لطفا نفس نکشید، قاتل خاموش در کمین است

هوای تهران در آستانه هشدار

آلودگی هوای این روزهای تهران و دیگر شهرهای ایران به هیچ نوع خبری نیاز ندارد. کافی است بیرون از خانه باشید تا هوای خاکستری و بوی دود و سرب چشم و گلویتان را حسابی آزار دهد و با سرگیجه ها و سردردهای بی وقفه دست و پنجه نرم کنید.

این بلای کشنده که تقریبا هر سال در روزهای سرد، شادمانی زمستانی را برای مردم کشورمان زهر می کند به خودی خود درست نمی شود و بدون شک، خود ما و مسئولین در همکاری با هم باید آن را برطرف کنیم.

وقتی از روی تنبلی یا کلاس گذاشتن حاضر نیستیم از وسایل نقلیه عمومی استفاده کنیم، باید منتظر عواقب سخت آن هم باشیم. اگر هر یک شهروند ایرانی به این درجه از درک و فهمیدگی برسد که می تواند دست‌کم مسیرهای کوتاه یا مسیرهایی که دسترسی راحتی به دیگر وسایل نقلیه دارد را با خودروهای عمومی طی کند، بدون شک نه تنها در پاکی هر چه بیشتر هوا موثر خواهد بود، بلکه از میزان ترافیک سرسام‌آور و غیرقابل تحمل کلان‌شهرها نیز تا حد زیادی خواهد کاست.

زندگی در شهرهای بزرگ ایران با اینکه مزایای بسیاری دارد، اما همین مساله ترافیک و آلودگی هوا بس که آدم را به فکر ترک شهر محل تولد خود بیندازد و سودای اقامت در شهرهایی را در ذهنش پرورش دهد که از آب و هوای پاک و سالم برخوردار هستند.

همه ما عادت داریم همیشه همه تقصیرها را به گردن دولت و مسئولین می اندازیم، اما با اینکه آن ها وظیفه شان فراهم ساختن آسایش و آرامش مردم است و باید در تمامی موقعیت ها اقدامات لازم در این راستا را به انجام برسانند، اما آیا تاکنون به این فکر کرده ایم که اگر خودِ منِ نوعی با ماشین شخصی سرکار نروم، می توانم در جهت تنفس هوای پاک برای خودم، خانواده ام و اطرافیانم یک قدم بردارم؟

این مثل که می گوید از ماست که بر ماست، به‌خوبی در اینجا مصداق پیدا می کند. این ما هستیم که در کنار بی‌کفایتی های مسئولین در رابطه با از بین بردن شرایط ناسالم، به تشدید آن دامن می زنیم و از آن طرف هم دادِ عدالت‌خواهی سر می دهیم.

در این راستا بیشتر از همه شهروندان تهرانی هر سال اواسط پاییز، شاهد ترافیک‌های عصرگاهی و قفل شدن خیابان‌ها هستند. معضلات تهران به گفته برخی از کارشناسان از لحاظ شدت، ۵ برابر سایر شهرهاست که در راس همه آن ها، آلودگی هوا قرار دارد.

پیامد‌های زیانبار آلودگی هوا بر سلامت افراد جامعه بر هیچ‌کسی پوشیده نیست، از بیماری‌هایی مانند مشکلات قلبی و عروقی، برونشیت، اختلالات تنفسی گرفته تا سرطان و مرگ زودرس همگی از عوارض آلودگی هوا هستند.

براساس گزارش مرکز بیماری‌های جهانی، آلودگی هوا، هفتمین عامل مرگ در دنیا و هفتمین عامل خطر در ایران است. سازمان بهداشت جهانی برآورد کرده است که در سال ٢٠١٢ آلودگی هوای آزاد مناطق شهری و روستایی به ایجاد ٧/٣ میلیون مورد مرگ زودرس در دنیا انجامیده که حدود ٨٨ درصد از این موارد در کشور‌هایی با درآمد کم و متوسط اتفاق افتاده است. همچنین، در مجموع تعداد مرگ منتسب به آلودگی هوای آزاد و هوای داخل اماکن در سال حدود هفت میلیون نفر برآورد شده است.

