با موزه میراث روستایی گیلان آشنا شوید

آشنایی با سبک زندگی و سنت های گیلانی ها در یک موزه

«موزه میراث روستایی گیلان»، یکی از موزه های کم تر شناخته شده شمال کشور و از جمله موزه های مردم شناسی ایران است که بازدیدکنندگان را با سبک زندگی و آداب و رسوم مردم گیلان آشنا می کند.

بد نیست بدانید که سرویس گردشگری روزیاتو ظرف چند ماه اخیر، به معرفی پرتال های رسمی گردشگری ایران در فضای مجازی پرداخته تا مخاطبان را با ظرفیت های سایبری توریسم ایران آشنا کند؛ که از جمله می توان به معرفی کاخ سعد آباد،  موزه هنرهای معاصر تهران و موزه استاد مقدم دانشگاه تهران اشاره نمود.

امروز نیز هم چون روال هفته های پیش، سری زدیم به یکی از موزه های کشور؛ موزه میراث روستایی گیلان، که چندان شناخته شده نیست. تماشاگهی که شما را با سبک زندگی و آداب و رسوم یکی از اقوام ایرانی در مناطق سر سبز شمالی آشنا می کند.

پیش از ورود به مطلب شاید بد نباشد بدانید که طبق بررسی ها، ۱۴ موزه در استان گیلان قرار دارد که از این تعداد، هفت مورد، موزه تخصصی هستند و چهار مورد نیز به میراث فرهنگی گیلان (Gilan Cultural Heritage)، صنایع دستی و گردشگری این استان اختصاص دارد. موزه های رشت، میراث روستایی گیلان، فومن و تاریخ چای ایران، از جمله تماشاگه هایی هستند که توصیه می کنیم هنگام سفر به گیلان از آنها بازدید نمایید.

درباره موزه روستایی گیلان

اکنون سی و شش مورد از بناهایی که در موزه بزرگ میراث روستایی گیلان نصب شده است، در فهرست آثار ملی کشورمان به ثبت رسیده است.

موزه میراث روستایی گیلان (Guilan Village Heritage Museum) که در پارگ جنگلی سروان در شهر رشت واقع شده، از جمله موزه های مردم شناسی و اقلیم شناسی خطه شمال کشور به شمار می رود که علاوه بر داشتن فضایی سنتی، اقلام موجود در آن، منعکس کننده بخشی از سبک زندگی مردمان این خطه نیز هستند. بد نیتس بدانید که این موزه حدود ۲۲۰ هکتار مساحت دارد.

فاز مطالعاتی این موزه در سال ۱۳۸۱ آغاز گشته و نخستین کارگاه ساخت آن در اردیبهشت ۱۳۸۴ راه اندازی شد. مجری این طرح، دکتر طالقانی و نخستین سرپرست کارگاه و سازنده بناهای اولیه ساختمان ها و هم چنین محوطه نوستالژیک موزه، مهندس میر یوسفی بوده اند.

همچنین گفته می شود که قرار است بنا های ۹ روستای اصیل گیلان که نمادهای شاخص معماری این استان را نیز تشکیل می دهند، در این محوطه بزرگ،‌ واچینی شده و سپس در محل این موزه،‌ دوباره چینی شوند. یعنی ماکت هایی در مقیاس بزرگ از معماری روستاهای زیبای گیلان بزودی در این موزه جای می گیرند تا شما علاوه بر دیدن سبک زندگی مردمان این منطقه زیبا، با معماری و صنایع دستی و ظرفیت های اقلیمی آن در محوطه ای کوچک آشنا شوید.

بد نیست بدانید، بخشی از معماری بناهایی که به این موزه منتقل شده اند، به بیش از ۱۵۰ سال پیش می رسد. البته هدف اصلی موزه میراث روستایی گیلان، تنها انتقال روستایی نیست، بلکه حفظ فرهنگ بومی و معرفی شیوه های ساخت سنتی بناهای گیلان است که در نوع خود کم نظیر محسوب می گردند.

بنا بر اظهارات مسئولان موزه میراث روستایی گیلان، قرار است علاوه بر فازهای ۹ گانه ای که برای این موزه تعبیه شده، دو فاز دیگر با نام های پارک فرهنگی و پارک صنایع دستی نیز  در آینده ای نزدیک گشایش خواهد یافت.

موزه میراث روستایی گیلان، در بیش از ۸ هزار پرتال اینترنت به زبان انگلیسی ایندکس شده که نشان دهنده اهمیت گردشگری و فرصت های آشنایی با سبک زندگی و صنایع دستی و معماری استان گیلان برای ایران دوستان است.

