راهنمای فعالیت در بازار بورس ایران [قسمت اول]

۹ میلیون ایرانی، کد بورس دارند

بازار بورس و اوراق بهادار ایران در که در دهه چهل هجری شمسی پایه گذاری شد، امسال با بیش از نیم قرن فعالیت، یکی از فعال ترین بازار های بورس جهان است که در فهرست پر بازده ترین بازارهای منطقه و جهان نیز به شمار می رود. شاخص کل بازار بورس ایران در نیمه تخست بهمن ماه ۹۶ نزدیک به کانال ۱۰۰ هزار واحدی شده و با وجود رکود تورمی اقتصاد ایران در یک دهه اخیر و عدم جذابیت سرمایه گذاری در بازارهای موازی مانند بازار مسکن و ارز و سکه و طلا، بورس با صدها شرکت، فرصت سرمایه گذاری بلند مدت خوبی برای هموطنان است.

بر اساس جدید ترین آمارهای سازمان بورس و اوراق بهادار کشور، تا نیمه نخست سال ۹۵، بیش از ۹ میلیون نفر از هموطنان، کد سهامداری در بورس را دریافت کرده اند و از طریق ۱۰۸ کارگزار عضو کانون گزاران بورس ایران، نسبت به خرید و فروش سهام اقدام می کنند.

همچنین شمار سرمایه گذاران خارجی علاقمند به فعالیت در بورس ایران که بعد از برجام، به سمت سرمایه گذاری در ایران رهسپار شده اند، همچنان در حال افزایش است. انتظار می رود تا ۱۰ سال آینده، یک پنجم ایرانی ها وارد بازار بورس کشور شوند و بخش قابل توجهی از اقتصاد ایران، همچون کشورهای صنعتی، بورس محور شود.

پیش بینی می شود در سال ۹۶، با توجه به کاهش سود سپرده های بانکی و همچنین عدم رونق بازار های موازی مانند ملک و طلا و ارز، علاقه مردم به فعالیت در بازار سرمایه با همه فراز و نشیب های چند ساله اش، روند تصاعدی داشته باشد.

اگر شما هم از آن دسته افرادی هستید که از بورس فراری بوده و این ترس تصنعی، به دلیل عدم آگاهی و اطلاعات شفاف درباره این بازار جالب و جذاب است، توصیه میکنیم سلسله گفتارهای راهنمای سرمایه گذاری آسان در بازار بورس کشور را که فعلا در ۳ گفتار ارائه میکنیم دنبال کنید. حداقل، این گفتارها سبب می شود تا اطلاعات شما درباره بازار سرمایه ایران و اصطلاحاتی که صبح تا شام در رسانه ها و روزنامه ها مشاهده می کنیم، افزایش یابد.

با بورس بازی امروز ما همراه باشید.

چرا از بازار بورس نباید ترسید؟

بعضی گمان می کنند که به دلیل عدم اطلاعات از شیوه فعالیت در بازار بورس و تخصصی بودن شدید و گسترده حاکم بر فضای این بازار، نباید وارد این حوزه شده و چون از اکثریت دوستان و آشنایان شیده اند که بازار سرمایه، بازار پر ریسک با ضررهای فراوان است، بهتر است عطایش را به لقایش بخشید.

همان طور که ابتدای گفتار عرض کردیم، اکنون بیش از یک دهم جمعیت ایران، کد بورس داشته ، یعنی اجازه قانونی خرید و فروش هر نوعی سهم به هر تعداد در بازار سرمایه کشور را در هر زمانی در اختیار دارند. این به آن معنا نیست که شما هر روز یا هر ماه باید سهمی را بخرید یا بفروشید.

کد سهامداری،‌ مانند کد ملی، به طور اختصاصی به هر فرد تعلق می گیرد و شما می توانید حتی برای کودک ۱ روزه خود کد سهامداری بگیرید.

بنابراین، داشتن کد سهامداری، رایگان و ضرری ندارد. حداقل سبب می شود زمانی که قصد خرید داشته باشید، در وقت شما صرفه جویی شود و در سیکل صدور کد قرار نگیرید.

