سفر به شاهکوه؛ گلستانی در استان گلستان

روستاگردی، بخشی از سلسله گفتارهایی است که در سرویس گردشگری روزیاتو ارائه می کنیم و یکی از ظرفیت های جذاب گردشگری در سرزمین هزار رنگ ایران به شمار می رود. امروز، سفری خواهیم داشت به شهرستان گرگان استان گلستان، جایی کمتر شناخته شده برای اکثر هموطنان ایرانگرد.

سرزمینی که یکی از زیباترین مقصدهای گردشگری شرق کشور بوده و قطعا می تواند همچون سفر به کیش ، چابهار و قشم و بندرعباس و بوشهر، در فهرست اولویت های سفر نوروزی هموطنان به مقصدهای گردشگری طبیعی جذاب ایران باشد.

در شاهکوه گردی امروز، همراه ما باشید.

شاهکوه کجاست؟

روستای تاریخی و زیبای شاهکوه، یکی از ظرفیت های گردشگری استان گلستان است. استان گلستان جایی است که هم مرز سمنان بوده و جنگل چند میلیون ساله ابر که سفر در میان ابرها را برای گردشگران هیجانی به ارمغان می آورد، در این منطقه قرار دارد.

این روستا که یکی از مقصدهای روستاگردی جذاب در کشور به شمار می رود، از  توابع بخش مرکز شهرستان گرگان، در شصت و پنج کیلومتری جنوب شرقی شهر گرگان قرار دارد.

سفر به نخستین روستای اینترنتی ایران به روایت افتخار شاهکوه: دکتر علی اکبر جلالی، استاد دانشگاه علم و صنعت ایران.

از نظر موقعیت جغرافیایی، این روستا از سمت شمال، به کوه خوش دشتی و از سمت باختر، به کوه شیرکش محدود است. در جنوب روستا، کنودره قرار دارد و رودخانه فصلی رودبار دله نیز آن را محصور کرده است. کوه سیاه پوش و کوه ترکه چال، از جمله کوه های سربه فلک کشیده این منطقه هستند.

در شش کیلومتری جنوب شرقی روستا، کوه گاوکشان قرار دارد و در پنج کیلومتری شمال این منطقه سرسبز، کوه سرلیسه واقع شده است. همانطور که متوجه شدید، شاهکوه، یکی از مقصدهای جذاب کوهنوردی در استان سرسبز گلستان است که منطقه ای بکر برای گذران ایام خاص سال مخصوصا سیزده به در است.

شاهکوه گلستان، زمستان های سرد و تابستان های معتدل دارد، به همین خاطر، فرصت خوبی را برای گردشگران طبیعت در نیمه نخست سال فراهم می کند.

شاهکوه یعنی چی؟

نام هر روستایی در ایران، مبتنی بر فلسفه خاصی نامگذاری شده است که شما را با فرهنگ، طبیعت و سبک زندگی مردمان آن دیار آشنا می کند. این روستای زیبا و تاریخی کشورمان، نام خود را از ارتفاعات اطراف خود به عاریت گرفته است و قدمتی دیرینه دارد.

رابینو، سیاح غربی در سفرنامه خود، از کاروانسرای قزلق و رباط سفید در فاصله چند کیلومتری آن یاد کرده‌ است. این روستا در گذشته، در مسیر جاده اصلی و شاهراه ارتباطی بین خراسان بزرگ و شاهرود بوده‌ است. مردم روستای شاهکوه به زبان محلی مازندرانی سخن می‌گویند، مسلمان و پیرو مذهب شیعه جعفری هستند.

قبلا در برنامه دامنه شبکه سمنان، گزارشی درباره این روستای زیبا ارائه شد که توجه شما را به دیدن این برنامه دیدنی جلب می کنیم.

سبک زندگی در شاهکوه

بر اساس نتایج سرشماری چند سال اخیر، این روستا کم تر از یک هزار نفر جمعیت دارد، اما در فهرست روستاهای پلکانی کشور قرار ندارد.  با توجه به زمستان سرد و بارش برف سنگین در روستا، در فصل زمستان نیمی از جمعیت روستا، به شهرهای گرگان و اطراف کوچ قشلاقی می‌کنند.

درآمد اکثر مردم روستای شاهکوه از فعالیت‌های زراعی، باغداری و دامداری تأمین می‌شود. تعدادی از مردم نیز در بخش خدمات و صنایع دستی اشتغال دارند. زمین‌های زراعی به صورت دیم و آبی کشت می‌شود و محصولات عمده زراعی آن شامل گندم، جو، سیب‌زمینی و سبزیجات است.