در پرتال های معروف گردشگری دنیا مانند لونلی پلنت، تریپ ادوایز و پروژه ایران، کاربران زیادی این موزه را برای بازدید علاقمندان در نقاط شمالی کشور پیشنهاد کرده اند.

گشتی مجازی در موزه میراث روستایی گیلان

سایت اینترنتی موزه میراث روستایی گیلان از جمله پرتال های خوب موزه ای در کشور به شمار می رود که اطلاع رسانی چند زبانه و گسترده را در دستور کار خود قرار داده است.

وقتی شما بر روی گزینه فارسی در ایندکس سایت کلیک کنید، وارد بخش فارسی می شوید که با زیر بخش های متنوع و جذابی انتظار شما را می کشد. همان طور که در تصویر زیر ملاحظه می کنید، این بخش، قسمت های متنوعی دارد که عبارتند از: معرفی موزه، حوزه های فرهنگی و معماری، فرهنگ مردم گیلان، گالری، انتشارات، اطلاعات بازدید، نقشه دسترسی و بخش تماس با ما.

درباره این موزه در بخش معرفی موزه آمده است:

موزه های روستایی، تصاویری ملموس از زندگی سنتی‌اند که در آنها می توان معماری، آداب و رسوم، صنایع دستی و هنرهای بومی را از نزدیک مشاهده و زندگی روستایی را تجربه کرد؛ این موزه ها فضایی را فراهم می‌کنند تا مردمان هر سرزمین با گذشته نزدیک پدران و مادران خود آشنا شوند.

موزه میراث روستایی گیلان تنها تجربه ملی در زمینه صیانت از فرهنگ و معماری روستایی با مفهوم موزه فضای باز در ایران به شمار می رود. این موزه که در نوع خود در خاور میانه و آسیای مرکزی منحصر بفرد است، با هدف پاسداشت و حفظ میراث مادی و معنوی مردم سرزمین گیلان طراحی شده است.

در بخش حوزه های فرهنگی و معماری، همان طور که در تصویر زیر ملاحظه می کنید، ۹ ظرفیت اقلیمی و معماری استان گیلان در سایت معرفی شده است که می توان واقعیت آن را در خود موزه جست و جو کرد.

بخش های ۹ گانه عبارتند از:

• ساحل غربی که شامل مجموعه مسکونی آصفی است.
• ساحل شرقی که شامل مجموعه مسکونی موسوی است.
• کوهستان شرقی که شامل مجموعه مسکونی محسنیان و مجموعه مسکونی محمد نژاد است.

• کوهستان غربی که شامل معرفی مجموعه مسکونی حاجت پور است.

• کوهپایه شرقی که شامل معرفی مجموعه مسکونی بهزادی، جامع و رستمی به شمار می رود.

• کوهپایه غربی که شامل معرفی مجموعه مسکونی لطفی و طربی است.

• جلگه مرکزی که شامل معرفی مدرسه و کارگاه های آهنگری است.

• جلگه شرقی که شامل معرفی مجموعه مسکونی پر مهر است.

• جلگه غربی که شامل معرفی مجموعه مسکونی محتشم طلب، موسوی و موسی زاده است.

یکی دیگر از بخش های جالب سایت همان طور که در شکل زیر ملاحظه می کنید، مربوط به معرفی فرهنگ مردم گیلان است که بخش هایی از جمله: گیلان و میراث آن، آداب و رسوم، سنت های شفاهی (ترانه ها و ضرب المثل ها)، اشیا و ابزار آلات، خوراک، پوشاک، بازی ها و صنایع دستی را شامل می شود.

برنامه های متنوع در موزه میراث روستایی گیلان

در موزه میراث روستایی گیلان، در طول سال برنامه های متنوعی برگزار می شود. یکی از این مراسم، مراسم نوروزی خوانی است که تصویر آن را در زیر مشاهده می کنید.

یکی دیگر از مراسم جالبی که در موزه میراث روستایی گیلان هر از گاهی در معرض دید بازدید کننده گان آن قرار می گیرد، مراسم عروس گولی است که تصویر آن را در زیر مشاهده می کنید.

مراسم عروس گولی، یکی از باشکوه ترین آیین های نمایشی گیلان امحسوب می گردد. داستان این مراسم، داستان جذابی است که بعدا درباره آن بیش تر خواهیم گرفت. اما همین قدر بدانید که موضوع این نمایش، دعوای غول و پیربابو بر عروسی خیالی به نام ناز خاتون است.

برای گرفتن ناز خاتون به همسری، کشتی گرفتن، تنها راه انتخاب فرد پیروز خواهد بود که طبق افسانه هایی که سینه به سینه نزد مردم گیلان حفظ شده است، غول پیروز می شود و همراه ناز خانم، رقص کنان، بازی را به پایان می برند.