مساله بعدی درباره بازار سرمایه آن است که ما در این بازار، با تنوع شرکت ها و تنوع صنایعی که در آن فعالیت دارند مواجه هستیم. مثل خودروسازی، پالایشگاهی، قند و شکر، صنایع غذایی، صنایع شیمایی، صنایع ساختمانی، صنایع فلزی، صنایع غیر فلزی، صنایع قطعه سازی، صنایع سیمان، صنایع خدماتی و امثالهم.

در واقع، همه صنایع در بازار بورس کشور فعال هستند و معمولا شرکت هایی که شفافیت اطلاعاتی و مالی مشخص و سود ده هستند، در بازار پذیرش و طبق قوانین حاکم بر بازار، در یکی از بازارهای اصلی و فرعی بر روی تابلوی معاملات بورس کشور قرار می گیرند.

بنابراین، شما در جشنواره ای از شرکت های بورسی فعال و بزرگ و سهامی عام که دارای حسابرس قانونی و نظارت مستقیم سازمان بورس هستند، فعالیت کرده و می توانید سهام این شرکت ها را به هر تعدادی که علاقمند هستید خریداری کنید.

اگر شما در بازار ملک یا ارز یا طلا سرمایه گذاری کنید، با ۳ بازار و صنعت روبرو هستید. اما در بورس با ده ها صنعت و صدها شرکت مختلف و متنوع روبرو هستیم که بی شک، ریسک سرمایه گذاری را کاهش می دهد.

هیچی سهمی تا ابد، صعودی تا نزولی نیست!

این تصور غلط بین برخی از افراد متداول شده است که یک سهم، تا ابد نزولی یا تا ابد صعودی است! چنین تصوری در بازار سرمایه نادرست است. مثلا اگر شما یک سهم ۲۰۰ تومنی را خریداری کنید،‌ این سهم شاید به هزار و یک دلیل، تا ۲۰ تومن! کاهش پیدا کند. اما هیچ گاه در تاریخ بورس کشور مشاهده نشده است که قیمت یک سهم به ۱ ریال کاهش یابد!

از  طرفی، وقتی سهمی از ۱۰۰ تومان در مدتی (کوتاه یا طولانی) به چند برابر قیمت اولیه می رسد، این رویه همیشگی نیست و به اصطلاح بورس بازها، باید حاشیه سود و حد سود و شناسایی سود انجام شود و از سهم خارج شد تا اصلاح انجام شده و دوباره فرصت ورود و سرمایه گذاری روی آن فراهم شود.

بازار بورس ایران، صدها سهم در تاریخ نیم قرن خود دیده است که از فلان قیمت، به یک دهم و یا یک صدم قیمت اولیه کاهش یا افزایش پیدا کرده و در این وسط، سهامدارانی که با آگاهی، صبوری و اشراف اطلاعاتی نسبت به خرید یا فروش اقدام کرده اند،‌سودهای رویایی برده اند.

سود رویایی در بورس یعنی آنکه شما سهمی را ۱۰۰۰ ریال بخرید و آن را مثلا ظرف چند ماه یا چند سال، به n برابر قیمت اولیه مثلا ۱۰ یا ۲۰ برابر بفروشید. این یعنی ۱۰۰۰ یا ۲۰۰۰ درصد سود در عرض چند سال.

شما در سیستم بانکی امروز ایران،‌اگر بخواهید از سپرده خود، ۱۰۰۰ درصد سود دریافت کنید، می بایست حدود ۲۰ سال صبر کنید. در حالی که این رقم در بازار بورس بر روی بعضی از سهام می تواند به ۲-۳ سال کاهش یابد!

بله! ۱۷ سال صرفه جویی زمانی در سپرده گذاری و سرمایه گذاری! اگر بخواهیم مثال بیاوریم برای اثبات این حرف، صدها مثال عینی و مستند میتوان ذکر کنیم.

۱۰۰۰ درصد سود ظرف چند سال!

