۱۲ واقعیت جالب و خواندنی در مورد کوه دماوند؛ مظهر پایداری در ایران

کوه زیبای دماوند با شکل مخروطی خود نزدیک به ۵ هزار متر به قلب آسمان قد کشیده و از آن ارتفاع دلبریایی می‌کند. دماوندی که بر اساس اسطوره‌های ایرانی، محل به بند کشیده شدن ضحاک است و هنوز هم برخی مردم تصور می‌کنند، او در آنجا زندانی‌است تا در آخرالزمان، بندِ اسارت را پاره کرده و کشتن خلق را آغاز نماید؛ تا در نهایت به دست گرشاسپ کشته شود.

دماوند برای ما نامی آشناست؛ بلندترین کوه ایران و خاورمیانه و بلندترین قلهٔ آتشفشانی آسیا که در بخش مرکزی رشته‌کوه البرز جای خوش کرده است. قله دماوند در فرهنگ کشور ایران مظهر پایداری و استواری است و یک نماد ملی و ارزشمند بشمار می‌رود.

کوه دماوند، تیرماه سال ۱۳۸۷ به عنوان یک اثر ملی ثبت شد. زمانی که آسمان صاف و آفتابی باشد، از شهرهای تهران، ورامین، قم و سواحل جنوبی دریای خزر قابل مشاهده است. این قله بر اساس تقسیمات کشوری، در بخش لاریجان شهرستان آمل در استان مازندران قرار دارد.

با این مقدمه، از شما دعوت می‌کنیم تا در ادامه این مطلب، با واقعیت‌های جالبی در مورد قله دماوند آشنا شوید که شاید تاکنون نمی‌دانستید.

همراهمان باشید.

۱- نام تاریخی دماوند، «دنباوند» بوده است

اغلب منابع تاریخی، نامِ این کوه سربه‌فلک کشیده را به دو صورت «دنباوند» یا «دماوند» یاد کرده‌اند. اما در برخی مستندات نام‌های کاملا متفاوتی همچون «بیکنی» یا «جبل لاجورد» نیز به‌چشم می‌خورند. از دیگر نام‌های باستانی این کوه آتشفشانی می‌توان به «دباوند» اشاره کرد.

دماوند در لغت به معنی دم و دود و بخار است.

۲- ارتفاع دماوند

ارتفاع قله دماوند از بالاترین تا پست‌ترین نقطه، ۴۶۶۱ متر اعلام شده است. این در حالیست که انجمن ملی آمار ایران، ارتفاع این کوه آتشفشانی را ۵۶۱۰ متر و ناسا ۵۶۷۰ متر ذکر کرده‌اند.

دماوند، در فهرست بلندترین قلّه‌های دنیا در جایگاه دوازدهم قرار گرفته است.

۳- نماد ملی ایران

دماوند را می‌توان به‌عنوان یکی از نمادهای ملی ایران بشمار آورد. به‌طوری که در قرن اخیر، عکس آن بارها بر روی یا پشت اسکناس‌های رسمی منتشره ایران به چاپ رسیده‌است.

۴- سرمای شدید

قله دماوند دمای بسیار پایینی دارد به طوری که بر اساس گزارشات، کمترین درجه هوا در روزهای سرد زمستانی در ارتفاعات این کوه آتشفشانی به منفی ۶۰ درجه سانتی‌گراد هم می‌رسد. این در حالیست که در تابستان، دمای هوا منفی یک یا دو درجه سانتی‌گراد است. یعنی هر روز از سال به این قله صعود کنید، با هوای نسبتا سردی مواجه خواهید شد.

۵- پیشینه ادبی

دماوند در ادبیات و افسانه‌های ایران جایگاه ویژه‌ای دارد. نام این کوه را در  آثار ادبی فارسی به وفور می‌توان دید. از جمله می‌توان به شاهنامه فردوسی، گرشاسپ‌نامه از اسدی طوسی، قصیده‌ای از ناصرخسرو، قصیده‌ای از خاقانی و منظومهٔ ویس و رامین از فخرالدین اسعد گرگانی اشاره کرد.

در اسطوره‌های ایرانی هم دماوند بسیار یاد شده است. از جمله اینکه گفته می‌شود فریدون (از شخصیت‌های اساطیری ایران)، ضحاک را در آنجا در غاری به بند کشیده‌است. در تاریخ بلعمی هم محل زندگی کیومرث کوه دماوند اعلام شده‌است. برخی عوام معتقد هستند که در قلهٔ دماوند، زمین هموار است و از چاهی که بر فراز آن قرار دارد، روشنی بیرون آید.