آلودگی هوا پیامد‌های منفی اقتصادی شدیدی نیز دارد. در بسیاری از شهر‌های بزرگ ایران از جمله تهران، کرج، اصفهان، مشهد، تبریز، اراک، اهواز و شیراز غلظت بعضی از آلاینده‌های هوا از استاندارد‌های ملی به مراتب بالاتر است. براساس برآورد‌ها (با احتساب پدیده ریزگردها)، جمعیتی بالغ بر ٣۵ میلیون نفر، یعنی حدود نیمی از جمعیت کل کشور، به نوعی در معرض یکی از انواع آلودگی‌های هوا قرار دارند. این مشکل نه‌تن‌ها سلامت مردم را به خطر می‌اندازد، بلکه به علت افزایش نیاز به خدمات مراقبتی، بهداشتی و فوریت‌های پزشکی که برای جمعیت تحت تاثیر انجام می‌شود، هزینه‌های سرباری را نیز بر حوزه سلامت تحمیل می‌کند.

به گفته محققان سازمان بهداشت جهانی، براساس اعلام این سازمان بیش از سه میلیون نفر سالیانه در اثر تنفس در فضای شهری در دنیا جان خود را از دست می‌دهند. این مساله به حدی جدی است که به گفته این سازمان، اگر فکری برای کاهش این روند نشود، این رقم تا ٢٠۵٠ میلادی دو برابر می‌شود. اما در عمل و در واقعیت، بیشتر شهر‌های بزرگی که در کشور‌های درحال توسعه‌اند، درحال نقض کردن راهبرد‌های آلودگی هوا هستند تاجایی که در پنج سال اخیر، آلودگی هوا هشت درصد افزایش یافته است.

براساس گزارش موسسه بین‌المللی تحقیقات سرطان، وابسته به سازمان بهداشت جهانی در سال ٢٠١٣، آلودگی هوا و ذرات معلق در هوا به‌عنوان ترکیبات سرطانزا برای انسان (گروه یک) طبقه‌بندی شده است. چهار گروه آسیب‌پذیر که بیشتر در معرض آثار و تبعات ناشی از آلودگی هوا هستند عبارتند از: زنان باردار، کودکان، سالمندان و ورزشکاران.

بیماری های ناشی از آلودگی هوا در کلان‌شهرها

پیامد‌های آلودگی هوا برای سلامت شامل پیامد‌های برگشت پذیر مانند سوزش چشم، خارش گلو، سردرد و سرگیجه تا آسیب‌های بازگشت ناپذیر و تهدیدکننده سلامت نظیر سرطان، آسیب به دستگاه عصبی و مرگ متفاوت است. در زیر تعدادی از مشکلات ناشی از آلودگی را برشمرده ایم:

• بیماری‌های قلبی- عروقی: مواجهه کوتاه‌مدت با آلاینده‌های هوا باعث بیماری‌های حاد قلبی و فشارخون می‌شود.
• بیماری‌های دستگاه عصبی: آلودگی هوا موجب افزایش شیوع بیماری نورودژنراتیو مثل آلزایمر، پارکینسون، افزایش احتمال ابتلا به MS می‌شود. مرگ ناگهانی در بیماران مبتلا به صرع افزایش می‌یابد. همچنین باعث اختلالات تکاملی و افزایش احتمال ابتلا به اوتیسم بر اثر مواجهه مادران باردار و کودکان می‌شود.
• بیماری‌های پوستی: آلودگی هوا می‌تواند باعث پیری زودرس پوست، کاهش میکروفلور نرمال پوست، افزایش شیوع درماتیت آتوپیک و شدت یافتن کهیر شود.
• بیماری‌های دستگاه گوارش: آلودگی هوا و آلاینده‌های مرتبط با آن مانند PM، ازن، اکسید‌های نیتروژن و فلزات سنگین و برخی از آلاینده‌های آلی در بروز بیماری‌ها و به‌ویژه بیماری‌های التهابی مرتبط با دستگاه گوارش مانند فیبروز کبدی، آپاندیسیت و سرطان‌های دستگاه گوارش نقش دارند.
• بیماری‌های چشم و بینی: آلودگی هوا التهاب مخاط بینی و سینوس‌ها را تشدید می‌کند و در مزمن شدن عفونت سینوس‌ها و بینی نقش دارد. شیوع رینیت آلرژی به‌طور چشمگیری با سطوح غلظت‌های NO، SO٢ و CO با هوای تنفسی ارتباط دارد.

پیامد‌های اقتصادی آلودگی هوا

پژوهش‌های دفتر محیط‌زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران نشان داده است که ٣٣ درصد مردم از افزایش هزینه درمان خانواده و حدود ۴٠ درصد از خانه‌نشینی اجباری در نتیجه آلودگی هوا شاکی بودند و می‌توان تصور کرد که این هزینه‌ها و در خانه ماندن اجباری و بی‌تحرکی چه پیامد‌های اقتصادی و اجتماعی دربر خواهد داشت.

