شامپانزه ها همانند بسیاری از موجودات برای تحقیقات علمی بشر مورد استفاده قرار می گیرند. با این که چنین آزمایشاتی می تواند برای ما سودمند باشد، اما کمتر کسی به حق حیات و آسایش این مخلوقات باهوش توجه می کند. در کشورهایی مانند اسپانیا با تلاش انجمن های مستقل، قوانینی برای حفاظت و حق آزادی شامپانزه ها به تصویب رسیده.
بر اساس این قوانین، انسان ها حق ندارند این موجودات را برای شرکت در سیرک و یا انجام آزمایش های علمی اسیر نمایند. انجمن «PETA» یا «People for the Ethical Treatment of Animals» نخستین بار در سال ۱۹۸۰ میلادی نگرانی در مورد نوع رفتار با حیواناتی که در تحقیقات شرکت داده می شوند را ابراز نمود.
در سال ۱۷۸۹ میلادی فیلسوفی به نام «جِرِمی بِنتام» (Jeremy Bentham) میزان ظرفیت حیوانات برای تحمل درد و رنج را مطرح کرد و بعد ها نیز کشور بریتانیا نخستین قانون ضد ستم در این زمینه را به تصویب رساند. در پی این اتفاق، کشور آمریکا نیز قانونی مشابه را در پارلمان خود مطرح نمود.
تصویر ارائه شده
در میان سوالات بسیار مطرح شده پیرامون کالبد شکافی و تزریق به بهانه کارهای علمی، نگرانی درباره سرنوشت شامپانزه ها جنجال های زیادی به پا کرد. ۹۹ درصد DNA آن ها مشابه با انسان است و به همین دلیل چنین مسائلی اهمیت زیادی پیدا می کند. طرفداران انجام آزمایش اعتقاد دارند همین شباهت ژنتیکی می تواند آن ها را به گزینه مناسبی برای بررسی اثرات ویروس ها و بیماری ها تبدیل نماید.
«دکتر رابرت ام.یِرکِس» (Robert M. Yerkes) نخستین فرد آمریکایی بود که تحقیقاتش را با استفاده از این موجودات انجام داد. وی به علت شباهت زیاد ژنتیکی تصمیم گرفت رفتار شامپانزه ها را مورد بررسی قرار دهد. اما در سال ۱۹۴۰ میلادی پژوهش ها رنگ دیگری گرفت و به سمت کارهای دارویی کشیده شد.
استفاده به منظور آزمایش
دانشمندان تعدادی از این مخلوقات باهوش را برای مطالعه اثر بیماری ها و پیدا نمودن واکسن به کار می گرفتند. دهه ها پیش هنگامی که روسیه و آمریکا رقابت شدیدی در مسائل فضایی داشتند، ۶۵ شامپانزه برای مطالعه تاثیر جو فضا بر روی بدن، در معرض آزمایش هایی مانند شبیه سازی نیروی گرانش قرار گرفتند. استفاده زیاد از شامپانزه ها می توانست به انتشار و شیوع ویروس HIV دامن بزند.
این موجودات گونه های در حال انقراضی هستند که بیشتر در آفریقا یافت می شوند. بنابراین آن ها بر خلاف سگ ها و موش ها، نمی توانند به راحتی در دسترس دانشمندان قرار گیرند. شامپانزه ها طی سال های گذشته برای استفاده در پروژه های مختلف به کشور ها صادر می شدند، اما چنین کاری بعد از امضای کنوانسیون بین المللی منع تجارت گونه های در معرض خطر انقراض متوقف شد.
مسئله اینجاست که چه خدماتی برای شامپانزه های به کار گرفته شده در آزمایش ها ارائه شده است. کنگره ایالات متحده سند «رفاه حیوانات» را در سال ۱۹۶۶ میلادی به تصویب رساند که طی آن، حداقل قوانین برای مراقبت از گونه های خون گرم (پستانداران غیر از انسان) در نظر گرفته شد. این طرح برای شامپانره هایی که در پروژه های پزشکی، روان شناسی و رفتاری به کار گرفته می شدند کاربرد داشت.
