هم چون هر محصولی، مزایا و معایبی دارند.
احیای مراتع و جنگل‌ها و حفظ تنوع گونه‌های گیاهی و جانوری در مناطق کویری و بیابانی با کمک بیوتکنولوژی روند سریع‌تری یافته است. برای مثال، بیوتکنولوژیست‌ها با شناسایی، تکثیر و پرورش گونه‌های واجد ژن‌های مقاوم به نمک، گیاهان مقاومی مانند کاکتوس‌ها، کاج و سرو اصلاح شده‌ای را تولید کرده‌اند که قابلیت رشد و تکثیر در مناطق سخت بیابانی را پیدا کرده‌اند. همچنین به کمک روش‌های بیوتکنولوژی، از جلبک‌ها و گل‌ولای موجود در دریاها، ترکیبات و کودهای زیستی سودمندی را برای حاصلخیزی زمین‌های کشاورزی تولید می‌کنند. این ها بخشی از مزایای محصولات تراریخته هستند.
بر اساس برخی تحقیقات انجام گرفته در جهان ، محصولات تراریخته همانقدر که می‌توانند دارای کیفیت بهتری باشند ممکن است خطرات ناشناخته‌ای برای انسان و محیط زیست داشته باشند
نتایج تحقیقات دانشمندان در برخی کشورها نشان می‌دهد که در ساکنین مجاور به مزارع و روستاهایی که بذرهای تراریخته کشت می‌شود، عوارضی چون حساسیت‌های شدید پوستی، آلرژی شدید دستگاه ایمنی بدن، صدمه به مخاط به ویژه بویایی و تا ۹۰ درصد تخریب پروتئین سلولی و بروز سرطان های مختلف مشاهده شده است.
در همین حال بسیاری از سازمانهای علمی و زیست‌محیطی جهانی نسبت به خطرات استفاده از گیاهان ترانس‌ژنیک یا تراریخته و احتمال پیدایش بیماری‌های غیرقابل پیش بینی و درمان، و نیز اختلالات ژنتیکی هشدار داده‌اند.
با این وجود، سرطان، تومورهای خطرناک، ناباروری، میکروسفالی، پیری زودرس و تغییرات فیزیکی بخشی از خطرات احتمالی محصولات تراریخته بر انسان است که از سوی منتقدان و با استناد به نتایج برخی آزمایشات برشمرده می‌شود؛ محصولاتی که این روزهادولتهای بیش از ۳۸ کشور دنیا آن را ممنوع کرده‌اند.
معروف‌ترین و اصلی‌ترین محصولات دستکاری شده که وارد بازار شده‌اند ذرت، سویا، پنبه و کانولا (کلزا) است که ۹۹ درصد حجم بازار را شامل می‌شود؛ حتی روی موارد دیگر همچون چغندر قند، “پاپایا” (نوعی خربزه درختی)، کدو، بادمجان، عدس و برنج هم تحقیقاتی انجام گرفته است.
چه باید کرد؟
رییس آزمایشگاه مرجع سلامت سازمان غذا و دارو اوایل امسال اعلام کرده بود که محصولات ترا ریخته با مجوز وزارت بهداشت و با برچسب به کشور وارد شده و بررسی های لازم بر روی آن ها انجام می گردد. اما وقتی ۹۰ درصد سویا ، روغن خوراکی و ذرت وارداتی به کشور «تراریخته» است، تکلیف روغن‌های ایرانی موجود در بازار چیست؟ وقتی وزیر بهداشت رسما اعلام می‌کند آزمایشگاه‌های سازمان غذا و دارو مجهز به سیستم‌های به روز تشخیص محصولات تراریخته نیست، چه باید کرد؟
عدم ورود جدی وزارت بهداشت به مقوله محصولات تراریخته در ایران، انتقادات گسترده ای را در پی داشته است. این انتقادات وقتی افزایش یافت که ۱۶ مرداد سال جاری، وزیر بهداشت اعلام کرد که محصولات ترا ریخته را نفی یا حمایت نمی کنیم.
دکتر هاشمی گفته بود: بنابراین درباره تراریخته‌ها ما حتما با افرادی که مخالفند، همراهیم با موافقان این محصولات نیز به صورت مشروط همراه می‌شویم. بر این اساس نه وزارت بهداشت و نه وزارت جهاد و کشاورزی و نه دولت، به طور عام این محصولات را نفی یا حمایت نمی‌کنیم و در مواردی که استفاده از این محصولات مفید است اجازه ورودشان را می‌دهیم، اما در موارد مضر آنها را منع می‌کنیم.
هاشمی با بیان اینکه از ۱۰ سال پیش روغن، ذرت و سویا وارد کشور می‌شده و حالا اگر بخواهیم این محصولات را به صورت غیرتراریخته وارد کنیم، ممکن است پیدا نکنیم و یا به چندین برابر قیمت باشد، گفت: درباره محصولات تراریخته طی ۸ تا ۱۰ سال گذشته هیچ اتفاق جدیدی در کشور رخ نداده است.
چند نکته
چنان چه تولید محصولات تراریخته در داخل کشور با استاندارد قطعی و شفاف همراه نشود، سازمانهای متولی بین المللی، ایران را در لیست کشورهای تولیدکنننده محصولات کشاورزی تراریخته قرار خواهند داد که در نتیجه ممکن است در زمینه صادرات محصولات کشاورزی مشکلاتی حادث شده و در واقع یکی از مزیتهای اصلی کشور در امر تولید و صادرات در معرض مخاطره قرار گیرد.
۱ بام و ۲ هوا بودن مسئولان در عرصه تولید و عرضه و فروض محصولات تراریخته داخلی و خارجی در ایران، امنیت فکری مردم را تهدید می کند و این تهدید، شاید بد تر از تهدید مستقیم مصرف این محصولات در جامعه باشد.
ایران عصر ۱۴۰۰ نباید از سمت محصولات تراریخته، با تهدید هایی برای سلامت غذایی و امنیتی خود مواجه شود. نگاه راهبردی و حرفه ای در این زمینه می بایست دردستور کار فوری مراکز تصمیم گیری کشور قرار بگیرد.
جالب بود
تراریخته ها سرنوشت انسان ها را تغییر میدهند