سفر به دیار کندوان؛ سومین روستای صخره ای جهان

روستاگردی بهاره در روستای ۶ هزار ساله آذربایجان شرقی

بسیاری تصور می کنند که روستای صخره ای و جذاب کندوان، در اطراف تونل معروف و طویلی با همین نام قرار دارد. در حالی که سومین روستای شگفت انگیز و صخره ای جهان، در دیار سرسبز و زیبای آذربایجان شرقی واقع شده و یکی از مقصدهای هیجان انگیز روستاگردی شش هزار ساله در ایران است.

اگر در بهار ۹۶ قصد دیدار از مناطق کمتر شناخته شده ایران در شمال غربی را داشتید، کندوان سرزمین پر افتخار و دیدنی آذربایجان را به شما توصیه می کنیم. روستای کندوان یکی از زیباترین و منحصر به فرد ترین روستاهای تاریخی کشور و تنها روستای زنده صخره‌ ای محسوب می شود.

این روستا به سبب ویژگی معماری صخره ای و بافت مخصوص آن در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده و محبوب تریپ ادوایزری ها شده است. توده‌ ها و گدازه‌ های مذاب آتشفشانی، به وسیله باد، برف و باران در طی هزاران سال متمادی شکل گرفته و به این فرم درآمده اند.

گزارش امروز گردشگری روزیاتو شما را با ظرفیت های تاریخی و گردشگری این روستا آشنا می کند. این مکان در درگاه های گردشگری بسیاری محبوب است. روستایی با مردمان خونگرم و مهمان نواز که قرن هاست در دل خانه هایی فرو رفته در صخره های ماسه ای فشرده، روزگار می گذرانند. کندوان همچون روستای لی لی پوتی ها و دیار سارال کردستانی ها و مازیچال گیلانی ها، نگینی پر رمز و راز است.

کندوان کجاست؟

کندوان، در دهستان سهند بخش مرکزی شهرستان اسکو واقع شده است؛ جایی که نان های سنتی اش همچون نان سمنانی ها، شهرت خاص و عام بوده و عسل این دیار نیز مشتریان بسیاری دارد.

کندوان در دامنه سر سبز سلطان داغی و در هجده کیلومتری جنوب اسکو قرار دارد. این مکان طبیعت فوق العاده ای به خصوص در ایام بهار و تابستان دارد و در روزگاری که بسیاری از نقاط کشور در سه ماهه دوم سال هوای خشک و داغی را تجربه می کنند، این روستا مقصدی خنک با آب و هوایی مناسب به شمار می رود.

برای سفر به این روستای شگفت انگیز، باید به سمت تبریز دیار اولین های ایران رفت. شما باید از آنجا به سمت اسکو و دامنه سهند حرکت کنید. سپس در جنوب شرقی تبریز، تابلوی خوش آمد گویی به کندوان را مشاهده خواهید کرد.

کوه سهند یکی از ۵ کوه آتشفشانی مهم ایران، در استان آذربایجان شرقی و جنوب روستای کندوان قرار دارد که برای علاقه مندان به کوهنوردی حرفه ای، مقصد ارزشمندی به شمار می رود. شاید همین فعالیت های آتشفشانی سبب شده تا چنین مناظر زیبایی ایجاد شوند.

منطقه ییلاقی کندوان،‌ همچون کندوی عسل بوده و همانطور که گفتیم، سوغات شیرینی این دیار شگفت انگیز نیز عسل طبیعی کندوان است که رنگ های مختلفی دارد.

صعود به ارتفاعات

گذر در دیار کندوان، قدری تامل و صبوری می طلبد. باید آرام آرام از پله های شیب دار این روستا بالا رفته و مراقب شیب های تند بود. برای کسانی که مشکلات مفصلی دارند، سفر به کندوان توصیه نمی شود. در نیمه دوم سال با بارش های پاییزی و زمستانی، عبور در این منطقه کاری دشوار محسوب می شود.