انواع محصولات باغی از قبیل زردآلو، سیب و بادام در روستا به عمل می‌آید. مراتع غنی پیرامون روستا موجب رونق دامداری در روستا شده‌است. مهم‌ترین محصولات دامی آن عبارتند از: پشم، گوشت، شیر، ماست و کره. روستای کوهستانی شاهکوه با بافت مسکونی متراکم در شیب ملایمی استقرار یافته‌ است.

معماری و بافت روستا، جذاب است و شما را با سبک ساخت و زندگی قرن ها پیش آشنا می کند.  سقف خانه‌ها، مسطح با پوششی از کاهگل و چوب است که اکثراً در یک طبقه و ندرتاً دو طبقه ساخته شده‌اند. کالبد خانه‌ها و کاربری فضاهای درونی آن از نوع فعالیت و معیشت ساکنین متأثر شده و با اقلیم کوهستانی منطقه سازگاری یافته‌است.

در این روستا، برای ساخت خانه ها، از سنگ و گل و خشت و چوب استفاده می کنند. این روستا دو محله بزرگ به نام “ده میان” و “ده دره” دارد. “ده میان” قدیمی‌ترین محله روستا است که از چندین محله کوچک به نام‌های حسام محله، کابوسی محله، دهقان محله و … تشکیل شده‌است.

“ ده دره” نیز شامل نگین محله، بید پند، سرخ چاله و کلاتی محله است.

جاذیه های گردشگری شاهکوه

این روستا در امتداد دره دینو و کنودره قرار دارد و به همین خاطر، طبیعت جالبی دارد. پیرامون شاهکوه را کوه های خوشی دستی، شیرکش، ترکه چال، سیاهپوش، گاوکشان و سرلیسه فرا گرفته‌اند. کوه نیمه جنگلی و بسیار زیبای سرلیسه در ۵ کیلومتری شمال غربی روستا، با ارتفاع ۲۹۱۰ متر یک مقصد طبیعت گردی است و کوهنوردان بسیاری را به سوی خود جلب می‌کند

رشته کوه گاوکشان در ۶ کیلومتری جنوب غربی روستا واقع شده و با ارتفاع ۳۸۱۳ متر یکی از بلندترین ارتفاعات استان و سرچشمه رودهای سرتنگه، چهارده و آب ترودبان است. دامنه‌های شمالی این کوه به شهرستان گرگان و دامنه‌های جنوبی آن به شهرستان‌های شاهرود و دامغان مشرف است. دامغان، یکی از قطب های لبنیات و کشاورزی منطقه به شمار می رود.

اطراف شاهکوه را کوه های مرتفع و مملو از برف تشکیل داده است که در فصل زمستان، پر از برف است. یخچال‌های طبیعی رشته کوه‌های گاوکشان، بر زیبایی و جذابیت ارزش‌های گردشگری ورزشی آن افزوده‌ و به همین خاطر، در همه فصول سال، شاهکوه، مقصد جذابی برای عکسبرداری خواهد بود.

از دیگر جاذبه‌های طبیعی روستا می‌توان به چشمه‌های متعدد و زیبای اطراف روستا و حواشی سرسبز و دیدنی زرد چشمه، چشمه سار، سرخ چشمه، سنگ چشمه، استل سر و شلیار اشاره کرد. رودخانه فصلی رودبار دله در جنوب روستا، رستنگاه درختان ارس در ارتفاعات اطراف، بر جلوه‌های زیبای طبیعت روستا می‌افزاید.

این روستا، دو مقصد گردشگری مذهبی هم دارد.  آرامگاه امامزادگان یوسف و حسین از نوادگان امام موسی بن جعفر (ع)، که به امامزاده غائب معروفند، در شمال روستا واقع شده‌ است. این آرامگاه ساده اتاقی کوچک بوده که از خشت و گل و سقفی چوبی احداث گردید.

در روستای شاهکوه، ما شاهد دو کاروانسری تاریخی هستیم که در چهار کیلومتری شمال روستای چهار باغ و در مسیر راه دهانه قرلق به شاهکوه قرار گرفته است. کاروانسراهای قزلق و رباط سفید آثار تاریخی برجسته نزدیک این روستا است.

در ساخت کاروانسرا  همچون دیگر کاروانسرهای تاریخی کشور، بیشتر از سنگ، آجر و گچ استفاده شده و شامل تالار، قهوه‌خانه، اتاق‌ها و دالان‌های فراوان و سقف گنبدی است.