مثلا شرکت صنایع دریایی ایران (صدرا)، در سال ۸۸ با قیمت ۵۰۰ ریال به ازای هر سهم، در اختیار سهامداران قرار گرفت و در پایان آخرین روز معاملاتی در سال ۱۳۹۵، قیمت هر سهم به ۵۷۰۰ ریال رسید. یعنی بیش از ۱۲۰۰ درصد افزایش قیمت ظرف ۷ سال. در حالی که در همین مدت ۷ ساله از طریق سیستم بانکی،‌نهایت میتوانستید ۲۰۰ درصد سود بدست آورید.

البته ما در این بازه زمانی، سهامی هم داشتیم که ظرف ۷ سال، ۲ هزار درصد یا بیشتر قیمت آن ها افزایش یافت و بازهم در این بازه زمانی، سهام زیادی داشتیم که قیمت آن ها به یک دهم قیمت اولی کاهش یافته است.

به هر حال، آنچه مسلم است، بازار بورس، بازاری است که دانش تحلیلی و بنیادی در آن نقش مهم ایفا می کند و آنچه از همه مهم تر است، صبوری است و صبوری و صبوری.

روانشناسی بورس، بعضا در تحلیل های آماری و اطلاعاتی فنی و بنیادی در بورس قوی تر است. برای همین است که به سرمایه گذاران تازه کار توصیه می شود که دوره های روان شناسی بازار سرمایه را توسط موسسات قانونی و مجوز دار گذرانده با تا فضا و روح حاکم بر جو بازار آشنا شوند.

چگونه کد بورس بگیریم؟

برای ورود به بازار سرمایه، هیچ وقت دیر  نیست. شما می توانید بدون آنکه حتی ۱ خط دربازه بازار سرمایه اطلاعات داشته باشید، کد بورس بگیرید و وارد این میدان شوید.

برای دریافت کد بورس که نخستین گام در فعالیت بورسی است، شما می بایست به یکی از صدها کارگزاری مجاز سازمان بورس و اوراق بهادار ایران در سراسر کشور مراجعه کرده و با ارائه مدارک لازم، کد که همان مجوز فعالیت است را دریافت کنید.

مدارک مورد نیاز برای دریافت کد سهامداری عبارتند از:

۱- حضور فرد متقاضی دریافت کد سهامداری یا وکیل قانونی در کارگزاری.

۲- تکمیل فرم های ثبت نام و همچنین تعهد نامه فعالیت در سامانه معاملات آنلاین.

۳- تکمیل فرم دریافت کد کاربری و رمز عبور در سامانه معاملات آنلاین.

۴- اصل و رونوشت شناسنامه و کارت ملی متقاضی.

۵- ارائه یک شماره حساب بانکی (خصوصی یا دولتی) برای تبادلات مالی بین کارگزاری و سهامدار.

۶- آخرین مدرک تحصیلی

بعد از اینکه مدارک بالا به کارگزاری داده شد، ظرف ۲۴ یا ۴۸ ساعت،‌کد بورسی و اطلاعات لازم به نشانی پست الکترونیک شما ارسال می شود. اکنون در سراسر کشور می توانید با همان کد بورس،‌ با ورود به سامانه معاملات آنلاین یکی از کارگزاری های کشور، نسبت به خرید و فروش سهام اقدام کنید.

آیا کد بورس قابل واگذاری به غیر است؟

شما نمی توانید کد بورس را به دیگران واگذار کنید. اما می توانید دسترسی کد کاربری و رمز عبور فعالیت در سامانه معاملات آنلاین را در اختیار دوستان یا آشنایان هر فردی که صلاحیت آن از نظر شما تایید می شود قرار دهید تا از جانب شما نسبت به خرید و فروش سهام اقدام کند.

آیا وقتی سودی به سهم تعلق می گیرد یا سهمی فروخته می شود، چگونه پول آن را دریافت می کنیم؟

با هر کارگزاری که در سراسر کشور فعالیت کنید، سود فعالیت های بورسی شما به حساب بانکی اعلام نزد همان کارگزار واریز می شود.