به علت آنکه خانه‌های مخروطی و کله‌ قندی شکل روی یکدیگر به وجود آمده‌ اند، تقریبا کنار هر خانه مغازه‌ ای وجود دارد که اهالی تولیدات خود همچون انواع میوه‌های خشک، عسل، دوشاب، گردو انواع صنایع دستی را به فروش می رسانند. مشاهده مغازه هایی کوچک با لوازم متنوع برای خرید، یکی از دیدنی های کندوان ایران به شمار می رود.

برخی از اهالی بخشی از خانه خود را برای اقامت شبانه به گردشگران اجاره ‌می‌دهند.

معماری شگفت انگیز روستای ۶۰۰۰ ساله

کندوان معماری روستایی کم نظیری نه تنها در ایران، بلکه در میان روستاهای جهان دارد. سالانه ده ها هزار گردشگر از سراسر ایران و جهان برای تماشای این روستا عازم آذربایجان شرقی می شوند. خانه های مخروطی و دوکی شکل، از جمله مهم ترین خصوصیات معماری کندوان هستند.

هر روستایی با نوع و ترکیب معماری خود، بخشی از سبک زندگی و دیدگاه مردمان آن دیار را به تصویر می کشد. کندوان نمونه منحصر به فردی از نحوه استقرار و زندگی جماعت های اولیه انسانی در دوره های بسیار دور  بوده است. گفته شده یکی از دلایلی که معماری روستا به این شکل درآمده، حفاظت مردمان آن روزگار از حمله مغولان بوده است.

در قرن هفتم هجری، برای در امان ماندن از حمله مغول به مناطق شمالی ایران، مردم به دشت های مقابل روستای کندوان فعلی مهاجرت کرده و بعد از گذشت مدت زمانی، به تدریج با حفاری توانسته اند خانه های سنگی احداث نمایند که آثار آن تا به امروز باقی مانده است.

کندوان را می توان یکی از آثار تاریخی و باستانی زنده ایران و جهان دانست که غارهای دستکن و خانه های کله قندی اش، ایرانگردان بسیاری را شیفته و عاشق معماری آن می کند.

جالب است بدانید که در دل تپه های این روستا، صدها آغل، انبار و اتاقک حفاری شده و وجود چشمه آب معدنی در کنار آن نیز عاملی برای توسعه منطقه به شمار می رود.

معماری صخره‌ای، حاکی از صحنه‌ های مبارزه و جدال انسان با طبیعت و به خدمت گرفتن آن است. در معماری معمولی، مصالح ساختمانی مانند گچ، آهک و خشت، قوام اصلی بنا را به وجود می آورند، در حالی که در معماری صخره‏ ای فضای مورد نظر درون توده سنگ هویدا می‌ گردد و سنگ کالبدی مستحکم در اطراف این فضا ایجاد می‌ کند.

ساختار خانه کندوانی ها

ساختار خانه ها و بافت آنها از زیبایی های خاصی برخوردار است که در کمتر نقطه ای از کشور شاهد آن هستیم. مخروط هایی که امروز سکونت گاه اهالی کندوان هستند، حاصل مخلوط شدن مواد آتشفشانی سهند با گل و لای حاصله از باران سیل‌ آسا بوده و جنس آن ها از نوع «اینمبریت» و «لاهار» است.

مواد مذابی که از دهانه آتشفشان سهند و دیگر آتشفشان ها در طول هزاران سال بیرون جهیده و روی هم انباشته شده، پوسته ای از سنگ توف ایجاد نموده که در شکل گیری این روستای جذاب تاثیر گذار بوده است.

عوامل طبیعی مانند برف و باد و باران این توده ها را شکل داده اند. با گذشت زمان تکه های کم استحکام کران ها فرو ریخته و قسمت های مقاوم باقی مانده اند. قسمت ورودی روستا بر اثر باد و باران های فراوان صدمه دیده و قسمت انتهای روستا سالم مانده است، زیرا وجود تپه های مرتفع از تخریب کران ها جلوگیری کرده اند.