در سال ۱۹۸۶ میلادی، موسسه سلامت ملی آمریکا از این موجودات برای مطالعه پیرامون ایدز و HIV کمک گرفت. دولت فدرال برای فراهم نمودن تعداد کافی شامپانزه به مظور استفاده در این پروژه، برخی از آن ها را اسیر نمود. در طی این پژوهش، به هزاران عدد از این پستانداران ویروس HIV تزریق شد. انجام چنین کاری تنها بر روی شامپانزه ها امکان پذیر بود و به همین دلیل انتخاب آن ها امری منطقی به نظر می رسید.
با وجود این که پروژه هایی از این دست توانست به درمان بیماری هپاتیت نوع B کمک کند، اما نتیجه برای درمان ایدز ناامید کننده بود. هزاران شامپانزه مبتلا به HIV بر روی دست دولت فدرال باقی مانده بود و نگهداری از آن ها روزی ۱۵ دلار هزینه در بر داشت. عمر متوسط ۶۰ ساله شامپانزه ها نیز مسئولیت مراقبت از آن ها را بیش از پیش پیچیده کرده بود.
هنگام انجام این تحقیقات، مخالفت با آزمایش بر روی حیوانات بیش از پیش شدت گرفت. تحقیقاتی که در آن زمان انجام گرفت شناخت درباره شامپانزه ها را دگرگون ساخت. این پژوهش نشان داد که آن ها می توانند از ابزار ها استفاده نموده، ارتباط برقرار کنند و الگو های فرهنگی به وجود آورند؛ مسائلی که تا قبل از آن گمان می شد مختص به انسان هستند.
شامپانزه هایی که امروزه مورد استفاده قرار می گیرند
در سال ۲۰۰۰ میلادی تقریبا ۱۶۰۰ شامپانزه در آمریکا وجود داشت که برای انجام تحقیقات پزشکی مورد استفاده قرار می گرفتند و بر اساس اعلام سازمان ملی سلامت، به ۵۰۰ عدد از آن ها ویروس های واگیر دار تزریق شده بود. دولت که صاحب بسیاری از آن ها به شمار می رفت، به این نتیجه رسید که تعداد شامپانزه ها بیش از حد زیاد است. آن ها احتیاج داشتند راه حل مناسبی برای این مسئله پیدا کنند و به همین منظور، کنگره در سال ۲۰۰۰ میلادی قانون «بهبود سلامتی شامپانزه ها» را به تصویب رساند.
بنابراین این موجودات باهوش مجبور شدند باقی عمر خود را در مراکز پزشکی فدرال بگذرانند.
با این حال برخی سازمان ها هنوز هم شامپانزه ها را برای انجام تحقیقات به کار می گرفتند. در سال ۲۰۰۸ «جامعه مهربانی آمریکا» گزارش داد که ۱۲۰۰ شامپانزه در مراکز پژوهشی فدرال حضور دارند. بر اساس قانون فدرال، کمیته ای بر روی چگونگی آزمایش و نگهداری شامپانزه ها در این مراکز نظارت می نمود.
تحقیقات بر روی این مخلوقات باهوش، به بهبود بیماری های قلبی-عروقی و ساخت واکسن آن ها کمک شایانی نموده است. در حال حاضر تنها کشور های گابن و آمریکا می توانند به طور قانونی بر روی شامپانزه ها آزمایش انجام دهند. کشور های دیگری نیز در این زمینه فعالیت می کردند که به تدریج و طی چند سال از این کار دست کشیدند.
با این که کشور آمریکا همچنان آزمایشاتی بر روی شامپانزه ها انجام می دهد، اما تناوب این کار متوقف شده است. موسسه سلامت ملی آمریکا در سال ۲۰۰۸ میلادی اعلام کرد که در حال توسعه روش هایی برای جایگزینی با آزمایش بر روی حیوانات است. اگر چنین اتفاقی رخ دهد، دیگر از حیوانات و حتی انسان ها برای انجام پژوهش های مختلف استفاده نخواهد شد.
بدون نظر