کد معاملات آنلاین چیست؟

اکنون شما می توانید در هر نقطه ای از ایران یا جهان که هستید، غیر از روزهای ۵ شنبه و جمعه و تعطیلات رسمی کشور، از ساعت ۹ تا ۱۲:۳۰ دقیقه با ورود به سامانه معاملاتی یکپارچه بورس ایران، نسبت به خرید و فروش اینترنتی سهام اقدام کنید.

کد معاملات آنلاین در واقع یک کد کاربری و رمز عبور است که به شما اجازه می دهد وارد سیستم اینترنتی کارگزاری خود شده و نسبت به خرید و فروش سهام اقدام کنید. محیط کلیه سامانه های معاملاتی شرکت های کارگزاری مجاز بورس ایران، شبیه به یکدیگر است و به زبان فارسی و آسان، میتوان نسبت به مشاهده بازار اقدام کرد.

یادگیری این سامانه ظرف کم تر از ۱ ساعت امکان پذیر است.

در این سامانه، شما می توانید اخرین وضعیت پرتفو (سبد سهام) خود را مشاهده و درباره آن کسب اطلاع کنید. همچنین اگر سهمی را فروختید، می توانید درخواست اینترنتی واریز وجه دریافتی به حساب بانکی خود را بدهید.

آیا میتوان در هر کارگزاری، کد معاملات انلاین گرفت؟

بله

آیا محدودیت برای فعالیت در کارگزاری برای سهامداران وجود دارد؟

خیر

حداقل مبلغ پول لازم برای خرید سهام در بازار بورس چقدر است؟

این مبلغ فعلا ۱ میلیون ریال تعیین شده است.

حداقل قیمت سهام شرکت های بازار بورس ایران چقدر است؟

در بازار بورس کشور، بیش از ۱۰ شرکت، قیمت هر سهم آنها زیر ۵۰۰ ریال است. محدودیتی برای حداقل یا حداکثر قیمت برای هر سهم شرکت های بورسی وجود ندارد.

آیا بالا یا پایین رفتن خرید سهام شرکت ها تابع قوانینی است؟

بله. در بازار اصلی بورس، قیمت یک سهم می تواند هر روز، حداکثر ۵ درصد افزایش و حداکثر ۵ درصد کاهش یا تجربه کنید. یعنی اگر قیمت سهمی ۱۰۰ تومان باشد، فردا می تواند ۱۰۵ تومان یا ۹۵ تومان باشد. نمی تواند ۲۰۰ تومان یا ۶۰ تومان بشود.

در بازار فرعی بورس، شرکت های عضو این بازار، تابع حداکثر و حداقل ۱۰ درصدی هستند. یعنی قیمت هر سهم که امروز ۱۰۰ تومان است، حداکثر در روز بعد می تواند ۱۱۰ تومان باشد.

تا قبل از اسفند ۹۵، بازار توافقی در بورس وجود داشت که شرکت هایی که شفافیت مالی نداشتند، در این بازار حضور داشتند و قیمت آن ها در طول روز، شناور بود. مانند نماد لکما(کارخانجات مخابراتی ایران) یا پلوله (گاز لوله). اما این بازار جمع شد و اکنون همه سهم ها، تابع قیمت ۵ یا ۱۰ درصد هستند.

آیا امکان انتقال یک سهم از یک کد سهامداری به دیگر کد ها وجود دارد؟

خیر. خرید و فروش در بازار بورس ایران بر روی کلیه سهام شرکت ها، توسط اشخاص حقیقی یا حقوقی به صورت ناشناس صورت می گیرد و امکان انتقال سهام از یک کد به کد دیگر را به صورت عادی ندارید و انجام این فعالیت تابع قوانین و مقررات خاصی است که اصطلاحا انتقال بلوک نامیده می شود.

