آلبانی؛ کشوری ملقب به «سنگر بتونی بلوک شرق» در دوران جنگ سرد

تعداد استحکامات بتونی نظامی که در سراسر خاک آلبانی ساخته شده اند مشخص نیست. بسته به این که از چه کسی بپرسید، بین ۱۷۵.۰۰۰ تا ۷۵۰.۰۰۰ حفره زیرزمینی با ترکیبی از بتن و فولاد و با برجک هایی کوچک قرار بود از این کشور کوچک در شبه جزیره بالکان در برابر تهدیدهای خارجی مخالفان کمونیسم دفاع نمایند. این کابین های قارچی شکل در سال های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ در بحبوحه ی جنگ سرد و توسط رژیمی که به شدت از حمله خارجی بیم داشت ساخته شدند.

اکنون سه دهه از مرگ دیکتاتور کمونیست این کشور، انور هوژا، که بین سال های ۱۹۴۴ تا ۱۹۸۵ بر این سرزمین حکومت می کرد، می گذرد اما حضور چنین سنگرهایی هنوز هم مردم این کشور را به یاد دوران سخت و وحشتناک حکومت کمونیست ها بر این کشور می اندازد. اما مردم سعی کرده اند با تبدیل کردن این سنگرهای بتونی عمدتاً زیرزمینی به رستوران، کافه و حتی موزه چهره دیکتاتوری و کمونیستی این استحکامات را پاک کنند. از آسمان که نگاه کنید این سنگرهای برجک دار را شبیه کاراکترهای خط بریل خواهید دید که در سراسر این سرزمین سربرآورده اند.

بسیاری از این استحکامات در دره ها، کوهپایه ها و در سواحل دریای آدریاتیک دیده می شوند به طوری که در هر مایل مربع بیش از دو سنگر بتونی را شامل می شود. سایز این سنگرها نیز متفاوت است؛ برخی از آن ها برای مراکز فرماندهی جنگ ساخته شده تا با دالان های تو در توی خود از درگیری های نظامی بیرونی در امان بمانند. برخی نیز بسیار کوچک بوده و محلی برای نگهبانی یک یا دو نفر هستند. در واقع این سنگرها برای تحت نظر داشتن هر گونه تغییر و تهدیدی که به این کشور نزدیک شود ساخته شده اند.

اما هدف مهم تری نیز از ساخت این همه سنگر وجود داشت و آن این که مردم آلبانی همواره در یک ترس مشترک ملی و درونی به سر ببرند. این سنگرهای بتونی به خوبی نشان می دهند که این کشور در دوران سلطه هوژا تا چه حد شکل نظامی به خود گرفته و در ترسی پارانویایی از حمله خارجی به سر می برد. وجران پاولاکوویچ، استاد مطالعات فرهنگی در دانشگاه ریجکا در کرواسی در این باره می گوید:” به جای سرمایه گذاری در بخش توصعه آموزشی و اقتصادی، رژیم تمامی منابع خود را به منزوی کردن خود اختصاص می داد.با این وجود آلبانی پساکمونیستی به خوبی آمادگی خود را برای حفظ میراث معماری، حفظ میراث فرهنگی و استفاده ی موثر و کاربردی از منابع بلااستفاده ی خود نشان داده است”.

نمونه هایی از استفاده متفاوت از این سنگرها در سراسر کشور آلبانی دیده می شود. برای مثال در مواردی این استحکامات بتونی به سالن تتو، ساندویچ فروشی و حتی هتلی با ۲۰ اتاق تبدیل شده شده اند. در شهر تیرانا، پایتخت آلبانی، در دو سنگر بتونی بزرگ موزه هایی راه اندازی شده است. بانک آرت (Bunk’Art)، یکی از سنگرهای اتمی دوران هوژا وقتی که در سال ۲۰۱۴ به عنوان موزه بازگشایی شد، در دو ماه اول بازگشایی بیش از ۷۰.۰۰۰ بیننده را به خود جلب کرد.

نمونه ی دیگری نیز در مرکز شهر در سال ۲۰۱۶ بازگشایی شد که در دوران دیکتاتوری هوژا با توجه به ۲۰ اتاق زیرزمینی و بتونی خود به عنوان محلی برای برگزاری جلسات سری وزارت داخله مورد استفاده قرار گرفته و در صورت حمله اتمی نیز مقاومت می کرد. برای ساخت این سنگرهای بتونی بزرگ و متعدد، هزینه های مالی و انسانی زیادی صورت گرفته که با تبدیل شدن تعدادی از آن ها به موزه مردم محلی و توریست ها می توانند شاهد مظاهر زندگی سخت و دیکتاتورمآبانه و البته ترس حاکمان از سقوط باشند.