چرا با افزایش سن حافظه ضعیف تر می شود؟ درمان آن چیست؟

نادانسته هایی از مغز

شاید این سئوالی باشد که در ذهن بسیاری از افراد و با بیشتر شدن سن شان به وجود می آید که چرا چیزهایی را که در گذشته به راحتی به یاد می آوردند اکنون در به خاطر آوردن آنها دچار مشکل هستند.

بله کاملا درست است، حافظه ما با گذر زمان با تغییراتی مواجه می شود اما باز هم این سئوال پیش می آید که چرا برخی از خاطرات زندگی مان به همراه تمام جزئیات آن را به راحتی به خاطر می آوریم حال آنکه در مورد برخی دیگر این طور نیست.

یکی از مهم ترین جنبه های حافظه در شکل دادن و نگهداری داده ها، با اطلاعاتی که بعدها به آن وارد می کنیم، در ارتباط است.

به عنوان مثال آن جریان کی و کجا اتفاق افتاده و چه کسی در آن زمان در کنارمان بوده و یا چه حسی را در آن زمان تجربه می کردیم.

چنین جزئیاتی، نه تنها سرنخ هایی را در اختیار ما قرار می دهند بلکه به زمان سفر ذهنی ما اجازه می دهند که آن جزئیات را به یاد بیاوریم بنابراین، همانند آن است که ما برای یک خاطره، در ذهن مان زندگی دوباره ای را تعریف کرده باشیم.

دانشمندان از این پدیده به جمع آوری دوباره یاد می کنند و برخی از آنها هم به دلیل آشنا بودن، یادآوری دوباره می شوند. این هم کاملا به نوع احساسی وابستگی دارد که در آن زمان تجربه شده با این وجود ممکن است نتوانیم تمام جزئیات مربوط به آن اتفاق را به خاطر آوریم.

به عنوان مثال ممکن است فردی را در سوپرمارکت یا در یکی از وسایل نقلی عمومی ملاقات کرده باشید که برای تان آشنا به نظر می رسد اما دقیقا به خاطر نمی آورید که آن فرد کیست.

شما به راحتی به خاطر می آورید که آن فرد را در جایی ملاقات کرده اید اما دقیقا نمی توانید جزئیات آن دیدار را به خاطر آورید.

این مثال می تواند تمایزهای فردی و یا آنچه که جنبه پدیدارشناسانه این روند به همراه دارد را نشان دهد.

صرفنظر از تفاوت های رفتاری و پدیدارشناسانه، پژوهش ها نشان داده اند که نقاط مختلف مغز نیز بر این پدیده دلالت های متفاوتی دارند.

هیپوکمپ که بخش اصلی مغز پستانداران به شمار می آید و در داخل لوب تمپورال داخلی مغز قرار دارد، عمیقا درگیر به خاطر آوردن داده هاست و این در حالی است که  به نظر می رسد، کورتکس های مجاور یعنی «پریرینال» و «آنترورینال» در قدرت شناختن ایفای نقش کنند.

پژوهش ها نشان داده اند که بخش یادآوری و تداعی مغز با افزایش سن کاهش می یابد اما بخش آشنایی آن متاثر از تغییرات سنی نیست.

اگر بخواهیم خلاصه بگوییم باید این طور بیان کنیم که حجم بخش وابسته به هیپوکامپ که مسئول به خاطر آوردن است با افزایش سن کاهش پیدا می کند و به همین دلیل هم نمی توانیم به خاطر آوریم که آن فرد به ظاهر آشنا را در کجا دیده ایم، این در حالی است که با افزایش سن به یاد می آوریم که بالاخره آن فرد را قبلا دیده ایم.

دانشمندان براین باورند که نمی توان حافظه را به عنوان یک دستگاه ضبط بدون نقص تلقی کرد. این همان دلیلی است که سبب می شود نه تنها اطلاعاتی را فراموش کنیم بلکه آنها را اشتباها به خاطر آوریم.

در افرادی با سنین بالاتر نیز به همین دلایل برخی از خاطرات و تجارب اشتباها یادآروی می شوند.

اکنون که اطلاعات کلی در مورد روند کارکرد فیوزیولوژیک مغز به دست آوردیم زمان آن فرا رسیده که بدانیم چه کارهایی به ما کمک خواهند کرد تا این روند را به تاخیر بیاندازیم.