گول به معنی غول است و کلاهی از کلش بر سر می نهد، زنگ و زنگوله هایی به خود می آویزد و چماقی هم به دست می گیرد. البته باید بگوییم که «پیربابو» نیز خود را به هیئت پیرمردی می آراید و نقش «نازخانم» را هم یکی از جوانان که لباس زنانه می پوشد، بازی می کند.

طبق مشاهدات محلی، این مراسم از شب چهار شنبه سوری به بعد در رشت و حومه های شهر، شخصی را که عروس گوله می گویند لباسهای قشنگ محلی که دارای زینتهای فراوانی است، می پوشانند و با عده ای از کودکان همراه به رقص و پایکوبی و دست فشانی می پردازند.

این مراسم با توجه به ساختار نمایشی آن، یکی از باشکوه ترین آئین های نمایشی بوده که پیشینه آن به چند صد سال قبل بازمی گردد. این نمایش از آیین های استقبالی نوروز است و در هر منطقه گیلان با یک چاشنی بومی اجرا می شود و روایی است.

یکی از مراسم سنتی گیلانی ها که در این موزه اجرا می شود، مراسم طناب کشی سنتی است که در تصویر زیر مشاهده می کنید.

مراسم شب یلدای گیلانی ها هم حال و هوای خاص خود را دارد که در این موزه به نمایش در آمده است. تصویر  زیر  مربوط به مراسم فال هندوانه است که در موزه میراث روستایی گیلان برپا می شود.

برداشت پیله کرم ابریشم، بخشی از سبک زندگی و اقتصاد مردم گیلان را در زمان های نه چندان دور تشکیل می داده است که در تصویر زیر مشاهده می کنید.

کتاب شناسی موزه میراث روستایی گیلان

این موزه در کتاب های بسیاری بازتاب یافته است که برای آشنایی مخاطبان گرامی، به بررسی شماری از آن ها می پردازیم. این کتاب های ۱۱ گانه را می توان در این موزه نیز تهیه کرد.

کتاب نخست، خانه رفیعی نام دارد که توسط نشر معین در سال ۱۳۸۶ منتشر شد. محمود طالقانی این کتاب را تالیف کرد و در واقع، به معرفی نخستین دستاورد علمی موزه در زمینه ثبت شیوه های واچینی و دوباره چینی خانه های سنتی روستایی در جلگه شرق گیلان می پردازد.

این کتاب، شرح گزارش کامل گروه معماری موزه میراث روستایی گیلان در واچینی و دوباره چینی خانه رفیعی است.

کتاب دوم، بازی ها و نمایش های سنتی گیلان نام دارد که توسط نشر فرهنگ ایلیا، و زیر نظر دکتر طالقانی در سال ۱۳۸۶ منتشر شد. در این کتاب، به معرفی تحقیقات و برنامه ریزی صورت گرفته برای مستند سازی و مکتوب کردن میراث نانوشته روستایی گیلان پرداخته شده است و در آن، مقولات مادی و معنوی ذکر شده است.

از مهم ترین وظایف موزه میراث روستایی گیلان،‌ توجه به میراث ناملموس خطه گیلان است تا نسل های آینده، با میراث فرهنگی پیشینیان خود آشنا شوند.

کتاب سوم، موزه فضای باز بالنبرگ نام دارد که توسط انتشارات روزنه در سال ۱۳۸۸ منتشر شد. این کتاب در چارچوب فعالیت های مطالعاتی موزه میراث روستایی گیلان که با هدف استفاده از تجارب و دانش دیگران در خصوص موزه های فضای باز و موزه های روستایی انجام می شود، ترجمه شده است.

در این کتاب که توسط ماکس کشوند و ادوین هویلر نوشته شده است، نحوه شکل گیری و روند مراحل مختلف اجرای موزه بالنبرگ سوییس به سادگی روایت شده است. روایتی که گفته می شود بسیار مشابه تجربه موزه میراث روستایی گیلان است تا در این رهگذر، بخش هایی از قصه موزه میراث روستایی گیلان هم مطرح گردد.

کتاب چهارم، خانه امینی نام دارد که توسط نشر روزنه در سال ۱۳۸۹ منتشر شد. کتاب نوشته یولاند ممتاز است و دومین دستاورد علمی موزه در زمینه میراث معماری روستایی گیلان به شمار می رود که به دو زبان فرانسه و فارسی منتشر شده.