خانه تاریخی گرگان

در شهریور ۹۵، خبر خوشی برای شاهکوه منتشر شد. یکی از خانه های تاریخی شاهکوه، ثبت ملی شد. خانه تاریخی خواجوی روستای شاه‌کوه سفلی گرگان با شماره ۳۱۵۱۷ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.

این خانه تاریخی خواجوی که متعلق به دوره پهلوی است در استان گلستان شهرستان گرگان بخش مرکزی دهستان استرآباد جنوبی روستای شاه‌کوه سفلی در خواجه محله واقع شده است. اگر به شاهکوه سفر کردید، بازدید از این خانه تاریخی را توصیه می کنیم.

با توجه به قرار گرفتن خانه تاریخی خواجوی در منطقه‌ای خشک و کوهستانی، ساختار کلی بنا با ویژگی های بومی و اقلیمی منطقه شکل گرفته و معماری خاص بنا سبب سازگاری سکونت در آن منطقه شده است.

اگر علاقمند به مطالعه در زمینه بافت خانه های تاریخی هستید، درباره این خانه باید اذعان کرد که درون‌ گرایی و فشردگی فضاها از مهم‌ ترین ویژگی‌های معماری بنا بوده و دیگر خصوصیات آن مربوط به استفاده از مصالح بوم آورد مانند چوب، خشت و گل، بام تخت، پنجره‌های کوچک و بالکن‌ های ستون‌دار رو به حیاط است.

خانه تاریخی خواجوی در یک قسمت یک طبقه و در قسمتی دیگر دارای دو طبقه است و در مجموع ۶ اتاق و هر اتاق تنها یک پنجره و یک در چوبی رو به حیاط دارد.

بازدید از خانه های تاریخی در استان های مختلف کشور، شما را با واقعیت های تاریخی و سبک زندگی مردمان آن دیار آشنا می کند که خالی از لطف نیست.

سفر هیجانی به شاهکوه

یکی از عکاسان شبکه خبری اسپوتنیک روسیه، اخیرا سفری به شاهکوه داشته و از لنز دوربین خود، به شکار لحظه های ناب در این روستای تاریخی و جذاب استان گلستان رفته است که در ادامه، سفری خواهیم داشت با این عکاس به طبیعت و زیبایی های شاهکوه.

توصیه های شاهکوه گردی

۱- در صورتی که خواهان اقامت در روستا هستید، پیش از سفر، فرصت های اقامتی را از اداره کل گردشگری استان گلستان جویا شوید.

۲- شاهکوه، یکی از مقصدهای روستا گردی در استان سرسبز و جذاب گلستان است که برای سفر به آن، از فرصت های اقامتی شهرستان گرگان که یکی از مقصدهای نوروز گردی هموطنان نیز خواهد بود، می توان بهره برد.

۳- اگر عاشق چشمه هستید، شاهکوه، چشمه های خوبی دارد.  چشمه ضلع شمالی کاروانسرایی که گفتیم، جایی است که می توان به دل طبیعت زد.

۴- اگر خواستار بازدید از کاروانسری تاریخی شاهکوه هستید، می بایست در مسیر راه تاریخی خراسان به شاهرود، به بازدید این عمارت بروید.

۵- اگر در نوروز به شاهکو سفر کنید، می توانید از بازی های محلی روستا مطلع شوید. از بازی‌های محلی روستا می‌توان به کشتی با شال، کمربندبازی و کلنگ بازی اشاره نمود. موسیقی محلی همراه با نی و نغمه‌های محلی در مراسم عروسی و شادی به اجرا درمی‌آید.

۶- یکی از سوغات شاهکوه، خرید صنایع دستی به خصوص لباس های محلی است. پوشاک مردم روستا از لباس‌های معمولی و رایج تشکیل شده‌است، ولی میانسالان و کهنسالان روستا، از لباس محلی استفاده می‌کنند. مردان روستا معمولاً کلاه‌های پشمی و نخی بر سر می‌گذارند و زنان نیز، از لباس‌های محلی مازندرانی شامل دامن‌های پرچین، پیراهن بلند، شلوار، نیم تنه و روسری استفاده می‌کنند.

۷- در شاهکوه، می توان غذاهای محلی خورد.  غذاهای محلی روستا مشتمل بر انواع آش، آبگوشت، کباب و انواع خورش‌ها است. مواد لبنی شیر، پنیر، ماست و کره از غذاهای مکمل روستاییان است.

گفتنی است، دکتر علی اکبر جلالی (فوق دکترای برق از دانشگاه اوکلاهاما و استاد نمونه دانشگاه علم و صنعت)، از فعالان فناوری اطلاعات و ارتباطات کشورمان، یکی از مفاخر این روستای تاریخی به شمار می رود.