خانه های کندوان در میان مخروط هایی به ارتفاع تقریبی ۴۰ متر ساخته شده اند که درون هر مخروط، خانه های دو تا چهار طبقه قرار دارد. خانه هایی سنگی که اهالی به آن ها «کران» یا «گیران» می گویند.

مسجد، حمام، مدرسه، هتل و… از ابنیه ساخته شده در دل صخره ها هستند. شکل مخروطی این ساختمان ها باعث می شود که طبقات مختلف کران ها از داخل به هم راه نداشته باشند و راهیابی به آن ها تنها از طریق پلکان سنگی در خارج از بنا امکان پذیر است. اهالی آشپزخانه را به خاطر فضای کم خانه ها بیرون و در دامنه کوه ساخته اند تا دود تنور نیز مزاحم ساکنین آن نشود.

نورگیر این منازل بیشتر در طبقات بالایی قرار دارد و طبقات پایین نور خوبی ندارند. در هر فصلی که به کندوان سفر کنید، تفاوت دما را در بیرون و داخل حس خواهید کرد. هوای داخل کندوهای مسکونی در زمستان گرم و در تابستان خنک است.

ارتباط طبقات بالایی کران‌ ها با خارج، از طریق پلکان های بسیار زیبایی که از بدنه خود کران تامین گشته صورت می گیرد. در طبقه همکف معمولا اصطبل قرار گرفته و طبقات دوم و سوم و چهارم به عنوان سکونت‌ گاه استفاده می‌ شود. در بعضی موارد از طبقه چهارم به عنوان انبار نیز استفاده می گردد. آبریزها اکثرا در کنار معابر و در خارج از کران ها و محیط مسکونی قرار داشته و هر چند خانواده به طور مشترک دارای یک آبریز هستند.

آبریزها معموا دارای چند محل نشیمن و انباره هستند که این مسئله به شیب زمین بستگی دارد. به خاطر قطر و ضخامت زیاد کران‌ ها، ایجاد نورگیر در طبقات پایین کار بسیار مشکلی است. جنس پنجره‌ ها از چوب بوده و اغلب به شکل شطرنجی و در آنها قطعات کوچک شیشه تعبیه شده است. البته در خانه های تاریخی کندوان، اثری از شیشه ها و پنجره های رنگی ارسی دیده نمی شود.

آثار معماری صخره‌ ای در اغلب نقاط جهان به چشم می‌ خورد و در اکثر آنها اکنون دیگر کسی زندگی نمی‌کند، اما معماری صخره ای از نوع کندوان تنها در یک منطقه دیگر ایجاد شده و آن دره زیبای گورمه در ترکیه است. وجود آب معدنی، خانه‌های منحصر به فرد، دره‌ های سرسبز و خرم، آب و هوای مطبوع و لبنیات و عسل مرغوب کوهستان، تعداد کثیری گردشگر را از نقاط دور و نزدیک به سمت این روستا می کشاند.

موزه مردم شناسی کندوان

یکی از جذابیت های سفر به نقاط مختلف کشور، دیدار از موزه های مردم شناسی است که تقریبا در بسیاری از مناطق کشور وجود دارد و محفلی برای تماشای فرهنگ ها و سنت ها و سبک زندگی آن دیار به شمار می رود. در این روستای زیبا و کوچک نیز موزه مردم شناسی به چشم می خورد.

این موزه اتاقی صخره ای است که می توان در آن با آداب و رسوم و پوشش و سبک زندگی کندوانی ها آشنا شد. البته می توانید از فروشگاه آن نیز صنایع دستی کندوان را خریداری نمایید.

هتل صخره ای کندوان

در کندوان هتلی وجود دارد که در سال ۱۳۸۵ افتتاح شده و برای سکونت های چند روزه، انتخاب خوبی خواهد بود. این هتل نیز در فهرست هتل های صخره ای جهان قرار دارد. بافت اتاق های هتل نیز ساختار صخره ای خود را حفظ کرده و تجهیزات خوبی در آن ها قرار داده شده است.