۶- یکی از قله‌های خطرناک دنیا

در سال ۱۳۹۰ خورشیدی، مجله نشنال جئوگرافی طی اعلام رسمی ۱۰ کوه و قله خطرناک دنیا، در رده‌بندی خود کوه دماوند در شمال ایران را در رتبه دهم قرار داد.

۷- اولین صعود به دماوند در سال ۲۹۲ هجری بوده

گفته می‌شود ابودلف خزرجی اولین فردی است که مدعی صعود به دماوند است. او در سفرنامه خود در سال ۲۹۲ هجری به صعودش اشاره کرده‌ و قله دماوند را توصیف کرده است.

۸- کوهی مملو از یخچال‌های طبیعی

یخچال‌های معروف دماوند شامل سیوله (جبهه شمالی)، دوبی سل (جبهه شمالی)، عروسک‌ها (جبهه شمالی)، دره یخار (شمال شرقی)، خورتاب سر، یخچال شمال غربی و یخچال غربی هستند.

۹- اولین فوران آتشفشانی دماوند

دماوند را یک کوه آتشفشان نیمه فعال می‌دانند و گفته می‌شود که نخستین فوران آن نزدیک به ۲ میلیون (۱٫۷۸) سال پیش رخ داده است. بر اساس روش‌های زمین‎‌شناختی، عمر این کوه را حدود ۳۸ هزار و ۵۰۰ سال تخمین زده‌اند.

البته بد نیست اشاره کنیم که فعالیت آتشفشانی عمده‌ای که باعث شکل‌گیری این آتشفشان شده است در حدود ۱۰ هزار سال قبل روی داده‌است. چشمه‌های آبگرم و گوگردی شاهدانی برای  نیمه فعال بودن این آتشفشان هستند.

۱۰- جشن روز ملی دماوند

جالب است بدانید که در استان مازندران، در شب سیزدهم آبان‌ماه هر سال روز ملی دماوند برگزار می‌شود. این جشن به ثبت ملی نیز رسیده‌است.

۱۱- باد با سرعت ۱۵۰ کیلومتر در ساعت

در کوه دماوند، سرعت توفان گاهی از ۱۵۰ کیلومتر در ساعت هم می‌گذرد. سرعت باد در کوهپایه‌ها گاه به ۷۰ کیلومتر در ساعت می‌رسد. بیشتر بادها از غرب و شمال غربی می‌وزند.

۱۲- آبشار یخی

در جبههٔ جنوبی کوه دماوند آبشاری یخ زده وجود دارد که در جهان منحصر به فرد است.  بلندی آبشار یخی ۷ متر و قطر آن ۳ متر است و نکته جالب در مورد این آبشار این است که یخ آن هیچ‌گاه ذوب نمی‌شود.

جالب اینجاست که در فصل تابستان، هر روز بر اثر تابش آفتاب در حدود ظهر و یک ساعت بعد از ظهر، دمای هوا به بالای صفر می‌رسد و به دنبال آن آب بسیار کمی جاری می‌شود و در حدود ۴ بعد از ظهر، دمای هوا به زیر صفر می‌رسد و یخ ذوب شده دوباره منجمد می‌شود و به این ترتیب آبشاری یخی پدید می‌آید که همواره یخ زده‌است.

آبشار یخی دماوند در ارتفاع ۵ هزار و یکصد متری از  سطح دریا قرار دارد و به این لحاظ، مرتفع‌ترین آبشار در خاورمیانه بشمار می‌رود.

۱۳- دشت شقایق

دامنه کوه دماوند در ارتفاع ۲ هزار تا ۳ هزار و ۵۰۰ متری پوشیده از شقایق است. این شقایق منحصر به فرد در دنیا شناخته شده‌است و با نام شقایق لار و رینه در کتاب‌های معتبر گیاه‌شناسی جهان به ثبت رسیده است.

۱۴- حیوانات وحشی

خرس، روباه، شغال، سگ، گرگ از جمله جانورانی هستند که در پیرامون دماوند پراکنده‌اند و تا ارتفاع ۴ هزار متری کوه دماوند هم دیده می‌شوند. از پرندگان شکارچی هم می‌توان عقاب طلایی، جغد و خفاش را می‌توان نام برد که در قله دماوند زندگی می‌کنند.