موارد زیر تنها گوشه‌ای از پیامد‌های اقتصادی آلودگی هوا هستند:

• تحمیل هزینه به شهروندان به‌علت بروز بیماری‌های مزمن ناشی از آلودگی هوا
• تحمیل هزینه به دولت و نظام آموزشی کشور به‌علت تعطیلی ناشی از آلودگی هوا
• تحمیل هزینه به جامعه و دولت به‌علت کاهش سطح هوشی کودکان در کلانشهرها
• تحمیل هزینه به جامعه و شهرداری‌ها جهت تعمیر و مرمت ساختمان‌ها و بنا‌های تاریخی آسیب‌دیده
• تحمیل هزینه به صنایع کوچک مقیاس (و دولت)، به‌علت جلوگیری از فعالیت صنایع کوچک و فرسوده در زمان بروز حالت هشدار و بحران

آلودگی هوا، چگونه بر بافت‌ها و سیستم‌های مختلف بدن تأثیر می‌گذارد؟

هنگام آلوده بودن هوایی که انسان استنشاق می‌کند، روزانه مقادیر زیادی رادیکال آزاد، وارد بدن می‌شود، به عبارت دیگر، تجمع رادیکال‌های آزاد در بدن در هنگام آلوده بودن هوا، افزایش می‌یابد؛ چرا که رادیکال‌های آزاد، به‌دلیل آنکه اکسیژن‌های ناپایداری هستند، دنبال جا و مکانی می‌گردند که با یک سلول واکنش نشان دهند و آن را اکسید کنند، به تعبیر دیگر، رادیکال‌های آزاد، اکسیژن‌های آزادی هستند که به بافت‌ها و سلول‌های بدن می‌چسبند و باعث نابودی و تخریب آنها یا تغییر ماهیتشان می‌شوند.

بنابراین، با تجمع رادیکال‌های آزاد دربدن به‌دلیل آلودگی هوا، یک پروسه تخریبی و التهابی اتفاق می‌افتد و به‌دنبال آن، انواع بیماری‌های مزمن از قبیل برونشیت، سرطان‌های خون و برخی دیگر از بیماری‌ها افزایش می‌یابد، بنابراین ذرات آلوده در هوا، از راه‌های مختلف وارد بدن می‌شود و پس از آن وارد سیستم گردش خون می‌شود و از آنجایی که خون همه بدن را سیراب می‌کند، این خون آلوده به سلول‌های بدن آسیب می‌رساند و باعث افزایش بیماری‌های مزمن می‌شود.

خون آلوده، باعث بروز چه بیماری‌هایی می‌شود؟

خون آلوده وقتی وارد سیستم مغز می‌شود باعث بروز سردرد، وقتی وارد سیستم اعصاب و روان می‌شود، باعث کاهش آستانه تحمل افراد و پرخاشگری می‌شود و علاوه براین، تیرگی، چروک پوست، ریزش مو، دل‌درد، نفخ و سایر بیماری‌های مزمن از دیگر علائم ناشی از آلودگی هواست.

برای جلوگیری از تأثیر مواد مضر به بدن، هر یک از اندام‌های بدن مکانیسم خاص خود را دارد. به عبارت دیگر، برای جلوگیری از تأثیر مواد مضر راه‌های دفعی وجود دارد، به‌عنوان نمونه، تعریق از راه پوست، سرفه از راه ریه، ادرار از راه کلیه و مدفوع از طریق روده‌ها، بنابراین در مورد نوع غذا در هنگام آلودگی هوا، بهترین توصیه افزایش مصرف مایعات مختلف در طول روز است. این مایعات می‌تواند، آب، انواع نوشیدنی‌ها، میوه، انواع سبزی، سوپ و آش باشد.

در هنگام آلودگی هوا، مصرف شیر بیش از همیشه، توصیه می‌شود. همچنین برای از بین بردن اثرات مخرب فلزات سنگین مثل سرب که در هوای آلوده وجود دارد، باید دریافت منابع آهن مثل گوشت را افزایش داد.

رژیم غذای مناسب برای روزهای عجین شده با آلودگی هوا

در هوای آلوده باید برخی مواد غذایی را مصرف کرد که خاصیت خنثی کنندگی مواد سمی موجود در هوا را داشته باشند.