۴۰ کرانه یا اتاق در این هتل وجود دارد که برای ایام بهار و تابستان لحظات فرح بخشی را برای گردشگران کندوان فراهم می کنند. شما می توانید برای کسب اطلاعات بیشتر با شماره «۳۳۲۲۴۹۵۱» با پیش شماره ۰۴۱ تماس بگیرید.

مسجد کندوان

در این روستا،‌ مسجد کوچکی در دل صخره ها قرار گرفته است. در میان جشنواره ای از مخروط های بزرگ و کوچک، دو مسجد برای عبادت اهالی و گردشگران در دسترس قرار دارند.

مسجد بزرگی که در کندوان قرار دارد، در ۴ طبقه بنا شده است. طبقه نخست آغلی برای حیوانات، طبقه دوم عبادتگاه مسلمانان و طبقه سوم نیز وضعیت مسکونی دارد. در طبقه چهارم نیز انبار مسجد قرار گرفته. به نظر می رسد که این روزها فقط از طبقه دوم عمارت استفاده می شود.

ورودی مسجد را باید از پرچمی که بر پنجره آن نصب شده تشخیص داد. درب آن نیز چوبی بوده که امروز شکسته شده و در کنار صخره رها شده است. شما می توانید از طریق یک پل چوبی (که‌ از طریق‌ یک‌ صخره‌ مسکونی‌ بزرگ‌ به کوچه متصل می شود) به درب برسید و وارد مسجد شوید.

داخل مسجد به دو قسمت زنانه و مردانه تقسیم شده و برای استحکام سقف، ستونی در وسط فضای مردانه قرار داده اند. نور مسجد از پنجره چوبی کوچکی که رو به جنوب قرار دارد، تامین می شود. دیواره های مسجد را با گچ سفید کرده اند و دور تا دور آن جای شمع و چراغ و مهر دیده می شود. در رَف ها نیز محلی برای تهیه چای در نظر گرفته شده است.

 توصیه های کندوان گردی

روستای تاریخی کندوان با ساخت و ساز های جدید، با تهدید جدی رو به رو شده که امیدواریم با همت سازمان میراث فرهنگی و سازمان های مردم نهاد حامی محیط زیست، اکوسیستم و معماری منظر و بافت تاریخی این روستا همچنان حفظ و تقویت شود.

طبق گزارش گردشگران نوروزی روستای کندوان، وجود تیرهای برقی و سیم های آویزان نمای نامطلوبی به چهره روستا بخشیده است که امیدواریم هر چه سریع تر نظمی به آن داده شود.

خوشبختانه مغازه ها و خانه هایی که در سال های اخیر بدون مجوز و به صورت امروزی ساخته شده اند، برچیده شده و هر گونه تغییر و ساخت و سازی باید زیر نظر میراث فرهنگی و طبق اصول اسلیمی و سنتی باشد.

سالانه ده ها هزار گردشگر به این روستا می آیند و قطعا ارائه خدمات اطلاع رسانی چند زبانه می تواند سفر خوبی را برای گردشگران بین المللی به ارمغان آورد.

اگر عاشق روستا گردی بهاره هستید، اورامان کردستانی ها، درکش خراسان شمالی، چشت خراسان جنوبی، تنگه براق فارس ها، میلان آذربایجانی ها و داماش گیلان را در روزهای باقیمانده از فصل زیبای بهار در نظر داشته باشید. در روزهای آینده سفری به این مناطق زیبا خواهیم داشت.

شما می توانید جشنواره زمستانی روستای صخره ای کندوان که در آذر ماه ۱۳۹۵ برگزار شد را در ویدیوی زیر تماشا کنید.

برای سفر در هر نقطه از ایران و جهان، درگاه های زورق و پین تا پین، فرصت های رزرواسیون خوبی را برای شما فراهم می کنند.

اگر می خواهید در جریان آخرین خبرهای گردشگری ایران و جهان باشید، دنیای سفر و آرمان سفر را فراموش نکنید.