آیا بدون پول هم میتوان در بازار سرمایه فعالیت کرد و بر دانش بورسی خود افزود؟

بله. برای آموزش سهامداران تازه کار، سازمان بورس کشور، تالار مجازی بورس را تحت این نشانی راه اندازی کرده است و شما می توانید با حضور در این بازار مجازی، نسبت به خرید و فروش سهام اقدام کنید.

برای فعالیت در این بازار می بایست ابتدا ثبت نام کنید. به این نشانی رفته و فرم مربوطه را تکمیل کنید. صفحه زیر برای شما به نمایش در خواهد آمد.

به متن زیر توجه داشته باشید:

شرایط عضویت و فعالیت در سامانه تالار مجازی بورس ایران

1. هر یک از کاربران تنها حق استفاده از یک حساب کاربری اختصاصی را دارد. در صورتی که به هر نحو مشخص شود که یک کاربر با استفاده از دو یا چند حساب کاربری، اقدام به شرکت در یک یا چند مسابقه نموده است، مدیر سامانه این اختیار را دارد که علاوه بر محروم نمودن آن شخص از دریافت جایزه یا جوایز مربوط، حساب‌های کاربری آن شخص را مسدود نموده و عضویت وی را ملغی نماید.
2. عضویت مجدد شخص خاطی پس از گذشت حداقل یک سال از لغو عضویت میسر می‌باشد. ارتکاب مجدد همین تخلف منجر به محرومیت دائم از عضویت در تالار مجازی خواهد گردید.
3. در صورتی که دو یا چند کاربر دارای امتیاز و الگوی خرید و فروش کاملاً مشابه بوده و در یک یا چند مسابقه جزء نفرات برتر باشند به هیچکدام جایزه‌ای تعلق نخواهد گرفت.
4. درصورتی که کاربر، از مشخصات و نام کاربری نامأنوس و غیرمتعارف استفاده نماید، مدیر سایت حق دارد عضویت وی را به حال تعلیق درآورد.

با عضویت در این سایت، به راحتی سرمایه گذاری در بازار را بدون نیاز به پول و ریسک تجربه کنید.

چگونه با سامانه تالار مجازی کار کنم؟

برای دریافت اعتبار، از طریق منوی اصلی وارد صفحه “مسابقه ها و جوایز” شوید و از منوی کرکره ای یکی از مسابقات موجود را انتخاب نمایید و سپس دکمه عضویت را بفشارید. شما اکنون عضور یکی از مسابقه های جاری سامانه شده اید.

برای خرید وارد صفحه “خرید سهام” شوید، از جدول سهام، سهمی را مایل به خرید آن هستید را انتخاب کنید(با کلیک بر روی آن)، سپس مسابقه ای را که می خواهید از اعتبار مالی آن برای خرید استفاده نمایید از منوی کرکره ای اول انتخاب، از منوی کرکره ای دوم سبد سهامی که مایل هستید سهام خریداری شده در آن قرار گیرد را نیز برگزینید و در مرحله آخر تعداد درخواستی برای خرید را وارد و روی دکمه “خرید” کلیک نمایید.

جهت فروش سهام و یا صندوق های سرمایه گذاری خریداری شده، وارد صفحه “سبد سهام و فروش” (جایی که سهام یا صندوق های سرمایه گذاری خریداری شده در آنجا قرار می گیرند) شوید. این صفحه تعداد سه سبد سهام را(جهت دسته بندی سهام یا صندوق های سرمایه گذاری خریداری شده توسط شما) در اختیارتان قرار می دهد.

سهام یا صندوق دلخواه برای فروش را انتخاب نمایید(با کلیک کردن بر روی آن)، تعداد را وارد نمایید و دکمه “فروش” را کلیک کنید.

* در هر مرحله به پیغام های قرمز رنگ ارایه شده توسط سامانه(در صورت بروز خطا) توجه نمایید.

* در صورت موفقیت در خرید یا فروش، شما می توانید پیغام سبز رنگ مبنی بر این امر را مشاهده نمایید.

در بازار بورس واقعی مسابقه وجود ندارد ولی عملا همه برای کسب سود بیشتر تلاش می کنند.