در واقع، این کتاب معرف یکی از روستاهای حوزه های فرهنگی-معماری گیلان یعنی روستای جلگه مرکزی به شمار می رود و در آن به معرفی معماری بومی روستایی گیلان به ویژه فن و دانش ساخت بناها که یکی از اهداف بزرگ این پروژه است، پرداخته شده.

کتاب پنجم، خانه موسوی نام دارد که توسط نشر آثار هنری متن، منتشر شد. این کتاب بر اساس آن چه اعلام شده است، نخستین اثر از یک مجموعه ۹ جلدی بوده که زیر نظر دکتر طالقانی، موسس و مجری موزه میراث روستایی گیلان و با همکاری موسسه تحقیقات کاربردی فرهنگ ایرانی دانشگاه تهران تهیه شد.

در این کتاب ها، دانش طراحی و ساخت مجموعه های مسکونی حوزه های فرهنگی و معماری ۹ گانه گیلان که در ابتدای این گفتار نیز گفتیم، تهیه و در اختیار محققان و ایران دوستان قرار گرفته است.

کتاب ششم، خانه محتشم طلب نام دارد که در واقع دومین اثر از مجموعه ۹ جلدی است که توسط همکاران موزه میراث روستایی گیلان و زیر نظر دکتر طالقانی، به منظور مستند سازی و ماندگاری دانش طراحی، ساخت مجموعه های مسکونی حوزه های فرهنگی و معماری ۹ گانه گیلان تالیف شده است.

این کتاب با همکاری پژوهشکده تحقیقات کاربردی فرهنگ ایرانی دانشگاه تهران و هم چنین، همیاری فرهنگستان هنر کشورمان تهیه شده و می تواند برای عاشقان معماری سنتی خطه شمال کشور، جالب توجه باشد.

کتاب هفتم، خانه بهزادی نام دارد که سومین اثر از مجموعه ۹ گانه میراث معماری روستایی گیلان است.

کتاب هشتم، خانه موسی زاده نام دارد که در روستای گیلانده که نام قدیمش خلیف آباد بوده، جای دارد. این روستا از توابع شهرستان تالش شناسایی و واچینی شده است و در روستای جله غرب موزه میراث روستایی گیلان دوباره چینی شده است. این کتاب، چهارمین اثر از مجموعه ۹ جلدی میراث معماری روستایی گیلان است که مطالعه آن را به عاشقان فرهنگ و هنر و معماری و اقلیم شناسی ایران زمین پیشنهاد می کنیم

کتاب نهم، همان طور که در تصویر فوق ملاحظه می  کنید، خانه طربی نام دارد و در سال ۱۳۹۰ منتشر شد. خانه طربی در روستای کیش رودبار از توابع شهرستان فومن شناسایی شده است و در روستای کوهپایه ای غرب در محل موزه میراث روستایی گیلان دوباره چینی شد. پنجمین اثر از مجموعه ۹ جلدی میراث معماری روستایی گیلان به شمار می رود.

کتاب خانه مرادی، در سال ۱۳۹۰ منتشر شد. در واقع خانه مرادی، در روستای نشرودکل از توابع دهستان سنگر بخش سنگر شهرستان رشت واچینی شده و در روستای جلگه مرکز در محل موزه میراث روستایی گیلان دوباره چینی شده است.

کتاب خانه حاجت پور، در سال ۱۳۹۱ منتشر شد. خانه حاجت پور در روستایی ییلاقی ایسبی دول دهستان شاندرمن بخش ساندرمن شهرستان ماسال واچینی شده و در موزه میراث روستایی گیلان دوباره چینی شد. این کتاب هفتمین اثر از مجموعه ۹ گانه میراث معماری روستایی گیلان است که به شرح این عملیات جذاب می پردازد.

ارتباط با موزه

موزه‌‏ی میراث روستایی گیلان

ایران، گیلان، کیلومتر ١٨ آزادراه رشت- قزوین، نرسیده به پلیس راه، جاده‌‏ی سراوان- شفت

٣٣۶٩٠٩٧٠-٠١٣

٣٣۶٩٠٩٧١-٠١٣

٣٣۶٩٠٩٧۵-٠١٣

Musee_du_guilan[@]yahoo.com

دفتر موزه، تهران

ایران، تهران، بلوار کشاورز، خیابان وصال شیرازی، کوچه شاهد، پلاک ٨

٨٨٩۶٩۶٢١–٠٢١

٨٨٩٩٢١۶٣-٠٢١

٨٨٩٩٢١۶٢-٠٢١

امیدوارم نخستین گزارش کامل و مصوری که در سایت های فارسی زبان درباره موزه ارائه شد، شما را به بازدید از این موزه گیلان و آشنایی با میراث بخشی از اقوام ایرانی ترغیب و تشویق کند.