از آنجایی تا کنون هیچ دارو یا غذای معجزه آسایی برای درمان این فراموشی کشف نشده، تحقیقات و پژوهش های علمی تنها می توانند راهکارهایی را در اختیارمان قرار دهند که در ادامه متن به مرور برخی از این راهکارها خواهیم پرداخت:

حل کردن جداول و سودوکو 

یکی از رایج ترین روش هایی که برای حل این معضل اجتناب ناپذیر پیشنهاد می شود، آن است که تا آنجا که می توانید جدول سودوکو حل کنید.

این یکی از بهترین قدم های ابتدایی است. اگر به مغز هم همچون یک عضله نگاه کنیم، آن وقت می توانیم تصور بهتری از آماده نگه داشتن آن داشته باشیم.

بله کاملا درست است، هنوز شواهد کافی برای این عقیده وجود ندارد.

ممکن است انتظار داشته باشید با انجام حرفه ای جدول و سودوکو خواهید توانست، مهارت های فراوانی از جمله استدلال های انتزاعی یا به خاطر آوردن اطلاعات بیشتری را بدست آورید اما این جریان چندان هم در مطالعات انجام شده موفقیت آمیز نباشد.

بنابراین بهتر است اگر به حل کردن جداول و سودوکو علاقمند هستید این کار را ادامه دهید اما حتما هم بابت این موضوع اطمینان نداشته باشید که بتواند از بیماری های مربوط به حافظه از جمله «دیمنشیا» جلوگیری کامل به عمل آورد.

انجام فعالیت های بدنی و ورزش 

از دیگر روش هایی که به نظر می رسد بتواند بهتر کمک رسانی کند می توان به انجام فعالیت های ورزشی خصوصا ایروبیک اشاره کرد.

مطالعات فراوان نشان داده که تمرین ها و فعالیت های ورزشی نه تنها از نظر جسمی می توانند مفید باشند بلکه ذهن را نیز تحت تاثیر قرار می دهند و می توانند تمرین ذهنی خوبی هم قلمداد شود.

البته منظور از چنین ورزش هایی، نمونه هایی مانند دوی ماراتون نیست. فعالیت هایی چون پیاده روی سریع یا هر فعالیت دیگری که باعث بالا بردن ضربان قلب و تعرق شما شود می تواند در عملکرد بهتر مغز موثر باشد.

پژوهش ها نشان داده اند که تمرین و فعالیت ورزشی می تواند در افزایش حجم هیپوکامپ مغز موثر باشد. این تاکید در مورد ورزش هایی چون ایروبیک بیشتر هم است.

بنابراین بهترین کار این است که هر روز اندکی پیاده روی کرده و کمی هم سر خود را با حل کردن جدول گرم کنید.

مصرف روغن ماهی

محققان می گویند، افراد مسن تر که برای حل کردن معضل فراموشی از مکمل های روغن ماهی استفاده کرده اند، توفیق بیشتری داشتند.

همچنین این مطالعات نشان داده در میان افراد عادی و با حافظه متوسط، پس از مصرف ۶ ماهه این مکمل ها، یادآوری خاطراتی در گذشته آسان تر از قبل بوده.

مطالعات اخیر نشان داده که خصوصا در مورد افرادی که استرس فراوان فیزیکی و ذهنی را متحمل می شوند و بیشتر مستعد فراموشی هستند، مصرف مکمل های «اُمگا ۳» و اسیدهای چرب DHA تاثیر فراوانی داشته.

محققان بر این باورند، مکمل هایی که حاوی DHA هستند و از روغن ماهی و یا سایر منابع گرفته شده اند، ممکن است از در ابتلا به بیماری فراموشی های همچون آلزایمر با ریسک کمتری مواجه باشند.

البته در مطالعه دیگری هم نشان داده شد که بیماران مبتلا به «دیمنشیا» پس از مصرف این نوع مکمل عکس العمل مثبتی به فراموشی نشان ندادند.

DHA نوعی «اسیدچرب اُمگا ۳» است که تصور می شود به سلول های عصبی کمک می کند تا ارتباط بهتری با هم برقرار کنند.

غنی ترین منابع دریافت این نوع از اسیدچرب می تواند روغن ماهی هایی چون ماهی های خالداری چون شاه ماهی و ساردین باشد.

به بسیاری از مردم بریتانیا توصیه می شود که در هفته یک تکه از این ماهی های چرب را مصرف کنند اما به نظر می رسد از هر سه نفر تنها یک نفر این توصیه را جدی گرفته است.