چگونه نحوه خرید و فروش در بورس را یاد بگیرم؟

برای آموزش خرید و فروش و تحلیل در بورس می توانید به سایت های مرتبط مراجعه فرمائید و آموخته های خود را در این سامانه امتحان کنید.

سامانه IRVEX، بورس شاپ و SID می تواند منابع اینترنتی لازم را برای آشنایی با بورس در اختیار شما قرار دهد.

برای دریافت اعتبار، از طریق منوی اصلی وارد صفحه “مسابقه ها و جوایز” شوید و از منوی کرکره ای یکی از مسابقات موجود را انتخاب نمایید و سپس دکمه عضویت را بفشارید. شما اکنون عضو یکی از مسابقه های جاری سامانه شده اید.

برای خرید وارد صفحه “خرید سهام” شوید، از جدول سهام، سهمی را مایل به خرید آن هستید را انتخاب کنید(با کلیک بر روی آن)، سپس مسابقه ای را که می خواهید از اعتبار مالی آن برای خرید استفاده نمایید از منوی کرکره ای اول انتخاب، از منوی کرکره ای دوم سبد سهامی که مایل هستید سهام خریداری شده در آن قرار گیرد را نیز برگزینید و در مرحله آخر تعداد درخواستی برای خرید را وارد و روی دکمه “خرید” کلیک نمایید.

لطفا سامانه معاملات بورس را توضیح دهید.

سایت بورس در این نشانی قرار دارد و هر روز در بازه زمانی ۹ تا ۱۲:۳۰، می توان خرید و فروش انجام داد. صفحه ای به صورت زیر برای شما نمایش داده می شود:

• نماد: نام منحصر به فرد برای هر سهم در بورس
• نام شرکت: نام شرکت
• بیشترین قیمت: بیشترین قیمتی که در آن روز سهم در آن قیمت معامله شده
• کمترین قیمت : کمترین قیمتی که در آن روز سهم در آن قیمت معامله شده
• آخرین قیمت : قیمت آخرین معامله که آن روز انجام شده
• قیمت پایانی: قیمت پایانی قیمتی است که برای هر سهم در پایان روز معاملاتی محاسبه می‌شود. این قیمت برای مشارکت‌کنندگان بازار از اهمیت زیادی برخوردار است.

آنچه به اهمیت محاسبه دقیق قیمت پایانی می‌افزاید، کاربردهای آن در بازارهای اوراق بهادار از قبیل به‌کارگیری در محاسبه ارزش خالص دارایی‌هادر صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک، تعیین ارزش انقضای ابزارهای مشتق (مانند قراردادهای اختیار معامله‌)، محاسبه شاخص‌های مختلف، ارزیابی عملکرد کارگزاران و تسویه انواع مختلف قراردادهای مالی است .

روش‌های محاسبه قیمت پایانی

در بورس‌های مختلف، روش‌های متفاوتی برای محاسبه قیمت پایانی مورد استفاده قرار گرفته است که عبارتند از :
الف. روش قیمت آخرین معامله
در این روش قیمت آخرین معامله انجام شده در پایان روز یا جلسه معاملاتی به عنوان قیمت پایانی در نظر گرفته می‌شود . درصورتی‌که هیچ معامله‌ای طی روز یا نشست معاملاتی صورت نگیرد، قیمت آغازین به عنوان قیمت پایانی لحاظ می‌شود .

مزیت این روش سهولت محاسبه و در دسترس بودن آن است و از معایب عمده آن که موجب انتقادات زیادی نیز شده، امکان دستکاری قیمت آخرین معامله ازطریق انجام تعداد محدودی معامله است. از آن‌جا که قیمت پایانی مبنای معاملات آتی سهام است، تأثیر قابل توجهی در نوسان‌پذیری ورقه بهادار دارد که این مسأله نگرانی زیاد مشارکت‌کنندگان بازار را از انجام معامله در بازار افزایش می‌دهد .

در قسمت بعدی سلسله گفتارهای بورس بازی، شما را با سامانه معاملاتی بورس آشنا می کنیم.