• مصرف آنتی اکسیدان: برای به حداقل رساندن عواقب ناشی از تجمع رادیکال های آزاد در بدن مصرف آنتی اکسیدان های سلنیوم و بتاکاروتن را در رژیم غذایی افزایش دهید. سبزیجات و میوه هایی مثل طالبی، انبه، کدو تنبل، فلفل،اسفناج، کلم و زردآلو بتاکاروتن دارند. سلنیوم را هم می توانید در غذاهای دریایی، مرغ، نان، آجیل و غلات سبوس دار پیدا کنید.
• ویتامین های E، دی و C: تا حد ممکن مصرف موادی همچون کرفس، اسفناج، گوجه فرنگی، لیمو شیرین، نارنگی، پرتقال و برگه سبز کاهو را افزایش دهید زیرا مملو از ویتامین C هستند. همچنین مصرف جوانه گندم، روغن های گیاهی، گردو، بادام، زیتون، جگر و سبزیجات دارای برگ سبز که منابع ویتامین E هستند را نیز در دستور کار قرار دهید. از منابع مفید برای کسب ویتامین D نیز می توان به شیر، کره و زرده تخم مرغ اشاره کرد.
• پکتین: میوه هایی مانند پرتقال و توت فرنگی سرشار از پکتین بوده و برای کاهش عوارض آلودگی هوا مفید هستند. مواد غذایی که سرشار از پکتین هستند، سرب موجود در هوا را می گیرند و مانع از نفوذ سرب به سلول های بدن می شوند.
• فسفر، منیزیم و کلسیم: در هوای آلوده باید بیشتر از همیشه شیر، ماست و دوغ بنوشید، زیرا فسفر، منیزیم و کلسیمی که در لبنیات یافت می شود، همگی خنثی کننده سموم هستند و برای کاهش صدمات دستگاه تنفسی و التهاب دستگاه گوارش ناشی از آلودگی هوا، باید مصرف شیر و لبنیات بیش از پیش شود. مصرف شیر و فراورده های آن باعث نرم شدن مخاط تنفسی فوقانی، مری و معده می شود و به دلیل وجود ترکیبات مناسب برای رشد و نمو باکتری های مفید که عمل دفع ادرار و مدفوع و مواد آلاینده را تنظیم می کنند، التهابات و بیماری های دستگاه گوارش را کاهش می دهد.
• گوگرد: سیر، پیاز و تره فرنگی، هر قدر هم که بوی آزاردهنده ای داشته باشند اما حاوی مقدار زیادی گوگرد هستند که می توانند از مخاط دستگاه تنفسی محافظت کنند.

غذاهای چرب و ناسالم نخورید

در روزهایی که آلودگی هوا بسیار زیاد است، از غذاهای چرب به خصوص چربی های جامد حیوانی و گیاهی استفاده نکنید که مصرف چنین غذاهایی فقط باعث تشدید کاهش توان بدنی و ذهنی شما در طول روز خواهد شد. پس استفاده از تنقلات کم ارزش مثل چیپس، پفک و نوشابه های گازدار را بی خیال شوید که باعث اختلال جذب عناصر مفید در بدن می شود و می تواند اثرات منفی آلودگی هوا را تشدید کند. مصرف موادی مثل سوسیس و کالباس هم به دلیل داشتن مواد شیمیایی و نگهدارنده، علاوه بر این که به خودی خود مضر و سرطان زاست، برای ساکنان شهرهایی که هوای ناسالم دارد، به هیچ وجه توصیه نمی شود.

برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه می توانید به لینک های زیر مراجعه کنید.

۱۶ حقیقت درباره آلودگی محیط زیست که احتمالا تا کنون از آن ها اطلاعی نداشته اید

نوشیدنی‌هایی که بدن را در برابر آلودگی هوا محافظت می کنند

خوراکی هایی که بدن را در برابر آلودگی هوا ایمن می سازند

بیش از ۹۰ درصد مردم جهان در هوایی آلوده تنفس می کنند؛ آسیا، خاورمیانه و آفریقا در بین آلوده ترین کشورها

مواد غذایی سم زدا که به طور طبیعی سموم را از بدن دفع می کنند

آلودگی هوا چه تاثیراتی روی پوست شما دارد

چین ذرات آلاینده هوا را به جواهراتی زیبا تبدیل می کند

تنفس هوای پاک با استفاده از یک دستگاه لوله‌ای عجیب به نام Treepex

تصاویری هولناک که اوج آلودگی رعب آورِ اخیر هوا در چین را نشان می دهند؛ آیا این آینده تهران است؟

آنچه درباره هارپ باید بدانیم